۰۳ آذر ۱۴۰۳ ۲۲ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۱۶ : ۱۱
حجت‌الاسلام احمد غفاری در گفت‌وگو با فارس:
فاطمه(س) منشأ شب قدر است
عضو مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران گفت: حضرت فاطمه(س) به عنوان سرّ شب قدر در روایات مطرح است، ائمه(ع) هم در شب‌های قدر توسل عمیقی به حضرت زهرا(س) پیدا می‌کنند که نشان می‌دهد شخصیت این بانوی چه اندازه مافوق تصور بشری است.
عقیق:ظهور و بروز عرفان فاطمه زهرا(س) در محراب عبادتش بود، زمانی که ستایش خداوند را می‌کرد و هفتاد هزار فرشته مقرب بر او سلام کردند و او را به جمله‌ای خواندند که ملائک مریم را با آن ندا می‌کردند: «فیقولون یا فاطمة إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلى نِساءِ الْعالَمِینَ»؛ پس مىگفتند: اى فاطمه! به راستى خدا تو را برگزید و پاک و طاهر گرداند و تو را بر زنان جهانیان اختیار فرمود، بنابراین فاطمه زهرا(س) در تمجید خداوند به مقام عرفان رسید و خداوند او را به عبادت گرامی رساند، به همین منظور با حجت‌الاسلام سیداحمد غفاری عضو مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران درباره فضائل حضرت صدیقه طاهره(س) گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌آید:
*لطفاً درباره ویژگی‌های استثنایی فاطمه زهرا(س) توضیح دهید و اینکه چرا کوثر به نام ایشان اطلاق شده است؟
- در بین انبیاء الهی حضرت نبی اکرم(ص) به جهت اینکه نبوت ایشان نبوت آخرالزمانی است و پیامبری بعد از ایشان نمی‌آید، استثنا هستند و از ویژگی انحصاری برخوردار هستند، لذا ضرورت وجود حافظان بعد از پیامبر(ص) خیلی ضروری است.
به لحاظ تاریخی پیامبر اسلام(ص) صاحب فرزندی شدند که آن فرزند از دنیا رفت و بهانه خوبی برای مشرکان فراهم شد که به مسخره ایشان بپردازند و پیامبر(ص) را ابتر معرفی کنند که در شب معراج، مژده ولادت فاطمه زهرا(س) به حضرت داده شد و در سوره کوثر از ایشان یاد شد، کلمه «کوثر» آن گونه که علامه در المیزان گفتند، حدود 15 تفسیر مختلف در کتب تفسیر و حدیث ارائه کرده که آنچه بین شیعه و سنی وجود دارد این است که بر حضرت زهرا(س) مصداق پیدا می‌کند و به این جهت به حضرت کلمه «کوثر» اطلاق شد که در حقیقت 12 نور الهی از ایشان به جا ماند و اینها هر کدامشان منشأ برکت برای دین اسلام شدند.
بنابراین نکته جالب توجه این است که کوثر به حضرت فاطمه(س) به عنوان یک زن اختصاص یافته است، بنابراین اگر شرایط زمان زندگانی پیامبر اسلام(ص) در نظر گرفته شود و جایگاه زن در آن جامعه مدنظر قرار گیرد، واژه خیر کثیر برای یک زن که فاطمه زهرا(س) باشند اطلاق می‌شود تا آن نگاه اعرابی دوران پیامبر(ص) اصلاح شود و نگاه به زن نیز تغییر کند.
*چه آیات و روایاتی در این‌باره مطرح است؟
-به نظر می‌رسد که آثار فراوان و روایاتی درباره فاطمه زهرا(س) وجود دارد، روایاتی که هم از شیعه و هم اهل سنت درباره جایگاه حضرت زهرا(س) از سوی پیامبر(ص) عرضه شده که اینها با واژه‌های مختلفی هستند، واژه «ام ابیها» یکی از واژگان معروف در بین کتب حدیثی اهل سنت است که ذکرش خیلی مرسوم است یا روایت معروفی که رضایت حضرت زهرا(س) رضایت پیامبر و غضب او غضب پیامبر(ص) در نظر گرفته شده است.
