مشخصه‌های بانکداری اسلامی

وی در ادامه یادآور شد: تحقق کامل بانکداری بدون ربا و اسلامی در جامعه نیازمند اراده قوی مسئولان است، در حال حاضر اشکالات زیادی در زمینه تحقق این امر در جامعه وجود دارد که نمی‌توانیم از آنها چشم‌پوشی کنیم یکی از این ایرادات این است که متأسفانه ما بانک‌ها را به عنوان بنگاه‌های اقتصادی نگاه می‌کنیم و تمام جنبه‌های بانکی اسلامی را در آنها مورد توجه قرار نمی‌دهیم.

حجت‌الاسلام رجایی با بیان اینکه باید توجه کنیم به دلیل نقش حاکمیت، بانک‌ها مورد حمایت قانونی قرار می‌گیرد و زمینه‌های جهت‌دهی، حرکت جریان پولی به سمت یکپارچگی و تشکیل سرمایه را مدنظر قرار می‌دهند، اظهار داشت: نقش این حاکمیت باعث شده که پس‌انداز مردم به سمت بانک‌ها بیاید و تزریق پول و دارایی‌ها به سمت مراکز تولیدی صورت بگیرد.

وی با بیان اینکه ذخائر بانک‌ها املاک شخصی عده‌ای نیست که هر گونه بخواهند درباره آن تصمیم بگیرند، توضیح داد: این ذخائر باید در راستای مصالح و اهداف عالیه جامعه به منظور قرار نگرفتن تداوم سرمایه در دست اغنیا و قرار گرفتن در مسیر تولیدات و نیازهای جامعه حرکت کند بنابراین سوق دادن بانک‌ها در این مسیر امکان پذیر ولی دشوار است چرا که عده‌ای به دنبال منابع شخصی خود هستند و بانک را بنگاه خود دانسته و به دنبال حداکثر سود خود هستند.

حجت‌الاسلام رجایی با اشاره به اینکه تعریف بانک باید تغییر کند و به سمت تعریف واقعی سوق یابد، گفت: بانک نهادی برای تجهیز منابع کشور تأسیس شده است، مردم نیز به دلیل نقش خاص حاکمیت اعتماد ویژه‌ای به بانک‌ها می‌کنند و مازاد درآمدهایشان را در بانک قرار می‌دهند، این سیستم اگر توسط بخش خصوصی هم هدایت شود بازهم مدیون حاکمیت است چرا که زمینه‌های شکل گیری و جمع شدن پول را در جامعه شکل داده است.

وی یکی از مهمترین ویژگی‌های بانکداری اسلامی را حفظ حقوق جامعه به شمار آورد و گفت: بانک نباید به تداوم ثروت دست اغنیا دامن بزند بلکه باید به سایر اقشار جامعه نیز کمک کند و تنها به دنبال نرخ سود خود نباشد.

این متخصص حوزه اقتصادی در پاسخ به این سؤال که چرا کشورهایی که داعیه اسلامی ندارند در برخی اوقات مشاهده شده که نرخ سودشان از نرخ سود کشورهای اسلامی کمتر است، گفت: متأسفانه نرخ سودی که اکنون در بانک‌های کشورهای اسلامی مشاهده می‌شود هرگز اجازه تولید را به جامعه نمی‌دهد و به صلاح مردم نیست علتش هم تمرکز بر همین بنگاه بودن بانک است. تاکنون هم در جامعه ما ادعا این بود که نرخ تورم بالا است و کاری نمی‌توان کرد الان که خود مسئولان اذعان دارند نرخ تورم پایین آمده است پس چرا هنوز سودها معقول نیست.

وی دیگر ویژگی بانکداری اسلامی را ایجاد انگیزه برای تولیدکنندگان به شمار آورد و گفت: بانکداری اسلامی هرگز نباید انگیزه‌های مردم را برای تولید از بین ببرد و برخی را دچار ثروت‌های نجومی کرده و برخی را از سطح متوسط نیز به زیر بکشد. علت اینکه بانکی در سال‌های ابتدایی تشکیل، صاحب ثروت هنگفت می‌شود یا در شعبه‌های بالای کلان شهرها تدوام ثروت در دست اغنیا زیاد می‌شود، معضل در سیستم بانکداری است.

رجایی مهمترین راهکارهای رفع معضلات نظام بانکداری را داشتن اراده قوی و ایمان، تقوا و ایجاد یک بانک الگو به شمار آورد و گفت: مسئولان نظامات اقتصادی بنشینند و ابتدا یک بانک الگو تشکیل دهند البته اگر سیستم بانکی این اجاره را بدهد تا این نمونه موفق بارور شود، بنابراین ما شاید نتوانیم کل سیستم بانکی را متحول کنیم چرا که صاحبان ثروت اجازه چنین کاری را به ما نمی‌دهند تا تحولات ساختاری اتفاق بیافتد اما می‌توان با استفاده از نظرات افراد ویژه اقتصادی بانک الگو و نمونه تشکیل داد و این سلول موفق تکثیر شده و به عنوان بانک اسلامی به سایر سیستم بانکداری نفوذ کند.