۰۲ آذر ۱۴۰۳ ۲۱ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۰۱ : ۱۳
نماز« پلیس درون» را فعال می‌کند
رقیه عطاء الهی: «همه بدانند که یکی از مؤثرترین راه‌ها برای کاستن آسیب‌های اجتماعی، ترویج نماز است. به اینکه حتی یک نفر از جوانان و نوجوانان کشور، در نماز سهل انگاری نکند، همت گمارید.
عقیق:این یکی از بهترین راه‌ها برای سلامت معنوی و روحی مردم ما و جامعه
ماست.» این جملات بخشی از پیام مقام معظم رهبری به بیست و چهارمین اجلاس
سراسری نماز است.از این رو، در گفت و گو با کارشناسان به بررسی تأثیر اعتقادات و رفتارهای مذهبی بویژه نماز بر کاهش ناهنجاری‌های اجتماعی پرداخته ایم که به حضورتان تقدیم می‌شود:
حجت الاسلام ابوالفضل ساجدی، عضو هیأت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) با اشاره به تأکید رهبر معظم انقلاب به جایگاه خاص نماز می‌گوید: نماز از جمله اموری است که تأثیر ویژه ای در کاهش آسیب‌های اجتماعی دارد، البته این امر به دلیل تأثیر نماز در شخصیت و درون افراد است. اگر بتوان نوعی نظارت و کنترل درونی را در افراد تقویت کنیم، رفتارهای آسیب زا در مجرمان کمتر می‌شود؛ زیرا صدور این رفتارها به دلیل عدم کنترل بر رفتار، ضعف اراده و بی توجهی به ضوابط عقلی و شرعی است.
وی تصریح می‌کند: نماز با گسترش عطر معنویت در زندگی و تقویت وجدان درونی و احیای فطرت خداجوی انسان به کاهش آسیب‌های اجتماعی می‌انجامد. معمولاً علت این آسیب‌ها رفتارهای خلاف فطرت انسانی است، بنابراین انسان عاقل پس از چنین رفتارهایی دچار پشیمانی می‌شود، اما اراده انسان نمازگزار به اندازه ای قوی است که اجازه رفتار خلاف عقل را به او نمی‌دهد.
مولف «آثار نماز در ساحت‌های مختلف زندگی» ابراز می‌کند: از این رو هر قدر بتوان میان ضوابط و قواعد بیرونی و کنترل‌های درونی ارتباط برقرار کرده و آن‌ها را همساز و متعادل کنیم، میزان آسیب‌های اجتماعی کاهش می‌یابد.
رسیدن به نفس مطمئنه
حجت الاسلام ساجدی با اشاره به مراقبت انسان از اعمالش بیان می‌کند: نماز،
تقویت پلیس درون یا همان نفس لوامه است؛ یعنی انسان زمانی موفق می‌شود که
نفس لوامه اش قوی باشد و او را در برابر خطا سرزنش کند. نماز این نفس را
تقویت و حرکت را به سمت نفس مطمئنه فراهم می‌کند. اما اگر در کسی نفس لوامه
جایی نداشته باشد، همچون خودروی بدون ترمز است که حتی در کمترین مسافت
دچار سانحه می‌شود. برای همین نماز مورد تأکید است، البته هر چه نماز با
توجه بیشتری باشد، میزان تأثیرگذاری آن در تقویت وجدان خفته انسان بیشتر
خواهد بود.
مولف «فرهنگسازی نماز»در مراکز اداری و صنعتی» درباره ویژگی‌های نماز نسبت
به دیگر عبادت‌ها و فرایض اظهار می‌دارد: ویژگی خاص نماز نسبت به سایر
عوامل بازدارنده، استمرار و توسعه آن در همه روزها و سال‌های زندگی است؛
اگر حج یک بار در عمر انسان انجام می‌شود، آن هم در صورت استطاعت و یا روزه
را در طول یک ماه می‌گیریم، اما نماز در همه ایام انجام می‌شود و همین سبب
نوعی نظارت همه جانبه انسان بر خود در همه اوقات می‌گردد.
به گفته وی، هم در آغاز روز این ارتباط برقرار می‌شود، هم در نیمه روز و در
اوج فعالیت‌ها و اشتغال‌های روزمره و هم در شام و انتهای روز، خود را با
نماز بررسی می‌کنیم. ویژگی دیگر نماز وجوب آن است؛ یعنی فرض بودن آن در هر
شرایط زمانی، مکانی و روحی و جسمی که اثر آن را افزایش می‌دهد؛ زیرا در هر
شرایطی ممکن است انسان دچار لغزش شود!
ماهواره‌ها و تبلیغ گناه به جای نماز!
مدیر قطب علمی فلسفه دین با اشاره به ارتباط مستقیم معرفت در نماز با
افزایش آثار آن می‌گوید: باید نهادهای مؤثر در تربیت انسان از جمله
خانواده، آموزش و پرورش و نیز رسانه‌ها و ... با هم همکاری کرده و هر یک
وظیفه خود را در ارتقای نماز انجام دهند؛ اما امروز متأسفانه شبکه‌های
ماهواره‌ای عضو خانواده‌ها شده اند و به جای نماز، گناه را تبلیغ می‌کنند.
به گفته این پژوهشگر دینی، اگر نهادهای اجتماعی و فرهنگی به عنوان الگوی
شایسته وظایفشان را انجام داده و برای نماز فرهنگ سازی کنند، افراد جامعه
ملتزم به نماز
می‌شوند.