قاعدتاً باید گفته شود که یک انسان کامل انسانی است که به محوریت رضایت و غضب الهی راضی و غضبناک شود، اما در روایت کاملاً بر عکس این گفته شده است، یعنی محوریت رضایت و غضب حضرت زهرا(س) محور رضایت و غضب خداوند تلقی شده است و اگر حضرت زهرا(س) غضبناک شود، خداوند نیز غضبناک می‌شود، این به خاطر جایگاه والا و عرفانی حضرت زهرا(س) است.
فنای فی الله حضرت زهرا(س)
ما در مباحث قرب فرایض و نوافل بین اینکه خداوند نزول اجلال کند یا انسان عروج کند تفکیک قائل می‌شویم، این سخن که رضایت حضرت زهرا(س) رضایت خداست، نشان از فنای حضرت زهرا(س) در ذات وجود ایشان است، اگر این فنا را نپذیریم، این روایت دچار خلل معنایی می‌شود، چرا که قرار است خداوند محور باشد، نکته بعدی عبارت معروفی است که در برخی کتب روایی آمده است که در یک حدیث قدسی خداوند متعال به نبی اکرم(ص) فرمود: «یا أَحْمَدُ! لَوْلاکَ لَما خَلَقْتُ الْأَفْلاکَ، وَ لَوْلا عَلِىٌّ لَما خَلَقْتُکَ، وَ لَوْلا فاطِمَةُ لَما خَلَقْتُکُما»؛ ای پیامبر! اگر تو نبودی من عالم را نمی‌آفریدم و اگر ذات مقدس امیر(ع) نبود، تو را هم نمی‌آفریدم و اگر وجود نورانی حضرت زهرا(س) نبود من شماها هم را نمی‌آفریدم.
درباره این حدیث شریف باید این نکته را متذکر شد که تحت هیچ عنوانی هیچ وجودی برتر از نبی اکرم(ص) نیست، این حدیث شریف نمی‌خواهد بر فضیلت و تقدم حضرت زهرا(س) دلالت کند، بلکه ضرورت وجود حضرت زهرا(س) و ناقص بودن پیامبر(ص) در صورت نبود وجود حضرت زهرا(س) دلالت می‌کند، در حقیقت اگر حضرت زهرا(س) منشأ تحقق 12 نور مبارک نبودند، امروز انحرافی از این دست در تاریخ بشری رخ می‌داد و هدف خلقت گم می‌شد.
امروز ما در کره زمین شاهد وجود حجت الهی هستیم و این وجود به برکت نور مبارک حضرت زهرا(س) است، حتماً باید به این صورت روایات معنا شود و شبیه همین سخن پیامبر(ص) که می‌گوید: «حُسَیْنٌ مِنِّی وَ أَنَا مِنْ حُسَیْنٍ»، اینکه حضرت(ص) وجود خود را وابسته به امام حسین(ع) می‌کند، به این خاطر است که قیام امام حسین(ع) ادامه دهنده خط اصیل و روشن اسلام است.
*درباره عرفان حضرت زهرا(س) چه مستنداتی وجود دارد؟
-اگر بخواهیم از یک زاویه بشری حضرت زهرا(س) را تحلیل کنیم، حتماً به بن‌بست می‌خوریم، مستندات تاریخی فراوانی درباره وقایع زندگی ایشان وجود دارد این که یک دختر 9 ساله در مقابل طوفان سهمگین حملات مشرکین زمان پیامبر(ص) ایستادگی می‌کند، چگونه می‌توان آن را توضیح داد ؟ آیا یک دختر 9 ساله چنین توانایی دارد که در دفاع از پدر خود در شرایطی که مادرش را از دست داده است، در مقابل جامعه عظیم ایستادگی و تاب بیاورد؟
نظر علی (ع) درباره زندگی مشترک با فاطمه(س)
نکته دوم اینکه ایشان در سن بسیار کمی با حضرت علی(ع) ازدواج کردند و رفتارهایی که از ایشان در زمان کوتاه زندگی با علی(ع) دیده می‌شود عادی نیست، در بیانی حضرت علی(ع) می‌فرمایند که یک بار محض نمونه همسرشان ایشان را غضبناک نکرد و البته من هم یک بار ایشان را غضبناک نکردم، اینکه یک زن در سن کم (زمان شهادت ایشان هجده سالگی است) همسر خود را غضبناک نمی‌کند یا در واقعه دیگر ابن ابی‌الحدید از حضرت امام حسن(ع) نقل می‌کند که ایشان در کنار مادر بوده، زمانی که ایشان نماز شب می‌خواندند بعد از نماز دعا می‌کردند که هیچ دعایی برای خود و اهل خانه نمی‌کردند، بلکه مرتب برای مسلمین همسایگان و حاجتمندان دعا می‌کردند.
