آیت الله جوادی آملی؛
آیت الله جوادی آملی در بخشی از کتاب مفاتیح الحیات، به «اهمیت تلاش و کسب و برخی شرایط آن» از منظر دین پرداخته است که این سخنان در این نوشتار می آید.
عقیق:آیت الله جوادی آملی با بیان اینکه، اسلام، مال و ثروت و هرگونه نعمت مادی را مایه استواری جامعه و به مثابه ستون فقرات جامعه انسانی می‌داند، بیان داشت:افراد یا گروهی که فاقد مال هستند، از آن جهت فقیرند که ستون فقرات اقتصادی آن‌ها شکسته و قوام و مقاومت ندارند، زیرا فقیر کسی است که مهره کمرش شکسته و قدرت ایستادن و ایستادگی را از دست داده است. چنین فرد و جامعه‌ای استقلال خود را از دست می‌دهند. تحریم اقتصادی برخی کشورها از سوی مستکبران جهانی نیز از این‌روست که مردم تهیدست، قدرت مقاومت ندارند، از همین رو قرآن کریم به مال اهمیت داده و آن را مایه و پایه قوام و قیام انسان‌ها دانسته است: ﴿أَمْوالَکُمُ الَّتی جَعَلَ اللهُ لَکُمْ قِیاماً﴾.وی در کتاب مفاتیح الحیات، اسلام را دین کاملی دانسته و مرقوم داشته است: اسلام، دین کاملی است، چرا که هم به آخرت توجه دارد و هم به دنیا. و روایات نیز بیانگر این است که در دنیا برای آخرت خویش کار کن و داشتن اقتصاد جامع و سالم که زمینه ساز استقلال دینی است می تواند مصداق حسنه دنیا در برابر حسنه آخرت باشد: ﴿رَبَّنا ءاتِنا فِی الدُّنیا حَسَنَةً وفِی الأخِرَةِ حَسَنَة﴾.
وی در بخش سوم کتاب مفاتیح الحیات، به «اهمیت تلاش و کسب و برخی شرایط آن» از منظر دین اشاره کرده و آورده است:
در روایتی، در نکوهش افرادی که برداشت نا صحیح از آیۀ ﴿ومَن یتَّقِ اللهَ یجعَل لَهُ مَخرَجاً ٭ ویرزُقهُ مِن حَیثُ لا یحتَسِبُ) داشتند، چنین آمده است: امام صادق(ع) می‌فرماید: چون این آیهٴ فرود آمد، گروهی از اصحاب رسول خدا(ص) با برداشتی نادرست از آیه، از کار دست کشیده، به عبادت و دعا پرداختند. چون این خبر به پیامبر(ص) رسید آن حضرت فرمود: من دشمن دارم کسی را که دهانش را به دعا بگشاید و بگوید: روزیم ده؛ ولی کار و کسب را رها کند.
در حالی که رسول خدا(ص) می‌فرماید: کسی که برای تأمین هزینهٴ زندگی پدر و مادر و بی‌نیازی آنان از مردم و برای تأمین معاش همسر و فرزندان و بی‌نیازی آنان از مردم و برای تأمین معاش خود و بی‌نیازی از مردم بکوشد، کارش در راه خداست و کسی که برای مال‌اندوزی بکوشد کارش در راه شیطان است.
محمد بن منکدر می‌گوید: روزی یکی از بزرگان قریش (امام محمد بن علی بن الحسین(ع)) را دیدم که در پی کسب مال دنیا بود. به او گفتم: اگر هم اکنون اجل تو فرا رسد چه می‌کنی؟ گفت: من در حال اطاعت خدا هستم، زیرا به این وسیله نیاز خود و خانواده‌ام را تأمین می‌کنم و از تو و مردم بی‌نیاز می‌شوم.
