حضورِ آیت‌الله خامنه‌ای در یک رمان

 

 

رمان دو جلدی سعید تشکری، زمستان گذشته وارد بازار نشر شد. تشکری این رمان را بر مبنای یک اتفاق واقعی در مشهد نوشته است. این نویسنده قوچانی‌الاصل مشهدی، تاریخ شفاهی مبارزات مردمی مشهد و شمال خراسان در سال‌های ۵۶ و ۵۷ را دست‌مایه خلق یک اثر ادبی قرار داده است. نکته جالب توجه این که «مفتون و فیروزه» از معدود رمان‌هایی است که برخی شخصیت‌های انقلابی نظیر رهبر معظم انقلاب، شهید هاشمی‌نژاد و آیت‌الله واعظ طبسی در آن حضور دارند. نویسنده در برخی قسمت‌های کتاب به فراخور موضوع، تاریخ را به استخدام ادبیات درآورده است. تشکری همچنین اعلام کرده که بسیاری از شخصیت‌های رمان واقعی بوده و هنوز هم بعضی از آنها در قید حیات هستند. فصل‌بندی رمان نیز در نوع خود قابل توجه است. رمان به تعداد زیادی از فصل‌های کوتاه تقسیم شده است که خواندن آن را آسان می‌کند. «مفتون و فیروزه» در دو جلد و قیمت ۶۰ هزار تومان منتشر شده است.

 

 

«فوق سری» تازه‌ترین تجربه بهزاد بهزادپور است که در ژانر فیلم‌نامه تألیف شده است. داستان این فیلم‌نامه ماجرای حمل یک محموله سری توسط یک کشتی ایرانی در بحبوحه جنگ تحمیلی، از سمت غرب آسیا به ایران را روایت می‌کند؛ محموله‌ای که به دلیل شرایط خاص آن کاپیتان کشتی حتی از ورود و خروج ملوانان کشتی نیز ممانعت به عمل می‌آورد و این سختگیری‌هاست که حساسیت‌برانگیز شده و در نهایت نیز با پیدا شدن چند ملوان جاسوس در کشتی ماجرای حمل این محموله به ایران با مخاطرات جدی مواجه می‌شود. کشش داستانی موجود در این اثر و دوری کردن نویسنده از سرهم‌بندی‌های رایج در نویسندگی به این سبک که به نظر می‌رسد ناشی از شناخت دقیق نویسنده از موقعیتی باشد که قصد روایت آن را دارد نیز، از موارد دیگری است که به استواری متن افزوده است. «فوق سری» در ۲۰۰ صفحه و باقیمت ۱۲ هزار تومان منتشر شده است.

 

 

از جدیدترین کتاب‌های انتشارات نیستان و سارا عرفانی است که اواخر سال گذشته رونمایی شد. خیلی‌ها عرفانی را بیشتر با کتاب «لبخند مسیح» می‌شناسند. مذهب، از رگه‌های قوی نوشته‌های عرفانی و از علقه‌های اصلی او محسوب می‌شود. «پنجشنبه فیروزه‌ای» نیز از این قاعده مستثنی نیست. بستر اصلی داستان، اردویی دانشجویی و سفر به مشهد و زیارت امام رضا(ع) است. نویسنده سعی کرده خرده روایت‌هایی عاشقانه را در این بستر جاری کند تا به بار دراماتیکی اثر اضافه شود. کلیت داستان هرچند در زمره آثار دینی می‌گنجد با این حال از دکوپاژهای جهان مدرن استفاده زیادی می‌برد. عرفانی سعی کرده برای ترسیم دقیق‌تر فضای داستانی خود به توصیف دقیق سبک زیستی و زندگی شخصیت‌های مختلف خود بپردازد. هرچند تفاوت‌هایی بین این کار با رمان‌های دختری پسری وجود دارد با این حال، تجربه تازه‎‌ای در نوع خود محسوب می‌شود. «پنجشنبه فیروزه‌ای» در ۳۷۳ صفحه با قیمت ۲۱ هزار تومان منتشر شده است.

