۰۳ آذر ۱۴۰۳ ۲۲ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۳۸ : ۰۴
آثار و بركات تقوا در جامعه
بي‌شك يكي از سلاح‌هاي مهم در مقابله با دشمنان در جنگ نرم، تقواي الهي است؛ زيرا دشمنان مي‌كوشند تا با حق جلوه دادن عقايد، افكار و فرهنگ خويش، جامعه اسلامي را گمراه كنند و تنها چيزي كه مي‌تواند در مقابل اين توطئه آنها، جامعه اسلامي را نجات دهد، سوق دادن جامعه به تقواي الهي است.
عقیق:حجت الاسلام و المسلمين عيسي زاده مدير گروه فرهنگنامههاي قرآني در يادداشت به بررسي آثار و بركات تقوا در جامعه پرداخته است.
بررسي آثار و بركات تقوا در قرآن، نمايانگر آن است كه هيچ صفت ارزشمندي همانند تقوا، داراي اين همه آثار و بركات نيست. در كتاب فرهنگ قرآن كه يكي از بزرگ‌ترين فرهنگنامههاي معنايي و كليد راهيابي به موضوعات قرآني است، بيش از صد و نوزده اثر، براي تقوا ذكر شده است كه به جهت رعايت اختصار، بعضي از اصلي‌ترين آنها را بر مي‌شماريم.
۱. روشن‌بيني و بصيرت‌افزايي
بي‌شك يكي از سلاح‌هاي مهم در مقابله با دشمنان در جنگ نرم، تقواي الهي است؛ زيرا دشمنان مي‌كوشند تا با حق جلوه دادن عقايد، افكار و فرهنگ خويش، جامعه اسلامي را گمراه نمايند و تنها چيزي كه مي‌تواند در مقابل اين توطئه آنها، جامعه اسلامي را نجات دهد، سوق دادن جامعه به تقواي الهي است تا در پرتو آن، با روشن بيني و بصيرت، حق از باطل و ارزش‌ها از ضد ارزش‌ها، تشخيص داده شود و جامعه دچار گمراهي نگردد.
خداوند در قرآن كريم، خطاب به مؤمنان مي‌فرمايد: «يا ايها الذين آمنوا ان تتقوا الله يجعل لكم فرقانا؛ اي كساني كه ايمان آورده‌ايد اگر تقواي الهي داشته باشيد، خداوند براي شما مايه تميز (خوب و بد، حق و باطل) را قرار مي‌دهد».
و در آيه‌اي ديگر آمده است: «انّ الذين اتقوا اذا مسّهُم طائف من الشيطان تذكّروا فاذا هم مبصرون؛ آنان كه تقواي الهي دارند اگر افكار و انديشه‌هاي ناروا و شيطاني در آنها به وجود آيد، خداي را ياد مي‌كنند و آن گاه از بينايان مي‌شوند».
بيان كلمه «طائف» در آيه نشان مي‌دهد كه شيطان، گرداگرد انسان مي‌چرخد و او را رها نمي‌كند، حتي نسبت به فرد پرهيزكار، وتا او را به گناه نكشاند دست بردار نيست. افراد پرهيزكار هر گاه گرفتار وسوسه و دام شيطان گردند به ياد خدا مي‌افتند و خدا را حاضر و ناظر مي‌دانند، آن گاه غبار غفلت از وجودشان زدوده مي‌شود، و بينا مي‌گردند.
۲. مصونيت از توطئه‌هاي دشمنان
يكي از راه‌هاي مصونيت بخشي جامعه اسلامي نسبت به توطئه‌ها و مكرهاي دشمنان، كه در قرآن به آن اشاره شده، سوق دادن جامعه به سوي تقوا و پارسايي است: «… ان تصبروا و تتقوا لا يضركم كيدهم شيئاً؛ اگر صبر پيشه كنيد و تقوا داشته باشيد كيد دشمنان هيچ ضرري به شما نخواهد زد».
