فلسفه وقوع رجعت

به طور کلّی رجعت کنندگان به دو دسته تقسیم می­‌شوند:
1. انسان‌هایی که نهایت ایمان را درک نموده‌اند؛ به گونه‌ای که لیاقت حضور در دولت حق و جهانی را دارند. این عدّه یا در حکومت جهانی منجی بشریّت به عزّت دنیایی نیز می‌رسند و یا اینکه در جهت استقرار حکومت جهانی حق به فوز شهادت نائل می­‌شوند.
2. کفّار و دشمنانی که گناهان و صدمات بی‌شماری را به اهل ایمان وارد کرده‌اند و در کفر و نفاق به نهایت خود رسیده باشند. این عده مجازات و حدود الهی را بعد از قیام جهانی منجی و قبل از عذاب قیامت دریافت می‌کنند.6
رجعت جنبه همگانی ندارد و مختصّ به رهبران اصلی هدایت و کفر و پیروان خاصّ ایشان است و در بحبوحه سرنوشت‌سازترین زمان‌ها، یعنی آخرالزّمان صورت می‌­گیرد. دلیل وقوع رجعت را اینگونه می­توان بیان کرد:
مظلومیّت معصومان(ع) و مؤمنان حقیقی به حدّی بوده است که باید برای دفاع از آن، به این دنیا باز گردند.
1. تحقّق وعده الهی در پیروزی نهایی مستضعفان.
2. توفیق خداوند به مؤمنان حقیقی برای برپایی حکومت عدل جهانی.
3. کفر و عناد دشمنان اصلی و پایه‌گزاران مؤثّر در انحراف بشریت به حدّی است که باید به جهانیان معرفی شده و مجازات شوند.
4. نشان دادن بطلان و هدررفتن تمام فعّالیت‌های مشرکانه و منافقانه به سران آن.
5. انتقام از ظالمین خاصی مثل یزید و اصحابش و چشیدن عذاب دنیایی قبل از عذاب آخرت.7

مراحل رجعت
1. رجعت مقدّماتی و محدود:
در این مقطع که به هنگام ظهور امام زمان(ع) رخ می‌دهد، جمعی از یاران امام زمان(ع) ظهور می‌کنند که حلقه 313 نفری فرماندهان عصر ظهور را تشکیل می‌دهند. در این دوره، غیر از اینان کس دیگری چه از خوبان چه از بدان رجعت نمی‌کند.

1. دوره رجعت:
در این دوره که سال‌ها پس از ظهور امام زمان(ع) و با پایان یافتن حکومت آن امام همام(ع) رخ می‌دهد، رجعت عمومی رجعت‌کنندگان اتّفاق می‌افتد . علیّ‌بن ابراهیم با سندی صحیح از امام صادق(ع), روایت می‌کند که فرمود:
«ولا یرجع الا من محض الایمان محضا او محض الکفر محضا؛
بازنمی‌گردد جز کسانی که خالصاً ایمان آورده یا کفر ورزیده‌اند.»
به تصریح روایت‌ها، این دوره با رجعت سیّدالشّهدا(ع) برای غسل دادن امام زمان(ع) آغاز می‌شود. امام صادق(ع) می‌­فرماید: «نخستین کسی‌که زمین برای او شکافته می‌شود و روی زمین بازمی‌گردد، حسین بن علی(ع) است و به قدری حکومت می‌کند که از کثرت ‏سن، ابروهایش روی دیدگانش می‌ریزد.» در تفسیر عیّاشی ذیل آیه شریفه «ثمّ رددنا لکم الکره علیه»، از امام ­صادق(ع) نقل شده است که: مقصود از زنده شدن دوباره امام حسین(ع) و هفتاد نفر از اصحابش در عصر ‏امام زمان(ع) است؛ در حالی‌که کلاه‌خودهای طلایی بر سر دارند و به مردم رجعت و ‏زنده شدن دوباره حضرت حسین(ع) را اطّلاع می‌دهند تا مؤمنان به شک و شبهه نیفتند ‏و این در حالی است که حضرت مهدی(ع) در میان مردم است. هنگامی که همه مؤمنان، امام حسین(ع) را شناختند و تأیید کردند که او حسین(ع) ‏است، رحلت حضرت مهدی(ع) فراخواهد رسید. آنگاه امام­‌حسین(ع) وی را غسل و کفن و حنوط می‌کند.»9