آیت الله جوادی آملی، در بخش دیگری از این اثر نفیس در بارۀ پاک‌ترین کسب‌ها، اورده است:
رسول خدا(ص) درباره مؤمنی که در پی کسب پاک باشد چنین دعا کردند: خدا رحمت کند مؤمنی را که پاکیزه کسب کند؛ همچنین می‌فرماید: بهترین کسب. ها، کسب دست کارگر است؛ اگر درست و خیرخواهانه باشد؛ نیز می‌فرماید: پاکیزه‌ترین مالی که انسان صرف می‌کند، آن است که از دسترنج خودش باشد.
همچنین آن وجود مقدس در مورد زمان مناسب کسب می فرمایند: بامدادان به کار پرداختن برکت آور است و همه نعمت. ها به ویژه روزی را بیفزاید؛ همچنین می‌فرماید: صبحگاهان در پی نیازمندی‌هایتان بروید؛ چرا که آسان به دست می‌آید... و خیر را نزد خوبرویان بجویید.
مفسر بزرگ قرآن در ادامه لزوم کسب حلال و فضیلت آن را به رشتۀ تحریر در آورده و مرقوم داشته اند:
رسول خدا(ص) می‌فرماید: کسب حلال بر هر مرد و زن مسلمانی واجب است؛ همچنین می‌فرماید: عبادت ده جزء دارد که نُه جزء آن در کسب حلال است و نیز می‌فرماید: تحمل سختی در راه کسب حلال برای زن و فرزند پرده‌نشین، نزد خدا از یک سال ضربت پیوسته شمشیر در رکاب امام عادل برتر است.
به فرموده امام صادق(ع) : امیرمؤمنان سلام الله علیه در شدت گرما در روز برای انجام کارهایش از خانه بیرون می‌رفت و با اینکه خدمتکارانی برای رفع نیاز داشت، می‌خواست خدا او را در حالی ببیند که برای درآمد حلال، خود را به زحمت افکنده است.
رسول خدا(ص) می‌فرماید: کسی که در راه کسب روزی حلال برای خانواده‌اش بکوشد مانند مجاهد در راه خداست.
معظم له در رابطه با شرایط کسب حلال و آثار کسب حلال به احادیثی از رسول عالمیان(ص) پرداخته و آورده اند:
رسول خدا(ص) می‌فرماید: هرکس [در داد و ستد] چهار چیز را رعایت کند کسبش پاک باشد: هنگام خرید عیب نگذارد، هنگام فروش نستاید، فریب ندهد و در میان داد و ستد سوگند یاد نکند.
قبولی عبادات: رسول خدا (ص) فرمود: کسی که از راه حرام مالی کسب کند، خدا صدقه، برده آزاد کردن، حج و عمره او را نمی‌پذیرد
اجابت دعا: مردی از رسول خدا (ص) تقاضا کرد تا از خدا بخواهد دعایش پذیرفته شود. آن حضرت فرمود: اگر خواستی دعای تو مستجاب شود (هرچند به وسیله دعای پیامبر(ص)) کسب خود را پاک و حلال کن.
همراهی با پیامبران در قیامت: رسول خدا (ص) می‌فرماید: هر کس از راه حلال کسب کند و با آن خویشتن را از مردم بی‌نیاز و خانواده و فرزندانش را تأمین کند، روز قیامت با پیامبران و صدیقان محشور گردد.
وی در پایان این بخش، آثار درآمدهای فاسد را مورد بررسی قرار داده و مرقوم داشت:
رسول خدا(ص) می‌فرماید: ... پس از من هرگاه کمفروشی شود خدا مردم را به قحطی و کمبود گرفتار سازد.
عدم پذیرش عبادات: امام باقر(ع) می‌فرماید: مالی که از راه دروغ، ربا، خیانت و دزدی به دست آید، صرف آن برای زکات، صدقه، حج و عمره پذیرفته نمی‌شود.
ورود به دوزخ: رسول خدا(ص) می‌فرماید: آن که راه کسب [حلال و حرام آن] برایش مهم نباشد، برای خدا [نیز] مهم نیست که از کجا او را به دوزخ درآورد.
منبع:مهر
211008