۳. بهره‌مندي از هدايت قرآن
هدايت همان پيمودن راه تكامل است كه انسان مراحل نقص را پشت سر گذاشته و به مقامات بالاتر معنوي راه يابد. مسلماً قرآن كريم براي هدايت همه انسان‌ها نازل گرديده است؛ اما خداي متعال مي‌فرمايد: «هدي للمتقين؛ بهره‌مندي از هدايت مخصوص پارسايان است».
شايد سرّ اين اختصاص، آن باشد كه تا اولين مرحله تقوا كه همان تسليم در برابر حق و پذيرش آن است، در انسان وجود نداشته باشد، او هيچ‌گاه در پي حق نبوده و به دعوت پيامبران گوش نخواهد سپرد. آن كس، حق و هدايت را مي‌پذيرد كه در جستجوي آن باشد. لذا هدايت قرآن شامل حال پارسايان خواهد بود؛ زيرا همان‌گونه كه زمين شوره زار، هرگز سنبل بر نيارد اگر چه هزاران مرتبه بر آن باران ببارد، سرزمين وجود انسان نيز تا از آلودگي‌هاي گناه پاك نگردد، بذر هدايت را نمي‌پذيرد و شكوفا نمي‌گردد. از اين‌رو، بعد از آنكه خداي متعال، ويژگي‌هاي اهل تقوا را برمي‌شمارد، مي‌فرمايد: «اولئك علي هدي من ربّهم؛ ايشانند كه هدايت پروردگارشان شامل حالشان شد».
۴. بهره‌مندي از روزي و بركات الهي
خداوند سبحان، تقوا را ماية باز شدن درهاي خزائن الهي مي‌داند و مي‌فرمايد: «من يتق الله يجعل له مخرجا و يرزقه من حيث لا يحتسب؛ هر كه تقوا پيشه كند، خداوند براي او راه خروج از تنگنا قرار مي‌دهد و از آنجايي كه گمان نمي‌برد به او روزي عطا مي‌كند».
و از سوي ديگر، تقواي مالي و اقتصادي را خاطرنشان كرده و آن را مايه طهارت و بركت‌روزي مي‌شمارد و مي‌فرمايد: «خذ من اموالهم صدقةً تطهّرهم؛ از اموال آنها به عنوان زكات برگير تا پاكيزه گردند».
بنابراين انساني كه زكات مالش را نمي‌پردازد، آلوده است و مالي كه در دست دارد پاكيزه نيست. همچنان كه كسب مال از راه حرام را اعلام جنگ با حضرت حق دانسته و آن را عامل بي بركتي مي‌شمارد و مي‌فرمايد: «يمحق الله الربا و يربي الصدقات؛ خداوند مال ربوي را نابود مي‌كند و صدقه (مال مزّكي) را افزايش مي‌دهد».
و نيز در آيه ديگر، باز شدن درهاي بركات آسمان و زمين را در گرو ايمان و تقواي جامعه قرار داده و مي‌فرمايد: «لو انّ اهل القري امنوا و اتقوا لفتحنا عليهم بركات من السماء والارض؛ اگر مردم هر منطقه ايمان آوردند و تقوا بورزند، درهاي بركات آسمان و زمين را بر آنان مي‌گشاييم».
و اين به معناي تقواي همه افراد جامعه انساني است نه تقواي عده‌اي و كفر و فساد برخي ديگر، چرا كه در اين صورت سبب فساد از جامعه رخت بر نخواهد بست.
۵. رهايي از تنگناها و آسان شدن امور
يكي از آثار مهم تقوا و پارسايي كه در قرآن به آن اشاره شده، رهايي از مشكلات و تنگناهاي زندگي وآسان شدن امور است.
«و من يتق الله يجعل له مخرجا و يرزقه من حيث لا يحتسب؛ هر كس تقواي الهي پيشه كند، خداوند راه نجاتي براي او فراهم مي‌كند و او را از جايي كه گمان ندارد روزي مي‌دهد».
و نيز مي‌فرمايد: «و من يتق الله يجعل له من امره يسراً؛ هركس تقواي الهي پيشه كند خداوند كارها (مشكلات دنيا و آخرت) را بر او آسان مي‌كند.
