هویت شیعه با مفهوم امامت عجین است

 امامت، عامل تکمیل دین و تنها موضوعی است که پس از آخرین نبی، دوباره انسان را به مبدا آفرینش متصل کرده است و در کوران امتحانات و ابتلائات خطرناک بشر، پس از آخرین پیامبر خدا، تنها مامن و ملجاء بشریت نام گرفته است و بشر را نیز جز او راهی نیست.

حجت الاسلام والمسلمین محمد تقی سبحانی، از اساتیدحوزه علمیه قم که با کوله باری از تلاش علمی و تجربه گرانسنگ تبلیغ در عرصه علم کلام و امامت و مبانی عقلی و فلسفی دین، به عنوان مدیر این مرکز تحت اشراف حضرت آیت الله میلانی به فعالیت می پردازد و تا کنون تلاش های ارزشمندی در زمینه توسعه علوم اهل بیت(ع) انجام داده است که حاصل تجربیات و فعالیت خود را در گفتگویی صمیمی با ما در میان گذاشت.

مدیر عامل بنیاد فرهنگی امامت در این گفت و گو بیان داشت: موضوع امامت از مهمترين مباحث در سامانه فکري شيعه است و از مهمترين مباحثي است که در معرفی اسلام ناب در سطح جهان بیشترین تاثیر را دارد.

وي افزود: اگر قرار باشد که تنها يک اصل به عنوان محور اصلي تشيع راستين بيان شود بی گمان همان مساله امامت خواهد بود؛ تاريخچه اين بحث دربين علماي شيعه و غير شيعه نشانگر اهميت اين موضوع است.

رئيس مرکز تخصصي امامت بيان کرد: اصحاب ائمه(عليهم السلام) به صورت جدي در مناظرات علمي امامت وارد مي شدند و مجموعه اي از رساله ها، مناظرات و منابع روايي و تفسيري و از سوي بزرگان شيعه در قالب يک سامانه سترگ علمي شکل گرفت و بزرگاني چون شيخ مفيد، سيد مرتضي، شيخ طوسي و علامه حلي زمينه توسعه معارف در اين حوزه را موجب شدند.

هویت شيعه با مفهوم امامت عجين گردیده  است

وي گفت: هرچند امامت بخشي از دانش کلام ماست که در ضمن آن مورد بررسي قرار گرفته است؛ ولي اهميت امامت به حدي بوده است که دانشمندان شيعه هميشه يک حساب ويژه اي براي اين بحث قائل بوده و سرمايه گذاري مستقلی در اين بخش انجام داده اند، چراکه  هویت شيعه با مفهوم امامت عجين گردیده  است.

حجت الاسلام والمسلمين  سبحانی افزود: امامت اساس فقه، عقيده، تفکر و تمدن شيعه است و به همين دليل است که این بحث  در تاريخ تفکر شيعه از اهميت و جايگاه ویژه ای برخوردار گردیده  است. متاسفانه در طول سده هاي گذشته اين بحث به تدريج در حوزه ها کمرنگ شد؛ حال آنکه شرايط علمي روزگار ما و حضور انديشه هاي رقيب و شبهات فراواني که اين سو و آن سو پراکنده مي شود، ضرورت پرداختن به مبحث امامت است. لذا توجه بيشتر حوزه علمیه و جامعه اسلامي به مباحث علمي و فرهنگي و تبليغي مرتبط با امامت بایسته است.

وي گفت: بزرگاني در دوران معاصر از جمله علامه اميني و پیش از ايشان، شخصیت هایی چون ميرحامد حسين (صاحب عبقات الانوار) از پرچمداران امامت در روزگار ما بوده اند، ولی همچنان تلاش های افزون تر و گسترده تری مورد نیاز است.

مدیر عامل بنیاد فرهنگی امامت اظهارکرد: به جهت همين ضرورت بود که پس از انقلاب اسلامي که بر محور اصل امامت و ولايت شکل گرفت، در حوزه هاي علميه به اين بحث اهتمام بيشتري پيدا شد و شخصیت هاي علمي چون آيت الله ميلاني علاوه بر تدريس مباحث فقهی، به آموزش و پژوهش در مباني امامت در حوزه اشتغال ورزيدند.

