معاون پژوهشگاه قرآن و حدیث تشریح کرد؛
بی‌تردید یافتن شاهراه کمال در زندگی از میان هزاران راه فرعی و اصلی، به نشانه‌هایی نیاز دارد که خود بر سکوی کمال ایستاده‌اند و چراغی پرفروغ برای انسانها در این مسیر و برای همیشه تاریخ‌اند؛ ...
عقیق:در این میان، ثامن الائمه (ع) یکی از چهارده الگوی بی‌بدیل برای راهیابی به مدینه فاضله‌ای است که بشر قرن‌ها آرزویش را داشته و دارد.از این رو و با توجه به قرار گرفتن در آستانه نوروز و سال جدید و ضرورت توجه به فقرا و نیازمندان، در گفت‌وگویی با حجت الاسلام والمسلمین مهدی غلامعلی، معاون پژوهشگاه قرآن و حدیث و مؤلف کتاب «امام رضا (ع) و زندگی» درباره سیره آن حضرت (ع) در برخورد با نیازمندان و زیردستان به گفت و گو پرداخته‌ایم که مشروح آن از نظرتان می‌گذرد:
امام هشتم (ع) در برخورد با نیازمندان چه رفتاری داشتند و رفتار ایشان چه وجوه متمایزی داشت؟
- احترام به فقرا همانند سایر افراد جامعه مورد تاکید آن حضرت (ع) بوده است .
آمده است در زمان ایشان برخی مسلمانان در رفتار با یکدیگر تبعیض روا می‌داشتند. به عنوان مثال اگر مخاطبشان ثروتمند بود به او احترام می‌گذاشتند و چنانچه فقیر بود و نادار به او توجه نمی‌کردند، به گونه‌ای که تحمل این وضع برای فقرا بسیار دشوار بود. وقتی امام (ع) از این رفتار مردم آگاه شدند، فرمودند: «کسی که به مسلمان فقیری سلام کند برخلاف آن‌گونه که به ثروتمندان سلام می‌کند، در حالی خداوند را در قیامت ملاقات خواهد کرد که بر او خشم گرفته است.»
این سخن امام برای جامعه آن روز تکان دهنده بود، زیرا خشم الهی یعنی همان عذاب دردناکی را که از آن وحشت داشتند، وعده می‌داد.
چگونه می توان از روش و سبک زندگی آن حضرت الگوبرداری کرد؟
- بنابرآنچه از سیره رضوی به ما رسیده انفاق و خیرات از برنامه‌های روزانه ثامن الائمه (ع) بوده است.
روایت است روزی حضرت (ع) نشسته بودند که یکی از شیعیان وارد شد. امام (ع) از او پرسیدند: «آیا امروز چیزی انفاق کرده‌ای؟» او گفت: نه!
امام (ع) فرمودند: «پس چگونه امید داری که خدا دوباره به تو نعمت دهد؟ انفاق کن ولو یک درهم باشد.»
نکته قابل تأمل در بخشش و انفاق به فقرا و نیازمندان، شیوه جوانمردانه ثامن الائمه (ع) است. روایت است مردی از نزد امام (ع) می‌گذشت در حالی که چشم به چشمان ایشان دوخته بود و گفت: آقا می‌شود به اندازه جوانمردی خودتان به من بخشش کنید؟
امام (ع) فرمودند: «آن اندازه برایم مقدور نیست!»
مرد که زیرک بود، گفت: پس به اندازه جوانمردی من بخشش کنید. امام (ع) فرمودند: «ایرادی ندارد» سپس غلامشان را صدا زده و فرمودند: «به این مرد ۲۰۰ دینار بده.»
