غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان فارسی گفت: انتشار جلد نوزدهم دانش‌نامه جهان اسلام را بویژه به همکاران خودم که در تالیف این کتاب سهیم بودند تبریک می‌گویم همانطور که وقتی یک طرح بزرگ عمرانی افتتاح می‌شود، جای خوشحالی است، رونمایی از این کتاب جدید دانشنامه نیز خوشحال کننده است. کاری که در این مجلد انجام شده کمتر از کاری که در ساختن سد به کار می‌رود، نیست. بعضی از مقالات این جلد از 10 سال پیش نوشته شده است. همچنین دو مقاله رادیو و تلویزیون و علم رجال که در این جمع خوانده شد از سال 90 و 84 جمع‌آوری شده بود.

وی ادامه داد: اگر بگوییم صدها متخصص و دانش‌آموخته ایرانی و خارجی در جمع‌آوری این کتاب سهیم بودند، گزافه‌گویی نکردیم و تشبیه به طرح عمرانی چندان دور از ذهن نیست. ما در ایران تنها کشوری هستیم که شایستگی خود را برای تالیف یک دایره‌المعارف به اثبات رساندیم و هیچ تردیدی نداریم. 

حداد عادل با اشاره به پیشرفت‌های صورت گرفته در زمینه جمع‌آوری دانشنامه توضیح داد: 30 سال پیش که بنیاد تشکیل شد به ما خبر تالیف دایرةالمعارف را گفتند امااین کار متوقف شد. در طی این 32 سالی که دانشنامه جهان اسلام تاسیس شد در هیچ کشوری شاهد دایرةالمعارفی که ملی و  قومی باشد نبودیم. ما امروز به گواهی معاون بنیاد سهم ترجمه را در دانشنامه جهان اسلام به 8 دهم درصد رساندیم. 

وی افزود: خدا را شکر می‌کنم که تنها در یکی از موسسات دایره‌المعارف افراد به صورت متخصص در این کار فعالیت می‌کنند. تا سال 57 همه دایره‌المعارف‌نویسی ما در کتاب سه جلدی غلامحسین مصاحب بود که حداقل 60 درصد آن ترجمه دایره‌المعارف کلمبیا بود. 

حداد عادل عنوان کرد: ما امروز 19 جلد تالیف کردیم که هنوز 40 جلد دیگر در پیش داریم و این جای خوشحالی دارد. باید خوشحال باشیم از اینکه جمع‌آوری دایرةالمعارف سرعت گرفته و امروز جمع‌آوری دو جلد در سال جزو آرزوهای ما نیست بلکه بخشی از کارهایی است که ما انجام می‌دهیم. امیدواریم با افزایش سرعت شاهد انتشار آخرین جلد دانشنامه باشیم. 

رئیس فرهنگستان زبان فارسی یادآور شد: ما راه جمع‌آوری دایرةالمعارف را پیدا کردیم و به نظرم زیرساخت‌های نرم‌افزاری لازم در این دو جلد ایجاد شده است. ما حداقل 100 نرم‌افزار مدون و غیرمدون داریم که براساس آن عمل می‌کنیم. شما در هر بخشی مثل مدخل نویسی، اسناد‌نگاری، حروفچینی و چاپ بروید، آنها را موجود می‌بینید و این باعث سرعت کار می‌شود. همچنین وجود کتابخانه، روابط مدیریتی، نرم‌افزارهای مالی و مدیریتی نیز این فرآیند را بهبود بخشیده است. فکر می‌کنم نوبت بعدی زمان رونمایی از دو جلد کتاب باشد که تجربه علمی چند ساله ما را در خود دارد و کتابی به عنوان تجربه دایرةالمعارف‌نویسی جمع‌آوری می‌شود.