حجت الاسلام و المسلمین  سبحاني اظهارکرد: با توجه به نياز شديدي که در اين زمينه حس مي شد و پیرو تقاضاهايي که صورت گرفت، لجنه اي از اساتيد تشکيل گردید و پيشنهاد تشکيل "مرکز تخصصي امامت" مطرح شد که با همکاري مديريت حوزه و شوراي عالي حوزه های علمیه اين رشته تخصصي به تصويب رسيد و مرکز تخصصي امامت اهل بیت (ع) زیر نظر آیت الله میلانی  تاسيس گردید.

جذب 6  دوره دانش پژوه در مرکز تخصصی امامت

وي گفت: امروز 6 سال از تشکيل اين مرکز علمی مي گذرد و تاکنون 6 دوره تخصصي در مقطع سطح سه جذب شده اند و در یک برنامه پيشرفته و کاملا تخصصي آموزش مي بينند.

حجت الاسلام والمسلمین سبحاني بيان کرد: افراد پس از فراغت از تحصيل از اين مرکز وارد فعاليت پژوهشی،آموزشی و تبليغي مي شوند؛ اين فارغ التحصيلان در کنار آموزش، در دوره های مهارتی مناظره، روش تدریس و روش تبلیغ نیز وارد میشوند که تا کنون ثمرات ارزشمندي نيز در اين زمينه ايجاد شده است.

اين استاد حوزه گفت: در وضعيت فعلي در ادامه سطح سه، سطح چهار تخصصی امامت با دو گرايش تطبيقي و تبييني در حال طراحي است که پس از اخذ مجوز از شورای گسترش حوزه ، اميدواريم در آينده نزديک شاهد فارغ التحصيلان متخصص در سطح چهار امامت در بدنه حوزه باشيم.

وی اظهارکرد: مراکز شيعه شناسي متعددی در عرصه فرهنگي و حوزوي فعاليت دارند ولي هیچکدام در حوزه امامت متمرکز نيستند ولي مرکز تخصصي امامت تنها مرکزي در ايران است که به اين بحث به شکل تخصصي مي پردازد.

رئيس مرکز تخصصي امامت به تشريح امکانات علمي و پژوهشي اين مرکز پرداخت و گفت: با توجه به نیاز و ضرورتی که در باب تشکیل نهادی مستقل و جامع در امر امامت احساس می شد تأسیس" بنیاد فرهنگی امامت" به منظور نهادینه کردن و تجمیع فعالیت های امامتی در دستور کار قرار گرفت و این مهم با توفیقات الهی و با الطاف حضرت ولی عصر (عج) به انجام رسید. هم اکنون فعاليت هاي گوناگون در زمينه امامت از جمله فعاليت هاي فرهنگي و رسانه اي و نیز فعاليت هاي پژوهشي و مطالعاتی در این بنیاد انجام می شود.

وي اظهارکرد: هدف اين است که اين بنياد در جهان اسلام به عنوان مرجع پاسخگويي به نيازهاي مرتبط با معارف امامت فعالیت نماید.  به همين جهت در اين بنياد زيرساخت ها  فراهم شده است که اين روند را تسريع می کند که از آن جمله مي توان به ايجاد سايت هاي تخصصي در زمينه امامت اشاره کرد؛ در همين زمينه يک سايت به زبان فارسي آغاز به کار کرده است و زبان هاي عربي و انگليسي آن  نيز در آينده نزدیک راه اندازی خواهد شد.

20هزار جلد کتاب تخصصی امامت

وي گفت: در همين راستا کتابخانه تخصصي امامت به صورت فيزيکي و ديجيتالي نیز تاسيس شده است که در پی فراهم آوردن تمام کتاب ها و مقالاتي خواهد بود که محققان در اين زمينه به آن نياز دارند. افقي که براي کتابخانه اين مرکز در نظر گرفته شده است،20 هزار جلد کتاب تخصصي است و در نظر داريم که در کتابخانه تخصصي ديجيتال نيز 100 هزار عنوان کتاب جمع آوري و ارايه کنيم تا محققان بتوانند در شرايطي ایده آل به فعاليت علمي و پژوهشي با دسترسي به بهترين منابع گذشته و روز بپردازند.