از اباذر نقل شده كه پيامبر اكرم (ص) فرمود: «لاعلم آيةً لو اخذ بها الناس لكفتهم و من يتق الله يجعل له مخرجاً فما زال يقولها و يعيدها؛ من آيه‌اي را مي‌شناسم كه اگر مردم به آن عمل كنند آنها را (در رفع مشكلات) كافي است و آن آيه «و من يتق الله…» است. و حضرت پيوسته اين آيه را قرائت مي‌كرد».
۶. بهره‌مندي از نصرت و ياري خداوند
يكي از مهم‌ترين راه‌هاي پيروزي بر دشمنان و خنثي شدن تهاجم آنان، بهره‌مندي از ياري و نصرت الهي است كه بوسيله تقوا و پارسايي جامعه اسلامي قابل دستيابي است. در قرآن كريم آمده است: «ان تصبروا و تتقوا و يأتوكم من فورهم هذا يمددكم ربّكم بخمسة من الملائكة مسوّمين؛ اگر استقامت نماييد و تقوا پيشه كنيد و دشمن به همين زودي به سراغ شما بيايد خداوند شما را به پنچ هزار فرشته كه نشانه‌هاي مخصوص دارند مدد خواهد كرد».
و در آيه‌اي ديگر آمده است: «و اعلموا انّ الله مع المتقين»
امام باقر (ع) در مورد اين آيه فرمود: «خداوند در اين آيه به پرهيزكاران بشارت ياري داد و ضمانت فرمود كه آنان را ياري كند».
بنابراين با توجه به اين راهكار مهم قرآني، اگر در اين عصري كه دشمنان خارجي و داخلي با تمام همت تلاش مي‌كنند تا از راه‌هاي مختلف، جامعه اسلامي را به سوي فساد، گناه و تباهي سوق دهند تا در نهايت بار ديگر بر اين ملت سلطه يابند و به اهداف شيطاني خود دست يابند، ريشه‌اي‌ترين راهكار كه تضمين كننده راهكارهاي ديگر قرآن در مبارزه با تهاجم فرهنگي دشمنان مي‌باشد، پارسايي و تقوا در تمام عرصه‌هاي فردي و اجتماعي و سياسي و اخلاقي است كه مي‌تواند به صورت دائم نصرت الهي را شامل حال جامعه اسلامي بگرداند و از هر نوع غلبه دشمنان جلوگيري كند و مؤمنان را عاقبت به خير نموده، به رستگاري برساند.
پی نوشت:
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي
منبع:حج
بررسي آثار و بركات تقوا در قرآن، نمايانگر آن است كه هيچ صفت ارزشمندي همانند تقوا، داراي اين همه آثار و بركات نيست. در كتاب فرهنگ قرآن كه يكي از بزرگ‌ترين فرهنگنامههاي معنايي و كليد راهيابي به موضوعات قرآني است، بيش از صد و نوزده اثر، براي تقوا ذكر شده است كه به جهت رعايت اختصار، بعضي از اصلي‌ترين آنها را بر مي‌شماريم.
۱. روشن‌بيني و بصيرت‌افزايي
بي‌شك يكي از سلاح‌هاي مهم در مقابله با دشمنان در جنگ نرم، تقواي الهي است؛ زيرا دشمنان مي‌كوشند تا با حق جلوه دادن عقايد، افكار و فرهنگ خويش، جامعه اسلامي را گمراه نمايند و تنها چيزي كه مي‌تواند در مقابل اين توطئه آنها، جامعه اسلامي را نجات دهد، سوق دادن جامعه به تقواي الهي است تا در پرتو آن، با روشن بيني و بصيرت، حق از باطل و ارزش‌ها از ضد ارزش‌ها، تشخيص داده شود و جامعه دچار گمراهي نگردد.
خداوند در قرآن كريم، خطاب به مؤمنان مي‌فرمايد: «يا ايها الذين آمنوا ان تتقوا الله يجعل لكم فرقانا؛ اي كساني كه ايمان آورده‌ايد اگر تقواي الهي داشته باشيد، خداوند براي شما مايه تميز (خوب و بد، حق و باطل) را قرار مي‌دهد».