افزون بر این، مسأله کمک به نیازمندان و فقرا و انفاق در سیره رضوی از چنان اهمیتی برخوردار است که ایشان در نامه‌های خود به امام نهم (ع) در مدینه، آن حضرت (ع) را نیز به انفاق توصیه می‌کردند و وقتی متوجه شدند عده‌ای از سر بخل درِ پشتی منزل را برای رفت و آمد امام نهم (ع) اختصاص داده‌اند تا دیگران از خیر ایشان بهره‌مند نشوند، در نامه‌ای به ایشان فرمودند: «... و هنگامی که بیرون می‌روی، زر و سیم با خود داشته باشی و هر کس چیزی از تو خواست باید به او بدهی... من می‌خواهم بدین وسیله خدا تو را بزرگ کند و توفیق دهد. انفاق کن و نترس از اینکه روزی‌ات کم شود.»
نکته جالب آنکه ایشان در انفاق و کمک به نیازمندان، آبروی آبرومندان را حفظ می‌کردند و به شیوه‌ای رفتار می‌کردند که شخصیت و غرور افراد زیر سوال نرود.
رفتار ثامن الائمه (ع) با زیردستان چه آموزه و رهاوردی برای امروز ما دارد؟
همنشینی با زیردستان از وجوه ممتاز زندگانی امام هشتم شیعیان (ع) است؛ ایشان هر‌گاه تنها می‌شدند اطرافیان و خدمتکاران از خُرد و کلان را جمع کرده و با آنها صحبت می‌کردند و حال و احوالشان را جویا می‌شدند.
همچنین، در سیره ایشان آمده اگر با خدمتکاران کاری داشتند و آنها مشغول غذا بودند، امام (ع) بلافاصله می‌فرمودند: «ر‌هایشان کنید تا از خوردن آسوده شوند.»
آمده است که ایشان در پاسخ به درخواست جدا کردن سفره غلامان و چاکران از سفره خودشان، فرمودند: «دست بردارید، این چه حرفی است، سزاوار نیست. خدای ما یکی و مادر و پدرمان نیز یکی است و جزا و پاداش بستگی به عمل افراد دارد.»
آیا در آموزه‌های رضوی درباره ارتباط با کارگران و پرداخت حق و حقوق آنها نیز تاکید و تصریح خاصی وجود دارد؟
- بله، تعیین مزد کارگر از تاکیدات حضرت (ع) بود و در صورتی که برخلاف آن صورت می‌گرفت ایشان آزرده خاطر می‌شدند.
از دیگر تاکیدات ایشان در مواجهه با طبقه ضعیف کارگر و رعایت حقوق آنها، پرداخت سریع دستمزدشان است و می‌فرمودند: «پیش از آنکه عرقشان خشک شود، مزدشان را بپرداز.»
به طور کلی معیار شرافت و برتری در نگاه ثامن الائمه (ع) چه بود و چطور این باور را به جامعه عرضه می‌کردند؟
- روایت است عده‌ای گرد حضرت رضا (ع) نشسته بودند و از ایشان به بزرگی یاد می‌کردند یکی از آنها به ایشان گفت: «به خدا سوگند! در زمین از لحاظ پدر، احدی از تو شریف‌تر نیست.» امام سرّ بزرگی اجدادشان را به زیبایی بیان کرده و فرمودند: «تقوا این شرف را به آنان داد و اطاعت خداوند نیز ایشان را بدان بهره‌مند گردانید.»
همچنین، ایشان در پاسخ مردی که سوگند به بهترین بودن آن حضرت (ع) و خاندانشان می‌خورد، فرمودند: «ای مرد! سوگند نخور، چرا سوگند می‌خوری؟ بهتر از من کسی است که تقوایش به خدای متعال بیشتر و اطاعتش افزون‌تر باشد. به خدا قسم این آیه قرآن منسوخ نشده است که خداوند فرمود: «ما شما را قبایل مختلف قرار دادیم تا به آن نامها شناخته شوید، همانا گرامی‌ترین شما نزد خداوند، متقی‌ترین و پرهیزکار‌ترین شما است.»
امام (ع) بااینکه بر‌ترین مردمان بودند تأکید داشتند برتری، تنها به قرابت و خویشی نیست، بلکه برتری کمالِ شرافت به عمل و اوج عمل صالح تقو است.
منبع:قدس
211008