 

 

آغاز مطرح شدن کتاب به نقل قولی از رهبر انقلاب باز می‌گشت که از آن تمجید کرده بودند: «هر کسی می‌خواهد فتنه‌ ۸۸ را بشناسد، این کتاب را بخواند.» این البته تنها اظهار نظر مقام نخست کشور نبود. سیدمهدی شجاعی هم به نویسنده گفته بود که تعدادی از کتب متون فاخر نیستان را در جلسه‌ای به رهبری اهدا کرده است. آیت‌الله خامنه‌ای بعدها به سیدمهدی شجاعی گفته بودند: «کار بسیار خوبی است و نگاه درستی به عاشورا دارد و جذابیت داستانی دارد. دو صفحه از کتاب را که خواندم، احساس کردم داستان جذابی دارد و ادامه دادم.» نامیرا شرح تذبذب و برزخ میان حق و باطل است. داستان تردید فردی که میان همراهی یا عدم همراهی با امام حسین(ع) در کربلا، مردد مانده است. داستان نامیرا کاملا تخیلی است با این حال شخصیت‌های آن واقعی هستند ولی در یک بستر تخیلی رفتار می‌کنند. نامیرا به قلم صادق کرمیار و در ۳۶ صفحه منشر شده است.

 

 

روایت خاصی از حادثه عاشوراست. هفت روایت از حرکت حسین(ع) از ۱۸ ذی‌الحجه و خروج از مکه تا غروب عاشورا. روایت هفت نفر که عاشورا، نقطه عطف زندگی‌شان شد. آدم‌هایی که بعضی‌هاشان از جبهه مقابل بودند اما آخرالامر سر از اردوگاه امام(ع) در آوردند و در تاریخ جاودانه شدند یا آدم‌هایی هم که بعضا تا ظهر عاشورا با امام(ع) بودند اما آخرالامر، اردوگاه او را ترک کردند یا پای لنگِ ارادت مانع شد و به او نرسیدند. هفت روایت از آدم‌هایی که اسم‌شان را کمتر شنیده‌ایم و از روزگارشان کمتر می‌دانیم. با این حال اما در جایی که باید تصمیم نهایی‌شان را می‌گرفتند، گرفتند و در سکانس نهایی زندگی‌شان و در مرز میان نور و ظلمت، یا جانب نور را گرفتند و جاودانه شدند یا به سمت ظلمت لغزیدند و در چاهِ ویلِ تاریکِ تاریخ، نامی از آنها نماند. «فصل شیدایی لیلاها»، مخاطب را در ۱۸۶ صفحه به روایت دیگری از عاشورا می‌خواند.

 

 

کتاب مقدمه ندارد. چند صفحه ابتدایی که ورق می‌خورد چیزی شبیه مقدمه به چشم می‌آید: «اول شهید کربلا، ام‌البنین بود... تقدیم به خاک پای شما بانو؛ از جانب مادرم!» کتاب شامل ۱۲ روایت از حضرت عباس(ع) است. روایت‌هایی که به جز یک مورد همگی راویِ واقعی دارند. روایت‌ها، بخش‌های مختلف زندگی حضرت عباس(ع) را شامل می‌شوند. هر روایت نیز به نامِ راوی نامیده شده است. مسلم بن عقیل، فاطمه کلابیه، حضرت زینب(س)، امام حسین(ع)، ام کلثوم، لبابه، عبدالله بن ابی محل، کزمان، شبث بن ربعی، سرجون و عبیدالله بن عباس از جمله راویان هستند. اگر به دنبال مطالعه زندگی حضرت عباس(س) به دور از بحث‌های اسنادی و تاریخی هستید، پیشنهاد مناسبی است. متن علاوه بر آنکه ساختار ادبی محکمی دارد، در عین حال به تاریخ نیز وفادار مانده است. نکته جالب توجه دیگر آنکه، تاریخ‌های ذکر شده در کتاب، هجری شمسی هستند. «ماه به روایت آه» در ۱۸۹ صفحه و به قلم ابوالفضل زرویی نصرآباد منتشر شده است.

 

 

دومین کتاب از چهارگانه‌ای است که قادری عهده کرده است برای سلمان و ابوذر و بلال و مقداد بنویسد. اینک «تنهاترین عاشق، تنهاترین تنها» را تقدیم ابوذر کرده است. صحابی پیامبر(ص) و حضرت امیر(ع) که تن به مصلحت‌سنجی نمی‌داد و عاقبت نیز نتوانستند تیزی و تندی زبانی که جز به حقیقت باز نمی‌شد را تحمل کنند. نویسنده برای نوشتن اثر بیش از ۳۰۰ منبع تاریخی، اعم از منابع اصیل اهل سنت و شیعه را مطالعه کرده است. در همان مقدمه کتاب کار را یکسره می‌کند که من تاریخ‌نویس یا سرگذشت‌نامه‌نویس نیستم و با دستاویز کردن، تخیل قصد خلق اثر ادبی را داشته‌ام و آنچه پیش روست، تاریخ نیست اما سندیت تاریخی دارد. نثر کتاب، متکلف و تاریخی نیست اما پخته و سنگین است. نویسنده کوشیده به دور از شعارزدگی، در لایه‌های درونی شخصیت نفوذ کند و با استفاده از نثر وزین و مستحکم خود، روایتی جدید از ابوذر عرضه کند و البته تا حد زیادی نیز در این کار موفق شده است.  «تنهاترین عاشق، تنهاترین تنها» در ۵۱۰ صفحه و قیمت ۲۸ هزار تومان منتشر شده است.