وی در ادامه عنوان کرد: از خدمات وزارت علوم تاسیس دوره کارشناسی ارشد دانشنامه‌نویسی را داشتیم و فکر می‌کنم شایستگی تربیت سالانه 10 نفر از افراد را داریم. در فرهنگستان توانستیم یک دوره کارشناسی ارشد واژه‌گزینی داشته باشیم و این کار را برای بنیاد هم انجام می‌دهیم. در کشورمان امکانات خارج از بنیاد خیلی بیشتر شده که کارها را سریعتر می‌کند و کشور از لحاظ علمی رشد کرده است. 

حداد عادل تاکید کرد: از سال 45 که معلم بودم گواهی می‌دهم وضع علمی کشور الان نسبت به گذشته به هیچ وجه قابل مقایسه نیست و پیشرفت خوبی صورت گرفته است. توصیه‌ام به مدیران گروه‌ها این است که در تمام خبرهای علمی دقت کنند و در موضوعی که مربوط به دایره‌المعارف می‌شود، اعضای خود را برای شرکت در مجامع اینچنینی شرکت دهند. 

رئیس فرهنگستان زبان فارسی با طرح گلایه‌ای افزود: گلایه دارم که دانشنامه ما چندان در جامعه شناخته شده نیست و استناد دانشنامه جهان اسلام در مجلات و کتاب‌ها کم است. دایرةالمعارف ما با بهترین استانداردهای جهانی قابل مقایسه است اما برخی خجالت می‌کشند ارجاع مقاله‌ای، در این رابطه داشته باشند. 

وی در پایان گفت: این دایرةالمعارف ما درباره جهان اسلام بدون گفت‌وگو بهترین دایرةالمعارف است و ما در این زمینه هیچ رقیبی نداریم و البته برای معرفی آن تا حدودی کوتاهی شده است. امیدوارم آقای الجزایری این 6 مقاله بلند را در سلسله انتشارات کتابخانه دانشنامه جهان اسلام داشته باشند.

در ادامه این مراسم حسن طارمی‌راد معاون علمی بنیاد دایرةالمعارف اسلامی با توضیحاتی درباره این کتاب گفت: در این جلد دست کم 6 مقاله ویژه داشتیم که دو مقاله آن خوانده شد. این جلد 890 صفحه دارد و با نام ذوالکیف به عنوان بنده خاص خدا و پایان آن را با نام خدا یعنی الرشید پایان دادیم. در این جلد 251 مدخل را توانستیم بنویسیم و سهم ترجمه در این جلد 8 دهم درصد بوده است. همچنین تعداد مقالات ترجمه‌ای 5 عدد است که 2 مقاله به صورت تلخیص است. از مجموعه دوستان ما 53 نفر در این جلد، مقاله دارند. 

طارمی ادامه داد: ما از مولفان ایرانی و خارجی برای جمع‌آوری دایرةالمعارف کمک گرفتیم. از مولفان جهان اسلام شامل شبه قاره هند، 4 مقاله از نویسندگان پاکستانی، یک مقاله از امارات، اردن و ترکیه داریم که به همت گروه ادبیات نیز دو شاعر معاصر افغانستانی را در این کتاب معرفی کردیم. چندین مقاله بسیار مهم در این جلد داریم که مقاله زکریای رازی و راه‌آهن که گزارشی از جهان اسلام است، اهمیت بسیاری دارد چرا که از کلیات به جزئیات در این مقالات حرکت کردیم. 

معاون علمی بنیاد دایرةالمعارف اسلامی در پایان گفت: مقالات رشد جمعیت بدون تاثیر از فضای سیاسی به نتیجه‌های امروز که برخی در خصوص جمعیت هشدار می‌دهند، رسیده است. همچنین این کتاب شامل مقاله‌های رجال، رشوه، ربا، رسالةالطیر، رسائل اخوان‌الصفا، مقاله رشت و بسیاری مقالات دیگر می‌شود. ما از حیث توجه به جهان معاصر کارهای بسیاری برای انجام دادن داریم و این کتاب قابلیت مقایسه با 100 پژوهش را دارد و بعید می‌دانم این نوع دقت در کتابهای دیگر به کار رفته باشد. 

منبع:تسنیم