پیشنهادمطالعه ۳کتاب درمیلاد حضرت زهرا(س)

عقیق:بخشعلی قنبری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه مطالعات اجتماعی و علوم انسانی جهاد دانشگاهی و استاد تاریخ و ادیان به مناسبت میلاد فاطمه زهرا (س) دخت پیامبر اسلام (ص) در تشریح دانش‌های ایشان گفت: زهرای مرضیه (س) کوچکترین دختر پیامبر اسلام (ص) بود پیامبر (ص) شش فرزند داشتند که چهار تای آنها دختر بودند و فاطمه (س) کوچکترین دختر ایشان محسوب می‌شدند.

وی در ادامه افزود: در عین حال ایشان بسیار مورد محبت پدر قرار می‌گرفتند و از این جهت نسبت به بقیه یافته‌ها، تأملات و  وحی‌های الهی که به پیامبر (ص) می‌شد، حساسیت ویژه‌ای نشان می‌دادند.

*نحوه ارتباط پیامبر (ص) و حضرت زهرا (س)

قنبری درباره نحوه ارتباط پیامبر (ص) و حضرت زهرا (س) عنوان کرد: مقدمتاً اینجا یک نکته روانشناسی را عرض کنم، وقتی رابطه‌ها نزدیک‌تر می‌شود علم آموزی و دانش‌افزایی انسان‌ها کمتر می‌شود به طور مثال فرزندان دانشمندان از دانش پدر یا مادر دانشمندشان کمتر بهره می‌برند چرا که خیلی به آنها نزدیک هستند و این ارتباط یک مانع می‌شود در نتیجه اعضای خانواده یک نفر اهل علم و فضیلت، شاید واقعاً جنبه‌های زیادی از پدر یا مادر عالم خود را نشناسند و این بخاطر تأثیرات روانشناختی نزدیک به اعضای خانواده است.

وی در این باره افزود: اما در میان معصومان این تأثیرگذاری یا به هیچ وجه وجود ندارد یا به حداقل می‌رسد، براساس این مبنا آموخته‌های فاطمه زهرا (س) از پدر بزرگوارشان واقعاً زیاد بوده است، آموخته‌های ایشان از پیامبر را می‌توانیم در چند دسته تقسیم کنید، یک دسته مباحث حکمی است نظیر سخنانی که از فاطمه (س) نقل شده حکیمانه است مثلاً دسته‌ای مربوط به خداشناسی که طوری ایشان در این رابطه بحث می‌کنند که مخاطب به یاد سخنرانی‌های حضرت علی (ع) می‌افتد.

وی در پاسخ به این سؤال که دیگر جنبه‌های تفکر حکمی فاطمه زهرا (س) شامل چه می‌شود، افزود: در دیگر مباحث حکمی رابطه انسان با خدا، رابطه انسان با انسان و رابطه انسان با سایر موجودات توسط ایشان مورد بررسی قرار گرفته است. حضرت زهرا (س) به جز مبحث خداشناسی در بقیه مباحث جنبه‌های مربوط به اخلاق و دین را به طور شفاف بیان کرده‌اند از این جهت ما می‌توانیم بگوییم که فاطمه زهرا (س) نه تنها دختر پیغمبر (ص) بود بلکه شاگرد ویژه پیغمبر هم هست و این نکته از آثاری که از ایشان به جا مانده و سخنانی که از ایشان نقل کردند، مشخص است.

*عقلانیت فاطمه زهرا (س)

قنبری با اشاره به اینکه حضرت زهرا (س) تا جایی که توانسته از ظرفیت وجودی پیغمبر (ص) استفاده کرده است، افزود: نکته دیگر جالب توجه فاطمه زهرا (س) به عنوان یک دختر و زن است ایشان این اندازه تعالی یافته و الگوی جامعه شده با این حال پس از پیغمبر (ص) متأسفانه نگاه مثبت به زن استمرار پیدا نکرد، پیغمبر (ص) به دخترشان این اندازه اهمیت داده و به ایشان آموزش می‌دادند.

*«الجار ثم الدار» نمونه اخلاق و از خودگذشتی

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سؤال که عرفان و اخلاق حضرت زهرا (س) چگونه قابل تحلیل است، توضیح داد: اتفاقاً بُعد دیگر دانش فاطمه زهرا (س) مربوط به حوزه اخلاق و عرفان است، ایشان به هر حال دختر و شاگرد اخلاقی‌ترین پیامبران و عارف‌ترین پیغمبران است. ایشان از پیغمبر اخلاق و عرفان آموخته است، اینجا اخلاق را نیز در چهار گروه رابطه انسان با خدا، انسان با خود، انسان با دیگران و انسان با طبیعت بررسی می‌کنیم. من از مجموع این چهار گروه یک نمونه رابطه با دیگران را مطرح می‌کنم. فاطمه (س) زمانی که نماز می‌خواند اول دیگران را دعا می‌کرد، زمانی که فرزندانشان از ایشان سوال می‌کنند که مادر شما هیچ وقت برای خودت دعا نکردی، همیشه از دیگران شروع کردی و با دیگران هم ختم کردی! ایشان در جواب می‌گویند: «الجار ثم الدار». این سخن نشان دهنده این است که فاطمه (س) در اخلاق مجسمه ایثارگری و از خودگذشتگی‌اند.