 

 

در متن مصطفی جمشیدی، اهمیت به زبان و فرم و جایگاه روایت و مبنای تکنیکی مشهود است. جمشیدی در بیداری به گذشته‌های نه چندان دوری پرداخته که محتوای آن، بازخوانیِ ویژه‌ای پیرامون انقلاب اسلامی است و دردمندی‌های مربوط به آن! بیداری در بستر زمانی سال‌های ۵۵ تا ۵۷ داستانِ یک فرد انقلابی را روایت می‌کند که به تدریج در سیر حوادث و برخورد با عوامل رژیم طاغوت به پختگی و بلوغ سیاسی می‌رسد. نویسنده در این اثر کوشیده، سیر کمال این شخصیت در کشاکش و دیالکتیک مداوم به حوادث روز به تصویر بکشد. حضور برخی شخصیت‌های واقعی مانند شهید اندرزگو و شهید مفتح در این رمان از دیگر نکات جالب توجه این اثر است. بیداری در ۲۶۸ صفحه و قیمت ۶۵۰۰ تومان روانه بازار نشر شده است.

 

 

سه داستان… سه نگاه… سه زندگی… سه شهید… همه برای او. «سه گانه ای برای یگانه» ۳ داستان با عنوان های «خون نوشت»، «عبور از دژ» و «مسافر آخرین روز» دارد. «خون نوشت» داستان آزاده ای به نام «حسن حمیدی» است که در دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران گزارشگر بوده و پس از بازگشت به ایران دنبال یافتن دلیل شهادت دوستش می گردد. داستان «عبور از دژ» از صفحه ۱۴۷ کتاب آغاز می شود و بلندترین داستان آن است. شهید «علی محمدی پور» قهرمان داستان و از مبارزان انقلابی است. سرگذشت او تا هنگام شهادت در دفاع مقدس در این داستان دنبال شده است. «مسافر آخرین روز» نیز داستانی از زندگی سرتیپ «ابوالحسن خرم رودی» است که در آخرین سال خدمت و در آخرین روز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران به شهادت می رسد. «سه‌گانه‌ای برای یگانه» در ۴۴۸ صفحه و قیمت ۲۲ هزار تومان منتشر شده است.

 

 

کتاب از داستان ازدواج حضرت علی(ع) با حضرت فاطمه(س) شروع می‌شود و در ادامه با ماجرای ولادت امام حسن(ع) ادامه پیدا می‌کند. در ادامه نیز با روایت ماجراهای تاریخی مانند غدیر خم تا شهادت حضرت علی(ع) ادامه پیدا می‌کند و در فصول پایانی نیز به شرح صلح امام حسن(ع) با معاویه و شهادت امام حسن(ع) می‌پردازد. شریفی در این کتاب در کنار بهره‌مندی از شیوه بیان من راوی برای بیان داستان خود و در کنار استفاده از نثری موزون، با توانمندی، احادیث و روایات و نقل‌های ارائه شده در منابع دینی و تاریخی درباره زندگی ائمه را در خدمت متن داستانی کتاب درآورده است و همین مساله منجر به این شده که داستان این کتاب با وجود اینکه روایت تاریخی شنیده شده‌ای دارد، برای مخاطب بسیار خواندنی شده و نگاه تازه‌ای به این بخش از تاریخ اسلام را در دید مخاطبان ایجاد کند. «غنچه یاس کبود» با ویرایش «سید مهدی شجاعی» منتشر شده است. شریفی برای روایت تاریخی خود در این کتاب مخاطبش را به بیش از ۷۵ اثر دینی و تاریخی در این زمینه ارجاع داده است که در آنها منابع روایی اهل سنت نیز به چشم می‌خورد. «غنچه یاد کبود» در ۱۸۴ صفحه منتشر شده است.