و در آيه‌اي ديگر آمده است: «انّ الذين اتقوا اذا مسّهُم طائف من الشيطان تذكّروا فاذا هم مبصرون؛ آنان كه تقواي الهي دارند اگر افكار و انديشه‌هاي ناروا و شيطاني در آنها به وجود آيد، خداي را ياد مي‌كنند و آن گاه از بينايان مي‌شوند».
بيان كلمه «طائف» در آيه نشان مي‌دهد كه شيطان، گرداگرد انسان مي‌چرخد و او را رها نمي‌كند، حتي نسبت به فرد پرهيزكار، وتا او را به گناه نكشاند دست بردار نيست. افراد پرهيزكار هر گاه گرفتار وسوسه و دام شيطان گردند به ياد خدا مي‌افتند و خدا را حاضر و ناظر مي‌دانند، آن گاه غبار غفلت از وجودشان زدوده مي‌شود، و بينا مي‌گردند.
۲. مصونيت از توطئه‌هاي دشمنان
يكي از راه‌هاي مصونيت بخشي جامعه اسلامي نسبت به توطئه‌ها و مكرهاي دشمنان، كه در قرآن به آن اشاره شده، سوق دادن جامعه به سوي تقوا و پارسايي است: «… ان تصبروا و تتقوا لا يضركم كيدهم شيئاً؛ اگر صبر پيشه كنيد و تقوا داشته باشيد كيد دشمنان هيچ ضرري به شما نخواهد زد».
۳. بهره‌مندي از هدايت قرآن
هدايت همان پيمودن راه تكامل است كه انسان مراحل نقص را پشت سر گذاشته و به مقامات بالاتر معنوي راه يابد. مسلماً قرآن كريم براي هدايت همه انسان‌ها نازل گرديده است؛ اما خداي متعال مي‌فرمايد: «هدي للمتقين؛ بهره‌مندي از هدايت مخصوص پارسايان است».
شايد سرّ اين اختصاص، آن باشد كه تا اولين مرحله تقوا كه همان تسليم در برابر حق و پذيرش آن است، در انسان وجود نداشته باشد، او هيچ‌گاه در پي حق نبوده و به دعوت پيامبران گوش نخواهد سپرد. آن كس، حق و هدايت را مي‌پذيرد كه در جستجوي آن باشد. لذا هدايت قرآن شامل حال پارسايان خواهد بود؛ زيرا همان‌گونه كه زمين شوره زار، هرگز سنبل بر نيارد اگر چه هزاران مرتبه بر آن باران ببارد، سرزمين وجود انسان نيز تا از آلودگي‌هاي گناه پاك نگردد، بذر هدايت را نمي‌پذيرد و شكوفا نمي‌گردد. از اين‌رو، بعد از آنكه خداي متعال، ويژگي‌هاي اهل تقوا را برمي‌شمارد، مي‌فرمايد: «اولئك علي هدي من ربّهم؛ ايشانند كه هدايت پروردگارشان شامل حالشان شد».
۴. بهره‌مندي از روزي و بركات الهي
خداوند سبحان، تقوا را ماية باز شدن درهاي خزائن الهي مي‌داند و مي‌فرمايد: «من يتق الله يجعل له مخرجا و يرزقه من حيث لا يحتسب؛ هر كه تقوا پيشه كند، خداوند براي او راه خروج از تنگنا قرار مي‌دهد و از آنجايي كه گمان نمي‌برد به او روزي عطا مي‌كند».
و از سوي ديگر، تقواي مالي و اقتصادي را خاطرنشان كرده و آن را مايه طهارت و بركت‌روزي مي‌شمارد و مي‌فرمايد: «خذ من اموالهم صدقةً تطهّرهم؛ از اموال آنها به عنوان زكات برگير تا پاكيزه گردند».
بنابراين انساني كه زكات مالش را نمي‌پردازد، آلوده است و مالي كه در دست دارد پاكيزه نيست. همچنان كه كسب مال از راه حرام را اعلام جنگ با حضرت حق دانسته و آن را عامل بي بركتي مي‌شمارد و مي‌فرمايد: «يمحق الله الربا و يربي الصدقات؛ خداوند مال ربوي را نابود مي‌كند و صدقه (مال مزّكي) را افزايش مي‌دهد».
