کلیات«نماز»در فرقه‌های اسلامی یکی است

*کتاب «نماز در فرق» با اتکا به چه روش‌های پژوهشی به رشته تحریر درآمده و شامل چه بخش‌هایی است؟

-زمانی که سفارش نگارش این کتاب ارائه شد، منابع گوناگونی برای تهیه متن اولیه مورد بررسی قرار گرفتند، البته بیشتر مطالب قبلی در خلال مباحث دیگری شامل فقه مقارن مطرح و به طور مستقل در مورد نماز کاری انجام نشده بود، بر همین اساس ساختار اولیه متن با استفاده از منابع تدوین شد و تحقیقات بعدی پیرامون موضوع نماز در فرق مختلف صورت گرفت تا در نهایت به متن اولیه رسید؛ جمع‌آوری و دسته‌بندی موضوعات مرتبط نیز در این بین در دستور کار قرار گرفت، هر چند ابتدا مباحثی به صورت مقدماتی مطرح شدند که شامل ضرورت فقه مقارن و چیستی آن است.

بخش‌های مختلف این کتاب بر اساس ترتیبی که برای نماز خواندن رعایت می‌شود سازمان‌ یافته‌اند، به طوری که ابتدا از وضو و اختلافات میان فرق در این زمینه سخن به میان آمده و به همین ترتیب، مباحث ادامه می‌یابند، به طور کلی روش علمی – پژوهشی در همه قسمت‌های کتاب مدنظر بوده و البته نتیجه‌گیری بر اساس محتوا هم در نگارش «نماز در فرق» مورد توجه قرار داشته است تا در نهایت خواننده با مطالعه دلایل موجود در هر فرقه و مذهب، به این نتیجه برسد که کدام یک راه صحیحی را پیموده‌اند و شکل ظاهری اعمال بر اساس کدام مذهب، مطابق با سیره پیامبر اکرم(ص) و عقل است.

اوقات نماز، شهادت ثلاثین، ارکان و واجبات نماز و مهم‌ترین منابع فقهی مذاهب در کنار کتاب‌شناسی فقه مقارن و منابع اجتهاد فرقه‌ها و مذاهب گوناگون بخش‌های دیگر این کتاب را تشکیل می‌دهند و می‌توان گفت اثری قابل استفاده برای عموم تدوین شده است، در تمام متن هم ساده‌گویی در کنار علمی بودن و پژوهش‌محوری مورد تأکید بوده و می‌توان گفت این ویژگی در هر پنج بخش کتاب رعایت شده است.

*نگاه کاربردی در نگارش کتاب یا به عبارتی، تکیه بر جنبه‌های کاربردی مفاهیم عرضه شده چه درصدی از نگارش این کتاب را تشکیل می‌دهد؟

-ممکن است اختلافات میان مذاهب مختلف در بحث شکلی نماز و مقدمات آن شبهاتی را به وجود بیاورد و این سؤال را در اذهان متبادر کند که چه عاملی سبب این اختلافات شده، به همین دلیل در جای جای این کتاب بر پاسخگویی به این شبهات و بیان دلیل اختلافات موجود تکیه شد و می‌توان این امر را مهمترین رویکرد کاربردی کتاب «نماز در فرق» دانست، همچنین شیعیان که خواننده اصلی این کتاب هستند، پس از مطالعه کامل آن، پی به حقانیت مذهب خویش می‌برند و دلایل انجام نماز و مقدمات را به شکل فعلی به خوبی در می‌یابند.

*آیا در این زمینه کتاب‌های دیگری هم به رشته تحریر درآمده است؟ چه موضوعات دیگری هستند که هنوز کار اساسی در مورد آنها انجام نشده است؟

-کتابی که به طور مستقل و جامع به مقوله نماز و تفاوت‌های آن در فرق بپردازد، مشاهده نکردم، اما موضوعات کلی مورد اشاره بوده‌اند که برخی از آثار این چنینی شامل «سنت و بدعت از دیدگاه روایات اهل تسنن»، «درسنامه درآمدی بر فقه مقارن»، «منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی»، «الفقه علی المذاهب خمسه»، «مسائل فقهیه» علامه شرف‌الدین و ... هستند.

در بخش کتاب‌شناسی فقه مقارن هم که فصل پایانی کتاب را شامل می‌شود، آثار شیعی و اهل سنت که در مورد فقه مقارن نوشته شده‌اند ذکر شده تا اهل مطالعه به آن‌ها مراجعه کنند، با همه این احوال می‌توان به جزئیات بیشتری در مورد هر یک از موضوعات و بخش‌های این کتاب هم پرداخت، زیرا بحث علمی و موجز در این زمینه در عین اتقان علمی به تقریب مذاهب کمک می‌کند؛ عموم مردم به ویژه قشر تحصیل‌کرده سؤالات و شبهاتی در این زمینه دارند که پاسخگویی به آن‌ها بر اساس منطق علمی و در عین حال ساده‌گویی، به رفع شبهات کمک کرده و راه وحدت علمی در راستای نزدیکی بیشتر پیروان مذاهب گوناگون را هموار می‌سازد.