یک دختر نوجوان به طور طبیعی دارای حوائجی است، اما ایشان در مقابل خدا از خودش یاد نمی‌کند این عبارت «الجارّ ثُمَّ الدّار» به این معنا نیست که حضرت زهرا(س) ابتدا برای همسایگان دعا می‌کردند و سپس خود! اصلاً اینگونه نیست، روایت معروف این است که امام حسن(ع) مشاهده کردند که ایشان همه را دعا کردند الّا خودشان، این نشان می‌دهد که حضرت(س) در مقابل خدا خود را نمی‌بیند، این مقام رفیعی است که شخص اصلاً خود را نبیند، در صحنه‌های سهمگین جنگ‌های مختلف زمان پیامبر(ص) ایشان جزو نزدیک‌ترین اشخاص به وجود پیامبر اکرم(ص) بودند به گونه‌ای که ایشان زخمی می‌شدند با اینکه در جنگ حضور ایشان واجب نبود.
*درباره فدک و خطبه فدکیه نیز توضیحاتی بفرمایید؟
-خطبه بسیار تابناک و عرفانی که امروز ما به به نام خطبه فدکیه به یادگار داریم، ابتدای این خطبه به قدری زیبا و عارفانه است، گویا یک عارف واقعی با خداوند در حال صحبت است که همگان در آن جلسه اذعان کردند، گویا حضرت علی(ع) در حال سخن گفتن است، اصلاً تفاوت بین گفته علی(ع) و حضرت زهرا(س) احساس نمی‌کردند، اینها نشانه‌های متعددی است مبنی بر اینکه وجود مطهر ایشان ناظر بر شخصیت عرفانی و زلال و با طهارت و پاک است.
*پس سرّ شب قدر و اطلاق آن به نام مبارک حضرت زهرا(س) ناظر بر چیست؟
-در برخی روایات که از امام صادق(ع) نیز نقل شده است که سرّ شب قدر وجود مطهر حضرت زهرا(س) است، کتابی را استاد حسن‌زاده آملی نگاشتند که پیشنهاد می‌کنم مطالعه کنید، این کتاب برای فهم رابطه وجود مطهر و تابناک حضرت زهرا(س) و شب قدر لازم است، اما این حقیقتاٌ راز بسیار مهمی در نزد صاحبان فقه دارد، وجود مطهر حضرت زهرا(س) باطن شب قدر معرفی می‌شود، ما به لحاظ مباحث فلسفی و عرفانی معتقد هستیم که حقایق این عالم مراتب نازلی از حقایق عالم ملکوت است و قرآنی که در نزد ماست تنزل یافته یک حقیقت ملکوتی است و حقیقت قرآن، قرآنی شهادت دهنده و سخنگو است، این مسلم است هر چیزی که در این عالم پایین است حقیقتی در عالم ما فوق دارد، حضرت(ع) می‌فرماید: فاطمه زهرا(س) منشأ شب قدر هستند.