و نيز در آيه ديگر، باز شدن درهاي بركات آسمان و زمين را در گرو ايمان و تقواي جامعه قرار داده و مي‌فرمايد: «لو انّ اهل القري امنوا و اتقوا لفتحنا عليهم بركات من السماء والارض؛ اگر مردم هر منطقه ايمان آوردند و تقوا بورزند، درهاي بركات آسمان و زمين را بر آنان مي‌گشاييم».
و اين به معناي تقواي همه افراد جامعه انساني است نه تقواي عده‌اي و كفر و فساد برخي ديگر، چرا كه در اين صورت سبب فساد از جامعه رخت بر نخواهد بست.
۵. رهايي از تنگناها و آسان شدن امور
يكي از آثار مهم تقوا و پارسايي كه در قرآن به آن اشاره شده، رهايي از مشكلات و تنگناهاي زندگي وآسان شدن امور است.
«و من يتق الله يجعل له مخرجا و يرزقه من حيث لا يحتسب؛ هر كس تقواي الهي پيشه كند، خداوند راه نجاتي براي او فراهم مي‌كند و او را از جايي كه گمان ندارد روزي مي‌دهد».
و نيز مي‌فرمايد: «و من يتق الله يجعل له من امره يسراً؛ هركس تقواي الهي پيشه كند خداوند كارها (مشكلات دنيا و آخرت) را بر او آسان مي‌كند.
از اباذر نقل شده كه پيامبر اكرم (ص) فرمود: «لاعلم آيةً لو اخذ بها الناس لكفتهم و من يتق الله يجعل له مخرجاً فما زال يقولها و يعيدها؛ من آيه‌اي را مي‌شناسم كه اگر مردم به آن عمل كنند آنها را (در رفع مشكلات) كافي است و آن آيه «و من يتق الله…» است. و حضرت پيوسته اين آيه را قرائت مي‌كرد».
۶. بهره‌مندي از نصرت و ياري خداوند
يكي از مهم‌ترين راه‌هاي پيروزي بر دشمنان و خنثي شدن تهاجم آنان، بهره‌مندي از ياري و نصرت الهي است كه بوسيله تقوا و پارسايي جامعه اسلامي قابل دستيابي است. در قرآن كريم آمده است: «ان تصبروا و تتقوا و يأتوكم من فورهم هذا يمددكم ربّكم بخمسة من الملائكة مسوّمين؛ اگر استقامت نماييد و تقوا پيشه كنيد و دشمن به همين زودي به سراغ شما بيايد خداوند شما را به پنچ هزار فرشته كه نشانه‌هاي مخصوص دارند مدد خواهد كرد».
و در آيه‌اي ديگر آمده است: «و اعلموا انّ الله مع المتقين»
امام باقر (ع) در مورد اين آيه فرمود: «خداوند در اين آيه به پرهيزكاران بشارت ياري داد و ضمانت فرمود كه آنان را ياري كند».
بنابراين با توجه به اين راهكار مهم قرآني، اگر در اين عصري كه دشمنان خارجي و داخلي با تمام همت تلاش مي‌كنند تا از راه‌هاي مختلف، جامعه اسلامي را به سوي فساد، گناه و تباهي سوق دهند تا در نهايت بار ديگر بر اين ملت سلطه يابند و به اهداف شيطاني خود دست يابند، ريشه‌اي‌ترين راهكار كه تضمين كننده راهكارهاي ديگر قرآن در مبارزه با تهاجم فرهنگي دشمنان مي‌باشد، پارسايي و تقوا در تمام عرصه‌هاي فردي و اجتماعي و سياسي و اخلاقي است كه مي‌تواند به صورت دائم نصرت الهي را شامل حال جامعه اسلامي بگرداند و از هر نوع غلبه دشمنان جلوگيري كند و مؤمنان را عاقبت به خير نموده، به رستگاري برساند.
پی نوشت:
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي
منبع:حج
گزارش خطا