*بیان مطالبی در مورد نماز در فرق گوناگون و اختلافات موجود، چه نقشی در ترویج فرهنگ نماز خواهد داشت؟

-همان طور که ذکر شد، شبهات و سؤالاتی در این زمینه وجود دارد، به این ترتیب که برخی از خود می‌پرسند چگونه است که مسلمانان در عین اعتقاد به خدا، قبله و پیامبر واحد، اختلافاتی در انجام عبادات خود دارند که پاسخگویی در این زمینه می‌تواند موجب تعمیق باورهای مذهبی شود، اطمینان بیشتر در اقامه نماز بر اساس فقه شیعه، تأثیری است که مطالعه این کتاب بر روی خوانندگان شیعه می‌گذارد.

*به نظر شما، مفاهیم ارائه شده در این کتاب تا چه میزان با رسالت‌های ستاد اقامه نماز همگرایی دارد؟

-هدف از سفارش و نگارش کتاب «نماز در فرق» تدوین متنی جامع و در عین حال مؤجز و ساختارمند برای مبلغان و مربیان نماز بوده است، زیرا هر کس که بخواهد به ترویج نماز بپردازد، ابتدا باید از نظر علمی به تمام جوانب امر آگاهی یابد و جواب سؤالات و شبهات را بداند، این کتاب می‌تواند به عنوان پشتوانه علمی مبلغان امر نماز مورد استفاده قرار گیرد و مطالب آن هم بر اساس همین ضرورت ترتیب یافته‌اند.

*به عنوان پژوهشگری که در ارتباط با نماز در فرق دست به کار تألیف کتابی زده، تفاوت‌ها و اشتراکات میان نمازهای مذاهب گوناگون اسلامی را در چه می‌بینید؟

-تفاوت‌های شکلی فراوان هستند، ولی در کلیات نماز مانند تعداد رکعات، اصل وضو، اصل اذان و اقامه و ... اختلافی دیده نمی‌شود و آنچه مایه اختلاف شده، شکل ظاهری این عبادت است، البته باید توجه داشت که مباحث سیاسی در دوره‌های مختلف تاریخی، موجب تحریف در شکل نماز شده‌اند، آنچه به عنوان سیره پیامبر اکرم(ص) شناخته می‌شود، پس از رحلت ایشان دچار تحریف و تغییراتی شد، زیرا خود ایشان حضور نداشتند تا به رفع اختلاف بپردازند، هر چند سیاست تأثیر بسزایی در این زمینه داشته و به ویژه در بحث اذان و اقامه می‌توان این تأثیرگذاری را کاملاً مشاهده کرد.

موضوعات دیگری همچون عبور از مقابل نمازگزار هم روایات مختلفی وجود دارد که اهل سنت می‌گویند، این امر در برخی موارد مبطل نماز است، ولی امام صادق(ع) در روایتی می‌فرمایند هیچ چیز نماز را قطع نمی‌کند، البته بهتر است مانعی میان نمازگزار و اشخاص در حال تردد قرار گیرد، البته نبود چنین مانعی اشکالی ندارد.

نکته اساسی اینکه روایات شیعی همیشه همراه با احترام و تعقل و منطق هستند، در کیفیت وضو، اذان و اقامه نیز اختلافاتی میان مذاهب اسلامی دیده می‌شود که همه مربوط به شکل ظاهری آنهاست وگرنه اصل ماجرا جزو اشتراکات محسوب می‌شود، میان اهل سنت هم اختلافاتی وجود دارد و فقه مذاهب چهارگانه، دارای تفاوت‌هایی در این زمینه هستند.

*مطالعه تفاوت نماز در فرق اسلامی چه نقشی در گرایش افراد به نماز دارد؟ آیا این کتاب بیشتر مورد استفاده پژوهشگران قرار می‌گیرد یا عموم مردم می‌توانند از آن بهره‌مند شوند؟

-مطالب ارائه شده در این کتاب بیشتر جنبه پژوهشی دارند و هدف از آنها هم رفع دغدغه‌های ذهنی محققان است؛ البته اگر شخصی به دنبال بروز و ظهور شبهاتی در این زمینه اصل نماز را کنار گذاشته باشد می‌تواند با مطالعه پاسخ‌ها و شواهد ارائه شده، به سمت اقامه نماز باز گردد، زیرا دلایل کافی برای شبهات ذهنی خود را می‌یابد.

علاقه‌مندان برای آگاهی بیشتر می‌توانند از اینجا اقدام کنند.

منبع:فارس