رجعت‌کنندگان
براساس روایت‌ها، گروه پیامبران(ع)، امامان معصوم(ع)، مؤمنان خالص و نیز كفّار خالص، جزو كسانی‌اند كه در زمان رجعت، به این دنیا باز می‌گردند:
الف) روایت هایی كه به طور عام از بازگشت پیامبران و ائمه (ع) سخن به میان آورده‌اند؛ مثل كلام امام صادق(ع) در تفسیر آیه «إِنَّا لَنَنصُرُ رُسُلَنَا وَالَّذِینَ آمَنُوا فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَیوْمَ یقُومُ الْأَشْهَاد.» حضرت  در این باره فرمود:
«به خدا سوگند این آیه در زمان رجعت عملی خواهد شد. آیا نمی‌دانید كه پیامبران(ع) در دنیا یاری نشدند و كشته شدند و نیز ائمه(ع) كشته شدند امّا این یاری و پیروزی در رجعت تحقّق خواهد یافت.»10
ب) روایت‌هایی كه با ذكر عدد، رجعت انبیا را یاد آور شده است. امام صادق(ع) می‌فرماید:
«هنگامی‌كه امام حسین(ع) همراه با یاران شهیدش رجعت می‌كنند، هفتاد نفر از پیامبران نیز با او رجعت می‌نمایند چنان كه با موسی بن عمران هفتاد نفر از پیامبران همراه بودند.»11
ج) روایت‌هایی كه به طور خاص از رجعت بعضی از پیامبران و امامان(ع) با ذكر نام آنان، سخن به میان آورده‌اند. امام صادق(ع) می‌فرماید:
«همانا دانیال و یونس(ع) هر دو در زمان رجعت امیرالمؤمنین(ع) به دنیا باز می‌گردند و اقرار به رسالت پیامبر(ص) می‌نمایند و همراه آنان هفتاد نفر برانگیخته می‌شوند.»12
امام زین العابدین(ع) می‌فرماید:
«یرجع الیكم بینكم و امیرالمؤمنین و الائمه؛13
پیامبر شما و امیرالمؤمنین و امامان معصوم(ع) به سوی شما مجدّداً باز می‌گردند.»
د) روایت‌هایی از بازگشت افراد صالح از امّت‌های گذشته و امّت اسلام، خبر داده‌اند. براساس این روایت‌ها که عناوین رجعت­‌کنندگان، البتّه چندان قطعی به نظر نمی‌رسد، از میان امّت‌های پیشین رجعت اصحاب كهف و مؤمن آل‌فرعون نام برده شده است. همچنین از میان اصحاب پیامبر(ص) و ائمه(ع) افرادی مثل: سلمان فارسی، مقداد، مالك اشتر، ابو دجانه انصاری، مفضّل بن عمر، عبدالله بن شریك عامری، اسماعیل بن جعفر(ع)، حارث، عقیل، جبیر و... نام برده شده اند.
گروهی از یاوران حضرت بقيّه الله(عج)، زنانی هستند که خداوند به برکت ظهور امام زمان(عج) آنها را زنده خواهد کرد و بار دیگر به دنیا رجعت خواهند کرد.
در منابع معتبر اسلامی، نام سیزده زن یاد می‌شود که به هنگام ظهور قائم آل محمّد(ص) زنده خواهند شد و در لشکر امام زمان(عج) به مداوای مجروحان جنگی و سرپرستی بیماران خواهند پرداخت.
طبری در «دلائل الامامه»، از مفضّل‌بن عمر نقل کرده است که امام صادق(ع) فرمود: «همراه قائم آل محمّد (ص) سیزده زن خواهند بود. گفتم آنها را برای چه کاری می‌خواهد؟»
فرمود: «به مداوای مجروحان پرداخته، سرپرستی بیماران را به عهده خواهند گرفت. عرض کردم: نام آنها را بفرمایید. فرمود: قنواء، دختر رشید هجری، امّ ایمن، حبابه والبیه، سميّه، مادر عمّار یاسر، زبیده امّ‌خالد احمسیه، امّ سعید حنفیه، صیانه ماشطه، امّ خالد جهنیه.»
همان‌طور که مشاهده می‌شود در هیچ‌یک از روایات یاد شده، صحبتی از پیروان ادیان غیر از اسلام بعد از ظهور اسلام، به چشم نمی‌خورد.