توسل ائمه(ع) در شب‌های قدر به حضرت زهرا(س) بیشتر می‌شد
شب منشأ یادآوری حجاب و مستوری و پوشیدگی است و حضرت زهرا(س) حجاب الله تعبیر یافته‌اند، یعنی یکی از مراحلی که سالک باید پیدا کرده و منازلی که باید طی کند در هر یک از این منزل‌ها که به تعبیری به حجاب معروف هستند، سالک باید وصول یابد که یکی از آن‌ها باطن شب قدر است، در روایات باطن شب قدر ارتباط وثیقی با وجود دختر پیامبر(ص) به عنوان سرّ شب قدر دارد و ائمه معصومین(ع) در شب‌های قدر توسل عمیقی به حضرت زهرا(س) پیدا می‌کنند و این نشان می‌دهد شخصیت این بانوی گرامی چه اندازه مافوق تصور بشری است.
*نکته پایانی را درباره توجه به کرامت و عرفان فاطمه زهرا(س) به ویژه در ایام فاطمیه بفرمایید؟
-به نظر می‌رسد آنچه برای جامعه بین‌المللی ما در عصر امروز بسیار مهم است، توجه به زن به عنوان یک هستی فوق‌العاده پاک و مملو از عاطفه و احساس ناب و متعالی است، اینکه حضرت زهرا(س) در صحبت‌های ما به عنوان یک شخصیت عرفانی و زلال معرفی شده به هیچ عنوان منافاتی با ابعاد دیگر وجود مطهر ایشان ندارد، ایشان با اینکه در نیمه‌های شب به عبادت می‌پردازد در روز به مسجد شهر ورود می‌کند و در آنجا از مقام ولایت دفاع می‌کند، این نشان می‌دهد که یک زن توانایی فوق‌العاده عظیمی در همه جانبه بودن، دارد و ما باید این اقتدار اسلامی را به دنیا نشان دهیم که اسلام وقتی می‌خواهد زن را نشان دهد الگویش حضرت زهرا(س) است.
چرا که در هنگام جنگ در خط مقدم با پیامبر(ص) و هنگام وفات ایشان با اینکه دلی پر از جراحت دارد، در کنار وی و بعد از پیامبر(ص) حاضر می‌شود و در دفاع از ولی سر سوزنی کوتاهی نمی‌کند، با اینکه پدر از دنیا رفته آن هم پدری که پیامبر(ص) است، پس به هیچ عنوان از کنار ولی بعد از نبی کناره گیری نمی‌کند، از سوی دیگر در خانه‌داری و تربیت فرزندانش کسانی تربیت می‌کند که هر کدام مربی یک عالم می‌شوند، این نشان می‌دهد که در اسلام زن دارای جایگاه فوق‌العاده رفیع است و ما قاطعانه باید بگوییم که در معرفی جایگاه زن به دنیا کوتاهی کردیم.
تفاوت نگاه زن در اسلام و غرب
در نهایت نگاه به زن از این دیدگاه با آنچه تفکر اومانیستی و مدرن است قابل تعویض نیست، نگاه به زن در غرب به عنوان ابزار چقدر فاصله دارد با این نگاه که زن را به عنوان یک انسان و پناهگاه می‌داند، در آیه قرآن زن پناهگاه آرامش انسان است و چنین جایگاهی را مرد ندارد و آرامش بخش معرفی نشده است، این نگاه به طور جدی باید تبلیغ شود، در ایام فاطمیه که حضرت زهرا(س) تمام قد پرچم ظلم‌ستیزی را برپا کرده، ماجرایی چون فدک به هیچ عنوان شخصی نیست این ابزاری برای نشان دادن ظلم شدید به دنیا است، بنابراین وظیفه ما مسلمانان اهل سنت و شیعه محب اولاد نبی اکرم(ص) این است که به این ماجرا مراجعه کرده و دشمنان حضرت زهرا(س) را شناسایی کنیم، وظیفه دینی و انسانی خود را نسبت به آنچه در این ماجرا رخ داده ادا کنیم، سیر تاریخی نهضت فاطمی را إن‌شاءالله در دل خود و فرزندانمان، خانواده و جامعه زنده نگه داریم.
منبع:فارس
گزارش خطا