*حضرت فاطمه (س) یک مصلح اجتماعی‌اند

وی با تأکید بر جنبه‌های مبارزاتی فاطمه زهرا (س) در صحنه‌های اجتماعی گفت: ایشان یک مصلح اجتماعی هستند زمانی که خطایی در عصر خویش از کارگزاران خلیفه می‌دیدند سریع اعتراض، انتقاد یا سخنرانی عالمانه می‌کردند، نمونه آن خطبه فدکیه و خطبه‌های دیگر ایشان بود که نشانه توجه به اخلاق و عرفان در مسائل اجتماعی زمان خود بود. مشخص است که ایشان یک زن منفعل خانه‌دار نیستند البته بنده خانه‌داری را نکوهش نمی‌کنم چرا که از همین خانه‌داری ایشان چهار فرزند الگو به جامعه تحویل دادند منتها منظور این است که ایشان توانستند بین فعالیت درون و بیرون خانه تعادل برقرار کنند.

قنبری درباره رابطه عاطفی فاطمه زهرا (س) با پدر گرامی‌شان توضیح داد: این رابطه بسیار اخلاقی، عرفانی و عاطفی است ایشان به پیامبر (ص) تنها به عنوان پیغمبر و پدرشان نگاه نمی‌کردند، پیامبر برای ایشان مراد بود منتها ایشان از آن مریدهای عاشق است آنقدر عشقش به پیغمبر (ص) زیاد است که حاضر است خود را به تمام سختی‌ها بیاندازد ولی گردی به دامن پدر ننشیند، اینجا واقعاً مرید مخلص می‌شوند و آن اندازه به لحاظ روحی به پیغمبر (ص) وابسته هستند که حضرت علی (ع) درباره ایشان می‌گوید که روح فاطمه (س) به دو شخص پیوند خورده یکی پیغمبر (ص) و یکی من.

*همسری آگاه یا همسری منفعل

این استاد اخلاق و عرفان در ادامه افزود: علی (ع) همسر خود را به عنوان یک همسر آگاه مطرح می‌کند نه یک همسر منفعل بنابراین تشخیص می‌دهد که در چه زمانی چه اقدامی کند که خانواده به اهدافش نزدیک شود، به رغم اینکه بعضاً درخواست‌هایی از همسرش داشت از آنها برای رسیدن به اهداف مشترکشان چشم پوشی می‌کرد. فاطمه (س) در ارتباط با دانش‌هایی که از پیغمبر (ص) آموخته بود نیز اطلاعاتی داشت که توانست در سن جوانی به مرتبه خوب علمی برسد.

قنبری با تأکید بر عقلانیت بالای فاطمه زهرا (س) گفت: ایشان بهترین الگو برای زنان جامعه جهانی هستند، بنابراین زنان عاطفه و احساس دارند ولی این دو حسن مانع از تکامل عقلانی آنها نیست فاطمه زهرا (س) حتی برای مردان نیز سخنرانی کردند و به ما درس عقلانیت دادند این نشان می‌دهد که فرهنگ اسلامی ما به ممارست زنان در عقلانیت و فعالیت اجتماعی توجه کرده است ما هم در نگاه به فاطمه زهرا (س) نباید منفعلانه عمل کنیم.

وی در پایان یادآور شد: متأسفانه گاهی مشاهده می‌کنیم که از فاطمه زهرا (س) یک عنصر منفعل نشان می‌دهد و سپس می‌گویند ایشان تنها در طول عمرشان درد و رنج کشیدند، واقعاً اینطور نبوده است و زندگی بین هجده تا سی سالگی ایشان به این امر تأکید می‌کند بنده در اینجا چند کتاب را برای مطالعه علاقه‌مندان به حضرت زهرا (س) پیشنهاد می‌کنم نخست کتاب «فاطمه زهرا» مرحوم علامه شهیدی، دوم کتاب «فاطمة الزهرا من المهد الی الهد» از علامه محمدکاظم قزوینی که به فارسی ترجمه شده است و در نهایت «فاطمه فاطمه است» مرحوم شریعتی که جنبه‌های اجتماعی زندگی حضرت را نشان داده است.

منبع:فارس