حافظ قرآنی که به مکتب نرفته‌ است +تصاویر

عقیق:همه ما انسان‌ها به نوعی مشمول مواهب و رحمت‌های خداوندی هستیم. مواهبی که یا بی‌تفاوت از کنارشان می‌گذریم و یا اینکه اگر حواسمان را به آن‌ها بدهیم، می‌شود نقطه مثبت زندگی فردی. می‌توان با توجه به آن، به نحو شایسته‌ای پرورشش داد و با آن گامی به‌ سوی موفقیت و پیروزی برداشت.

حال این موهبت هر چه می‌خواهد باشد، فرقی نمی‌کند در ظاهر انسان باشد و یا باطن. مهم این است که به آن وقوف داشته باشیم و آن را پرورش دهیم. در این میان اگر موهبت باطنی باشد که پرورش و توجه به آن از اهمیت والایی برخوردار است. اهمیتی دوصد چندان که باید مد نظر قرار گیرد.

بهره‌مندی از هوش بالا و حافظه‌ایی قوی نیز یکی از این موهبت‌هاست که می‌تواند در راه اخلاص و فراگیری آموزه‌های دینی مورد توجه باشد. حافظه‌ایی که با آن راه حق از باطل را شناخت و به سوی خداوند سبحان گام برداشت.

صلاح‌الدین سواری از آن دست کودکانی است که از موهبت الهی که خداوند سبحان در اختیارش قرار داده است، به نحو خوب و صحیحی استفاده کرده است. کودکی که با وجود عارضه‌ایی که با وی همراه بوده است، توانسته کل قرآن کریم را حفظ کند. این امر نیز به صورت جالب و بدون حضور در هیچ دوره آموزشی محقق شده است.

  پس از اطلاع از این امر، بر آن شد که گفت‌و‌گویی را با مربیان و خانواده صلاح‌الدین انجام دهد. به‌همین منظور سری به مدرسه «نسیم» زدیم. جایی که کودکان اوتیسمی در کنار دیگر کودکانی که دچار بیماری‌هایی شبیه عارضه صلاح‌الدین هستند، به آموزش می‌پردازند. پای صحبت خانم علیجانی اولین مربی صلاح‌الدین نشستیم.

علیجانی در ابتدا توضیحی درباره کودکان اوتیسمی داد و گفت: بچه‌های اوتیسمی متناسب با سنشان مانند بچه‌های دیگر قادر به برقراری ارتباط نیستند. ضعف کلامی و ارتباطی بارزه مشخصی است که در این کودکان به خوبی مشهود است و اغلب آنها از این مسئله رنج می‌برند. ارتباط کلامی بچه‌های اوتیسمی به این شکل است که هر چه مربی حین دوره آموزشی به آنها بیان کند را منعکس می‌کنند. دقیقاً و مانند آینه‌ای که پژواک صدا دارد. مثلاً اگر به آن‌ها سلام بگوییم همان سلام را با همان لحنی که مربی به آن‌ها بیان کرده دریافت خواهیم کرد. پژواک کلام کودکان اوتیسمی در اغلب موارد قابل درمان بوده و با آموزش تا حدودی جبران خواهد شد.

وی ادامه داد: نبود مهارت اجتماعی، مهارت زبانی و البته پررنگ بودن کلیشه‌های رفتاری بین دانش‌آموزان اوتیسمی بسیار دیده می‌شود. اولین ویژگی‌های کودکان اوتیسمی بین محدوده سنی دو و نیم تا سه سالگی مشهود است و یک مادر یا مربی به خوبی می‌تواند تفاوت فرزند خود با دیگر کودکان را متوجه شود. بسیاری از خانواده‌هایی که به این مرکز مراجعه می‌کنند اذعان می‌کنند کودک آن‌ها شنوایی مناسبی ندارد و هر چه به او گفته شود را نمی‌شود. دیگر اینکه تندحسی و کندحسی در بین بچه‌های اوتیسمی دیده می‌شود. ادراک و پردازش حسی بین بچه‌های اوتیسمی به میزان پائینی است و این یک مشخصه اصلی بین کودکان اوتیسمی است.