مدیر عامل بنیاد فرهنگی امامت بيان کرد: در عرصه توسعه امامت پژوهی دو کار اساسي انجام شده است که تاکنون در کمتر مرکز  و رشته علمي صورت گرفته است : یکی، تعريف يک پروژه علمي برای بازشناسی، پژوهش هايي که در نيم قرن گذشته در زمينه امامت انجام شده است که شامل کتب، پايان نامه هاي تخصصي و مقالات علمی است.

وي گفت: گام دیگر، نظام موضوعات درختي تدوين شده است که ابزاري مهم براي يک تحقیق علمی است، زيرا محقق مي تواند با مراجعه به اين موضوعات تخصصي ، ضمن یافتن مسائل مورد نیاز،  اطلاعات دقيقي پيرامون فعاليت هاي علمي که در اين راستا صورت گرفته شده است ارائه مي شود.

تنها فصلنامه تخصصي امامت پژهشي

وي گفت: در کنار اين فعاليت ها، "فصلنامه تخصصي امامت پژهشي" که تنها مجله تخصصي امامت است راه اندازی گردید و تا کنون 15 شماره از اين نشريه منتشر شده و در آستانه دريافت امتیاز علمي و پژوهشي است.

مدیر عامل بنیاد فرهنگی امامت اظهارکرد: در زمينه تاليف کتب تخصصي نيز فعاليت هاي گسترده اي انجام شده است و بخش پژوهشي اين مرکز تلاش بسياري براي توليد آثار فاخر، اعم ازکاربردي و مبنايي، در زمينه امامت انجام داده است.

وي گفت: برنامه های آینده بنیاد، حضور فعال¬تر در فضاي سايبري است و در زمينه کار ماهواره ای نيز مطالعاتی انجام شده است که از طريق توليد محصولات صوتي و تصويري به شبکه هاي فعال شيعه براي تبليغ و پاسخ به پيچيده ترين شبهات روز در خصوص امامت کمک کنيم . در همين زمينه استوديوی مجهزي طراحي شده است که با دعوت از اساتيد برجسته اين رشته کنفرانس هايي ارائه مي شود و پس از ضبط برنامه ها، اين برنامه در اختيار شبکه هاي ديگر قرار مي گيرد.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی بیان کرد: در طول چند سال اخير شعبه هائی در برخي از استان های کشور داير کرده ايم که هم اينک 6 شعبه در سطح کشور و در استان هايي که ظرفيت کار تخصصي در اين زمينه دارند، تأسیس شده اند. اولویت فعالیتهای ما در سطح کشور، تربیت اساتید و مبلغانی است که بتوانند در محیط خود به توسعه فرهنگ امامت و ولایت کمک نمایند . تا کنون بیش از 100 دوره آموزشی امامت به صورت عمومی، نیمه تخصصی و تخصصی در سراسر کشور و در محیط های حوزوی، دانشگاهی، آموزشی و پرورشی و سایر مراکز فرهنگی تشکیل شده است.

وی در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا موضوع امامت را می توان یک علم خاص تلقی کرد یا یکی از بخش های علم کلام است، گفت: امامت می تواند به عنوان یک حوزه معرفتی مستقل و عام تلقی شود و به عنوان یک مبنا در تفکر اسلامی مطرح شود که هم اعتقاد ساز و هم اخلاق پرور است.

این استاد حوزه خاطرنشان کرد: شاکله معارف اصیل اسلامی بر محور اهل بیت(عليهم السلام) استوار است و حجیت قول اهل بیت(عليهم السلام) نیز بر اساس اصل امامت است و به همین دلیل باید امامت اهل بیت (ع) را در کنار قرآن کریم از منابع اصلی علوم اسلامی به شمار آورد.

وی با اشاره به فعالیت های علمی که مستشرقان در خصوص مباحث امامت داشته اند، گفت: مستشرقان در چند دهه اخیر، در مساله به مباحث تخصصی شیعه شناسی وارد شده است و از ابعاد مختلف به موضوع امامت  پرداخته اند. آنها با روش شناسی خاص خود به مباحث امامت تبیینی پرداخته اند و در این زمینه تحقیقات وسیع و بسیار دقیقی انجام دادند و مباحثی که در کتب روایی ماست را با جزییات دقیق مورد بررسی قراردادند.