حجت الاسلام ساجدی با ابراز تأسف از بی توجهی برخی خانواده‌ها به تربیت
دینی فرزندان خود خاطرنشان می‌کند: نگاه تک بُعدی خانواده‌ها به نماز، مانع
توجه به جوانب آن و کمرنگی اهتمام به تربیت نمازی فرزند می‌شود، در حالی
که نماز به پالایش روح انسان می‌انجامد و روح با جسم در ارتباط است و انسان
با روح و جسم خود در جامعه حاضر می‌شود! برای همین است که اسلام نسبت به
این فریضه تاکید فراوان دارد و ما نیز باید نسبت به تبیین آن اهتمام داشته
باشیم.
کنترل سبک زندگی
مجید ابهری، آسیب شناس و متخصص علوم رفتاری درباره تأثیر اعتقادات و
باورهای دینی مذهبی بر کاهش آسیب‌ها و ناهنجاری‌های فردی و اجتماعی
می‌گوید: محیط زندگی و سبک زیستن، اثر مستقیم بر رفتارها، منش‌ها، افکار و
خُلقیات هر فرد دارد، رفتارشناسان امروزه ثابت کرده‌اند، نه تنها محیط
زندگی و جامعه، بلکه تغذیه نیز بر فرم گیری و قالب پذیری رفتار اثر مستقیم
داشته و در رشد یا سقوط اخلاق اثرگذارند.
وی می‌افزاید: در این میان اصلی ترین رکن مؤثر بر سبک زندگی انسانی،
باورهای معنوی و ارزش‌های اخلاقی است که حتی تغذیه، انتخاب پوشش و روابط
اجتماعی نیز تحت تأثیر این محور قرار دارد.
ابهری با اشاره به تأثیر برخی زمان‌ها و مکان‌ها بر رفتارهای انسان اظهار
می‌دارد: برای مثال در ماه مبارک رمضان و یا ماه محرم، آسیب‌های اجتماعی به
طور مستقیم کاهش می‌یابد؛ زیرا
فصل ها، ساعت‌های شبانه روز، گرما و سرمای محیط نیز بر افزایش بزهکاری یا
کاهش آن به طور مستقیم مؤثرند. از این رو، باورهای معنوی، تضمین کننده
رفتار انسانی و امنیت روانی در اجتماع هستند؛ زیرا یک مسلمانِ معتقد اجازه
ندارد حتی در ذهن خود، دیگران را محاکمه کند، مگر آنکه برای وی وکیل مدافع
استخدام کرده باشد.
به گفته این رفتارشناس، بنابر آموزه‌های اسلام، انسان حتی نمی‌تواند در
غیاب افراد، بدگویی آن‌ها را کند؛ از نظر رفتاری این مبانی تأمین کننده
امنیت روحی و روانی است؛ یعنی وقتی مسلمانِِ معتقد اجازه نداشته باشد به
نوامیس دیگران دست درازی کرده و یا حتی چشمی و زبانی برای دیگری مزاحمت
ایجاد کند، جامعه به امنیت اجتماعی می‌رسد و دیگر کسی نگران نوامیس و آبروی
خود نمی‌شود.
وی تأکید می‌کند: امانتداری، وفای به عهد و صداقت در گفتار و رفتار همگی از
توصیه‌های رفتاری دین مبین اسلام است که امروزه به طور مستقیم علوم رفتاری
برای اصلاح جامعه به آن‌ها اشاره دارد. بنابراین، ملاحظه می‌شود کاهش
آسیب‌های اجتماعی مستقیما تحت تأثیر محیط، باورهای محیطی و سبک زندگی است و
اگر تربیت دینی توسط والدین و آموزگاران انتخاب شود، دیگر نگرانی درباره
نسل‌های آینده نخواهیم داشت.
به گفته این محقق و پژوهشگر رفتارشناسی، خودکُشی و اعتیاد در میان کسانی که
باورهای مذهبی دارند، پنج تا هشت برابر کمتر از دیگرانی است که چنین
باورهایی را ندارند که این اصل پژوهشی نمایانگر تأثیر مستقیم باورهای دینی
بر روش فکر و عمل افراد
است.
نمازستیزی از اهداف دشمن در جنگ نرم است
ابهری با اشاره به تصریح مستقیم قرآن به جایگاه نماز در پیشگیری از
ناهنجاری‌های رفتاری بیان می‌کند: مقام معظم رهبری از سال 1368 تا امروز به
طور مرتب به نقشه‌ها و توطئه‌های مدیران جنگ نرم و تهاجم فرهنگی و خطرهای
آن‌ها اشاره کرده اند؛ یکی از اهداف اصلی جنگ نرم، بدبین و سست کردن
نوجوانان و جوانان از ارزش‌ها و وظایف دینی از جمله نماز است که متاسفانه
نخبگان اجتماعی و صاحب نظران ما نیز بسیار کم به فکر کاربردی کردن
رهنمودهای رهبری در این باره افتاده اند.
وی ادامه می‌دهد: اگر دیدگاه‌ها و رهنمودهای رهبری، کاربردی و به نقشه راه
پیشگیری‌های فرهنگی و اجتماعی تبدیل شود، ما دغدغه ای به نام آسیب‌های
اجتماعی نخواهیم داشت، بنابر این نه تنها نماز، بلکه تمام وظایف دینی از
اصول و فروع دین، هر یک دارای فلسفه و جایگاه خاص در کاهش آسیب‌های اجتماعی
اند و در جای خود قابل بحث هستند.
منبع:قدس
گزارش خطا