علیجانی در ادامه با بیان اینکه صلاح‌الدین سواری سال 90 در مدرسه نسیم ویژه دانش‌آموزان استثنایی مراجعه کرد، گفت: مهرماه سال 90 بود که یکی از همکاران مدارس استثنایی اهواز در تماسی به ما اعلام کرد که مورد خاصی به این مدرسه مراجعه کرده است که به نظر می‌رسد از شیوه‌های رفتاری خاصی برخوردار است و باید توسط مربیان اوتیسمی ارزیابی شود. در آن محدوده زمانی صلاح‌الدین در مدرسه کم‌توان ذهنی مشغول به آموزش بود به همین دلیل رفتار و برقراری ارتباط با این دانش‌آموز برای مربیان به سختی صورت می‌گرفت.

علیجانی با بیان اینکه ارزیابی کودکان اوتیسمی در همه مراحل به خصوص در مراحل ابتدایی به صورت انفرادی صورت می‌گیرد، گفت: بعد از اینکه صلاح‌الدین ارزیابی شد، آموزش‌های اولیه آغاز شد. صلاح‌الدین وابستگی شدیدی به مادرش داشت و در6 ماه اول آموزش مادرش همیشه در مدرسه حضور می‌یافت. مادر صلاح‌الدین باید در دید نگاه صلاح‌الدین می‌بود تا کمی این کودک به آرامش برسد. آرامش صلاح‌الدین آرام آرام آغاز شد تا اینکه بعد از دوره ارزیابی، ضعف و توانایی این کودک مورد بررسی قرار گرفت. در جلسه اول ارزیابی صلاح‌الدین نکته جالبی توجه مرا به خود جلب کرد و آن خواندن کلمات عربی و فارسی توسط صلاح‌الدین بود.

«هدایت نگاه» اولین کلمه‌ای بود که صلاح‌الدین در مدرسه نسیم شروع به خواندن کرد. خواندن کلمات سخت و غیرمعمول برای صلاح‌الدین بسیار راحت بود. به گونه‌ای که غیرقابل باور بود. حدود یک سال از این قضیه گذشت و آموزش به صلاح‌الدین به مرحله آمادگی نوشتن و خواندن رسید. دوره آمادگی نیز به مدت سه سال برای همه تعریف شده است ولی برای صلاح‌الدین یک سال بیشتر ادامه نیافت و وارد مرحله آموزش حروف الفبا شدیم. به سرعت این مرحله گذشت تا اینکه سال بعد وارد کلاس اول شد. در این مقطع تحصیلی بودیم که متوجه شدیم درکی از درد و آزار ندارد. مشکلات عدیده‌ای برای صلاح‌الدین پیش می‌آمد که مانعی برای آموزش‌های دیگر می‌شد.

علیجانی با اشاره به اینکه خودآزاری بین بچه‌های اوتیسمی دیده می‌شود، گفت: این نوع رفتار نشأت گرفته از کندکاری حسی آنها بوده است که در صلاح‌الدین نیز دیده می‌شد.

این مربی مدارس استثنایی اهواز با اشاره به اینکه هر کدام از دانش‌آموزان اوتیسمی نیازمند برنامه آموزشی ویژه و خاصی هستند، گفت: در برخی موارد شاهد هستیم که پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان به کندی صورت گیرد.

حین مصاحبه بودیم که دانش‌آموز دیگری وارد مؤسسه شد. علیرضا پسر 12- 13 ساله‌ای بود که با یک جعبه شیرینی آمده بود تا آموزش‌هایی که فرا گرفته بود  را جشن بگیرد.

برق شادی در چشمان خود و مادرش مشخص بود. به گفته علیجانی، این کودک اکنون در وضعیت عالی به سر می‌برد. سلام کردن، پیشرفت بزرگی در آموزش این دانش‌آموز بود به گونه‌ای که همه مربیان مؤسسه، از این گام سرمست و شادمان بودند.

به گفته علیجانی، اینها همه نشانگر تلاش و سختی کاری است که مربیان آموزش در هر مکان و زمان دارند.