1. بازگشت مسیح(ع) رجعت نیست!
حضرت مسیح(ع) بنابر اعتقاد همه مسلمانان، اعمّ از شیعه و سنّی نه به صلیب کشیده شد و نه او را کشتند؛ بلکه خداوند او را به آسمان برد و از آن زمان تاکنون زنده است و پس از ظهور حضرت مهدی(ع) به زمین بازخواهد گشت. رسول خدا(ص) فرمود:
«حضرت عیسی(ع) نازل می‌شود، امیر مسلمانان حضرت مهدی(ع) می‌فرماید: بفرما برای ما نماز بخوان!»
عیسی(ع) می‌فرماید: «برخی از شما بر برخی دیگر امیر هستید و این لطف و كرامت خداوند بر این اُمّت است.»
حضرت مهدی(ع) و حضرت عیسی(ع) اجتماع می‌كنند، چون وقت نماز فرا می‌رسد حضرت مهدی(ع) خطاب به حضرت عیسی(ع) می‌فرماید: «بفرمایید جلو! برای اقامه نماز.»
حضرت عیسی(ع) می‌فرماید: «شما برای نماز شایسته‌تر هستید، آنگاه حضرت عیسی اقتدا می‌كند و نماز را پشت سر او می‌خواند.»
به استناد روایت‌هایی که در کتاب‌هایی مانند مهدی منتظر(ع) نوشته آیت الله خراسانی، عصر ظهور نوشته حجت‌الاسلام علی کورانی دسته‌بندی و مرتّب شده‌اند، به خوبی می‌توان مشاهده کرد، بازگشت حضرت مسیح(ع) چند ماه بعد از ظهور امام زمان(ع) رخ می‌دهد و به هنگامی است که در کنار «دریاچه طبریّه» با سپاه سفیانی رودر رو می‌شود. از این بازگشت هرگز تعبیر به رجعت نشده است؛ چون رجعت تنها درباره آنها مصداق می‌یابد که یک‌بار مرگ را تجربه کرده باشند. علاوه بر آن، بازگشت حضرت مسیح(ع) به تصریح تمام روایت‌ها تنهاست و در هیچ روایتی صحبت از بازگشت دیگر افراد به همراه این پیامبر خدا به میان نیامده است.


پی‌نوشت‌ها:
1. بحارالأنوار، ج 53، ص 138.
2. بحارالأنوار، ج 53، صص 39 ـ 144.
3. بحارالأنوار، ص 92، ح 101.
5. بحارالأنوار، ج 25، ص 6 و ج 53، ص 56.
6. تفسیر العیاشی، تهران، ج 2، ص 282؛ بحارالأنوار، ج 53، 105 و 13 ـ ج 22، ص 239.
7. اثباه الهداه، ج 7، صص 62 ـ 103.
8. بحارالأنوار، ج 53، صص 39 و 44.
9. تفسیر عیاشی، ج 1، ص 281.
10. معجم احادیث الامام المهدی(ع)، ج 5، ص 384.
11. همان، ج 3، ص 89.
12. بحارالأنوار، ج 53، ص 62.
13. معجم احادیث الامام المهدی،ج 5، ص 327.
14. بحارالأنوار، ج 53، صص 61 و 105 و 108؛ الشیعه و الرجعه، ج 1، ص 158، چشم اندازی به حکومت حضرت مهدی(ع)، ص 95.
15. دلائل الامامه، ص 260.

منبع:شبستان