این استاد حوزه بیان کرد: یکی از اقداماتی که در بنیاد فرهنگی امامت در این خصوص صورت گرفته، این است که منابع و کارهای علمی آنها را در این زمینه رصد می کنیم.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی خاطرنشان کرد: در همین رابطه برخی از پایان نامه های این مرکز ناظر به نقد آثار این مستشرقان است. به همین دلیل سعی می شود که در این مرکز متخصصانی تربیت کنیم که به صورت متمرکز در این زمینه فعالیت کنند تا بتوانیم هم روش شناسی و نتایج احتمالی آنها را مورد نقد و بررسی قراردهیم و هم بتوانیم مباحث نظری برون شیعی نسبت به امامت ایجاد کنیم.

این استاد حوزه در پاسخ به این سوال که چرا با این همه ادله و کتب متقن تفسیری و روایی، در فضای فکری علمی و حوزوی جهان عرب، تحول شناختی عمیقی نسبت به مفهوم امامت پیدا نشده است، بیان کرد : اینطور نیست که تلاشهای عالمان شیعه کم اثر بوده است؛ بلکه ریشه و گسترش فرهنگ اهل بیت(ع) که به صورت روز افزون همواره ادامه داشته است، مرهون همین فعالیتهاست. امروز نیز اصل امامت اهل بیت(ع) به عنوان راهکار برون رفت از بحران های فکری، فرهنگی و سیاسی جهان اسلام را تحت تاثیر قرار داده است.

 وی افزود: البته می پذیریم که تاثیرات یاد شده در حد انتظار نیست و  این مساله دارای یک ریشه تاریخی دارد و به اتفاقاتی باز می گردد که در  50 سال نخست اسلامی پس از رحلت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) رخ داد؛ در حقیقت منابع فکری که غیر شیعه به آن ارجاع دهد، زیرساختی است که با قرآن و سنت فاصله داشته و مولود دستگاهی است که اسلام را به شکلی نادرست تفسیر کرد؛ به ویژه در زمینه تاریخ نگاری، حدیث سازی و منع ترویج فرهنگ اهل بیت(عليهم السلام) فعالیت های گسترده ای انجام شد که باعث شد امروز مسلمان سنی نمی تواند تحلیل درستی از واقعیت داشته باشد.

وی گفت: دراسلام غیر شیعی مرجعیت هایی ساخته شده است که امروزه عبور از آن مرجعیت ها برای آنان ممکن نیست و این مرجعیت ها پر است از نکاتی که با مکتب اهل بیت(عليهم السلام) و قرآن، فاصله دارد؛  در کتاب مهم مرحوم علامه عسکری(ره) به نام معالم المدرستین (و یا تقریر فارسی آن به نام "نقش ائمه در احیای دین") به خوبی بیان شده است که مسیر شکل گیری تفکر اسلامی در بیرون مکتب اهل بیت(ع) به چه شکل بوده است

این فعال فرهنگی بین الملل بیان کرد: متاسفانه هنوز هیچ پروژه هدفمند و عملیاتی برای انتقال دستاوردهای علمی گسترده تولید شده در مراکز پژوهش دینی به بیرون از کشور انجام نشده است و مسلمانان و غیر مسلمانان از مباحث اصیل فکری که در ایران تولید می شود، اطلاعات چندانی ندارند.

وی در پاسخ به این سوال که مشکلات نشر بین الملل در  نهادهای علمی و حوزوی برای حضور قوی و تاثیرگذار در فضای نخبگانی جهان اسلام چیست گفت: عرضه محصولات در حوزه بین الملل همچون کار در عرصه دیپلماسی است؛ این موضوع منطق خاص خود را دارد که باید از آن پیروی کنیم وگرنه حتی اگر هزینه های کلانی نیز در این زمینه انجام شود نتیجه ای نخواهیم گرفت.

عضو هیأت موسس و مدیر عامل بنیاد فرهنگی امامت در پایان  گفت: انتخاب درست و عرضه مناسب از جمله مهمترین بایسته هایی است که در این عرصه وجود دارد؛ یکی از آسیبهایی که به این ارتباط لطمه زده است انتقال کتاب هایی است که در این مسیر ایجاد پارازیت می کنند ؛ کتاب های عوامانه و سطحی که بیشتر به مباحث حاشیه ای دین می پردازد، صدمات فراوانی به اندیشه فاخرشیعه می زند که باید در عرصه بین الملل عرضه شود و دنیای اسلام و حتی خارج از دنیای اسلام را تحت نفوذ فکری خود قراردهد.