علیرضا خورده کلماتی را که از مربی فرا گرفته بود، آرام آرام بیان می‌کرد و تکرار می‌کرد. تکرار کودکانه‌ای شیرین.

علیجانی در ادامه با اشاره به اینکه آموزش این کودکان کار سخت و زمانبری است، گفت: استفاده از تصاویر مرحله مهمی در آموزش است که سعی می‌کنیم با استفاده از تصاویر مرتبط، این مهم صورت گیرد.

به گفته این مربی، کودکان اوتیسمی، درک از مفاهیمی همچون کنایه، ضرب‌المثل و... را ندارند. در این راستا وظیفه ما بیشتر می‌شود که تاکنون توانسته‌ایم این مرحله را به خوبی ادا کنیم.

علیجانی در ادامه به نوشتن و ثبت آیات قرآنی بر در و دیوار ستون‌های مدرسه‌ای که صلاح‌الدین مشغول به تحصیل بوده است، اشاره کرد و گفت: صلاح‌الدین از هر فرصتی برای انعکاس داشته‌های ذهنی‌اش استفاده می‌کند به گونه‌ای که این امر شاخصه بارزی در مدرسه شده است. همه کودکان مدرسه نیز با این مسأله کنار آمده‌اند که در و دیوار مدرسه، مزین به آیات قرآنی شود که صلاح‌الدین می‌نویسد.

«واجتنبوا» کلیدواژه ذهنی صلاح‌الدین است. به گونه‌ای که در کلمات روزمره‌اش نیز از این کلمه زیاد استفاده می‌کند. کلمه‌ای که وقتی از او خواستیم آیاتی از قرآن را برایمان بیان کند، نیز گوی سبقت را ربوده بود و خطاب به ما گفت: «واجتنبوا» کلیدواژه مهم ذهنی‌ای که همیشه برای نوشتن به آن پناه می‌برد. خواه خودکار معلم باشد. خواه مدادرنگی‌های دوستانش و خواه ماژیکی که برای نوشتن به کار می‌رود.

علیجانی در خصوص اینکه پایه‌های اولیه قرآن خواندن و حفظ آیات از سوی صلاح‌الدین از کجا نشأت گرفته است، گفت: اولین روزی که صلاح‌الدین شروع به قرآن خواندن کرد، بهترین روزی بود که در یاد و خاطره خانواده‌اش به جا مانده بود. قرائت از بزرگترین و عظیم‌ترین کتابی که برای هدایت بشر نازل شده است بدون آنکه آموزشی دیده باشی حکمتی از سوی خداوند سبحان است. حکمتی که دریابیم تا چه اندازه خداوند سبحان، مهربان است و ما از این رحمت و نعمت الهی غافل هستیم.

مادر صلاح‌الدین در این‌باره گفته بود که صلاح‌الدین پای تلویزیون نشسته بود و بی‌تاب بود تا اینکه صدای قرآن به گوشش رسید، گوش داد و تا ابد در یاد و خاطرش باقی ماند. خوشحال بودم از اینکه می‌توانستم برای چند لحظه‌ای فارغ از دغدغه‌های روزمره و درگیری‌هایی که صلاح‌الدین داشت، به کارهای روزانه‌ام برسم. وقتی که برنامه تلویزیونی قرائت قرآن به پایان رسید صلاح‌الدین آیاتی که گوش کرده بود را برایم تکرار می‌کرد باورم نمی‌شد اما این قضیه چندین بار تکرار شد تا اینکه در مدت کوتاهی همه آیات قرآن کریم را از بر کرد. با توجه به اینکه صلاح‌الدین در ادامه مسیر به صورت همزمان هم قرآن را گوش می‌داد و هم اینکه به زیرنویس درج شده آیات نیز نگاه می‌کرد به سرعت توانست آیات قرآنی را حفظ کند؛ برایم شیرین بود که می‌دیدم صلاح‌الدین این گونه قرآن می‌خواند بدون اینکه هیچ آموزشی دیده باشد.

نکته جالب توجه اینکه این روال تا حدی ادامه یافت که خانواده تابع اوامر می‌شدند و در اغلب ساعات روز، صدای قرآن در منزل به گوش می‌رسید. صدایی که ملکه ذهن صلاح‌الدین شده بود. با او نشست و برخاست می‌کرد. زندگی می‌کرد و لحظات خوشی با او داشت. خانواده اولین جرقه‌ای بود که در حفظ قرآن صلاح‌الدین زده شد. اینکه خانواده‌ای این گونه به آموزه‌های قرآنی می‌پردازد، موهبتی الهی است که خوشبختانه نمود بیشتری دارد و در این کودک نیز مشهود بوده است.

نکته دیگری که قابل توجه است اینکه اغلب کودکان اوتیسمی به دنبال آرامش هستند که خوشبختانه این مهم با گوش دادن به آیات قرآن کریم و اذان بیشتر نمود داشته است. صلاح‌الدین نیز از آن دست کودکانی است که با قرآن مأنوس بود و علاقه شدیدی به آن داشت. صلاح‌الدین با گوش دادن  به قرآن از چهار سالگی، توانسته که قرائت قرآن را با لهجه‌هایی که شنیده ادا کند. شبانه‌روزی به قرآن گوش می‌داد و تکرار می‌کرد. لهجه هر قاری را به خوبی ادا می‌کرد و اقدام به حفظ می‌کرد.

صلاح‌الدین که دچار عارضه بینایی تندحسی است، آیات هر صفحه‌ای که می‌بیند را سریع حفظ می‌کند. خانه صلاح‌الدین نیز پر از آیات قرآنی است که بر در و دیوار از خود به یادگار گذاشته است. همین که قلم و خودکاری می‌بیند شروع به نوشتن می‌کند. آیاتی که دوست دارد را آرام و با طمأنینه می‌نویسد. به همین دلیل همه قلم و خودکارها دور از دسترس کودکان دور نگه داشته می‌شود.

وقتی که صلاح‌الدین قرآن می‌خواند، آرام و بی‌صدا در گوشه‌ای می‌نشست و قرآن را آرام آرام می‌خواند. بعد از مدتی خانواده واکنشی نسبت به قرائت صلاح‌الدین نداشتند اما آشنایان و فامیل و آنانی که با صلاح‌الدین رفت و آمد داشتند،  نمی‌توانستند قبول کنند که بدون نوشتن و آموزش حروف الفبا، بتواند قرآن بخواند.

در ادامه این گزارش تصمیم گرفتیم که صلاح‌الدین آیاتی را برایمان تلاوت کند. باز هم «واجتنبوا». در ادامه بخش از آیه قرآنی را برایش خواندیم، ادامه آیه را قرائت کرد. صفحه آیه و اسم سوره را به راحتی برایمان گفت. جزء و حزب را نیز اعلام کرد. آیات و احادیث مرتبط با نیز خواست برایمان بخواند. نمادهایی که در بخش بالایی صفحه هست را نیز برایمان عنوان کرد.

به گفته علیجانی، یک درصد دانش‌آموزان اوتیسمی جزء نوابغ هستند مانند نیوتن و انیشتین. البته این گونه افراد قادر به برقراری روابط اجتماعی نیستند. این کودکان با قراردادهایی که افراد معمولی برای برقراری روابط اجتماعی به کار می‌برند، آشنایی ندارند. در ا غلب موارد نیازمند این هستند که یک مربی آموزشی به صورت تمام وقت پا به پای آنها قدم بردارد و اقدام به آموزش کند که متأسفانه به دلیل برخی مشکلات، این مهم در کشور امکان‌پذیر نیست. برخی خدمات اجتماعی نیز از سوی دولت‌ها برای آنها در نظر گرفته می‌شود. این امر نیز مؤید اهمیت امر آموزش در همه مراحل و مقاطع تحصیلی است.

وی ادامه داد: بر اساس آخرین آماری که درباره تعداد افراد با عارضه اوتیسم اعلام شد. تا قبل از سال 90، تعداد مبتلایان خیلی پائین بود اما بعد از آن و با توجه به اینکه ثبت آمار و غربالگری جمعیت صورت گرفت، شاهد این هستیم که رقم تعداد مبتلایان به این عارضه گسترش یافته است. احتمال اینکه تا چند سال آینده یک بیمار اوتیسمی، در هر محفل و نشستی باشد قابل تصور است و دور از ذهن نیست.

به گفته علیجانی، استان‌های شمالی و جنوبی کشور در معرض ابتلا به این عارضه هستند و افراد مبتلا به این عارضه زیاد هستند. این فرضیه که رطوبت و شرجی عاملی در ابتلا به این عارضه شود نیز می‌تواند مورد بررسی و بحث قرار گیرد.

وی ادامه داد: آموزش و پذیرش کودکان از سن 4 تا 6 ساله صورت می‌گیرد و تا سقف سنی 18 سال را تحت پوشش قرار می‌دهد. دیگر آموزش‌ها نیز در خانه صورت می‌گیرد. البته بهترین شیوه آموزشی نیز این است که در خانه ادامه یابد و افراد تحت تعلیم و آموزش قرار گیرند. دوره‌های آموزشی باید مورد توجه خانواده‌ها و مربیان آموزشی قرار گیرد.

گرچه صلاح الدین متولد 1382 است ولی از نظر جثه خیلی کوچک است. به گفته علیجانی اعجوبه مدرسه است در حالی که ضریب هوشی آنها در حد ضعیف است. وقتی دوربین را می‌بیند بی‌تاب می‌شود و قصد دارد به سمت آن آید و به آن دست زند. بچه اوتیسمی وقتی که نظمش به هم می‌خورد، بی‌تاب می‌شود و مثل همیشه رفتار نمی‌کند.

قرآن را باز می‌کند و به دنبال  آیه‌ای می‌گردد که برایمان بخواند. زیر لب آیاتی را ریز ریز زمزمه می‌کند. اصرار جمعی که دور و برش بودند، نیز باعث نشد که آیه‌ای را فی‌البداهه بخواند. به دنبال آیه‌ای که ذهنش را درگیر کرده بود. مربی با استفاده از این حربه که جایزه‌ای به او می‌دهد از بی‌تابی‌اش کم می‌کند ولی فایده ندارد.

آیاتی دیگر را می‌خواند ولی آیه را پیدا می‌کند. «فَإِنْ آمَنُواْ بِمِثْلِ مَا آمَنتُم بِهِ فَقَدِ اهْتَدَواْ وَّإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّمَا هُمْ فِی شِقَاقٍ؛ پس اگر آنان [هم] به آنچه شما بدان ایمان آورده‏اید ایمان آوردند قطعا هدایت‏شده‏اند ولى اگر روى برتافتند جز این نیست که سر ستیز [و جدایى ] دارند»؛ آیه 137 سوره بقره. قرآن خواندن و بیان آیات همین گونه ادامه پیدا می کند.

آیه‌ای دیگر را می‌خواند این بار از میانه آیه، باز هم آیات را ادامه می‌دهد. شماره جزء و عنوان سوره را به راحتی می‌گوید. این بار سوره نحل آیه 14 را برایمان می‌خواند. آیات ابتدایی را می‌خواند بدون اینکه خللی در داشته‌هایش پیش آید. سوره حج، آیه 30 را برایمان می‌خواند. آیاتی که مربی از او می‌خواهد و او به راحتی می‌خواند جزء 17 و ...

صلاح الدین به مصداق نرم‌افزار همراهی است که هر آیه و سوره را به راحتی بیان می‌کند. در ادامه مصاحبه، آیات را تکرار می‌کند. نکته مهمی که هست اینکه قرآن را بر اساس لهجه قاری که گوش می‌دهد، فرا می‌گیرد.

صلاح الدین و آموزشگاه «نسیم» را ترک می کنیم. اما دلمان پیش آنانی است که مورد رحمت حق تعالی قرار گرفته اند و چه زیبا و دلنشین نماینده ای از حضرت حق شده اند.

خوشا به سعادت آنانی که در جوار کوی دوست منزل گزیده‌‌اند.

منبع:ایکنا