۲۰ دی ۱۴۰۳ ۱۰ رجب ۱۴۴۶ - ۲۳ : ۲۲
برگي از تاريخ حج؛
نخستين آتش‌سوزي مسجد نبوي چگونه رخ داد؟
اين آتش‌سوزي كه به سال 654ق. روي داد، خسارات فراوان به مسجد وارد كرد و به فرو ريختن سقف آن انجاميد. خليفه عباسي المستعصم بالله (م.656ق.) معماران و وسايل تعمير حرم را با حاجيان عراقي به مدينه فرستاد. بازسازي حرم به سال 655ق. آغاز شد...
عقیق:كتاب «التعريف بما أنسَت الهجره» كه محمد بن احمد مطري آن را نوشته، از منابع مهم تاريخ محلي مدينه در سده هشتم ق. است كه افزون بر گزارش فضايل و آثار و مكان‌هاي اين شهر مقدس، وصفي دقيق از تغييرات و نوسازي‌هاي آن‌ها به دست داده است.
كتاب التعريف با يادكرد روايات پيامبر (ص) در فضيلت‌هاي مدينه و مسجدالحرام و پاداش و شيوه زيارت پيامبر (ص) آغاز شده و شامل احاديثي است كه بيشتر آن‌ها را نويسنده با واسطه مشايخ خود از كتاب صحيح بخاري و صحيح مسلم آورده است. او در فصلي با عنوان «ذكر زيارة سيدنا رسول الله» اذكار و آداب زيارت پيامبر (ص) و نيز اشعاري در ستايش ايشان آورده و زيارت آثار و مساجدي را كه پيامبر (ص) در آن‌ها نماز خوانده، به قصد تبرك و تأسي به پيامبر (ص) مستحب دانسته است. (ص۷۱-۸۰)
مطري در ادامه كتاب به ساختمان حرم پرداخته و از منبر، ستون‌ها و محل نماز شب پيامبر در مسجد و خانه‌ها و باب‌هاي مسجد سخن رانده است. (ص۸۱-۱۱۴) اين بخش از كتاب به دليل آگاهي‌هايي كه مطري از نخستين آتش‌سوزي مسجد نبوي بيان كرده و از كهن‌ترين گزارش‌ها از اين رخداد است، اهميت فراوان دارد.
اين آتش‌سوزي كه به سال ۶۵۴ق. روي داد، خسارات فراوان به مسجد وارد كرد و به فروريختن سقف آن انجاميد. خليفه عباسي المستعصم بالله (م. ۶۵۶ق.) معماران و وسايل تعمير حرم را با حاجيان عراقي به مدينه فرستاد. بازسازي حرم به سال ۶۵۵ق. آغاز شد؛ اما به دليل هم‌زماني با حمله هلاكو خان مغول به بغداد و كشته شدن خليفه به دست مغولان به سال ۶۵۶ق. به تعويق افتاد.
اين رخداد نفوذ حاكمان مصر بر حجاز را افزايش داد. بازسازي حرم با حمايت حاكم مصر ملك منصور نورالدين علي مملوكي (حك: ۶۵۵-۶۵۷ق.) ادامه يافت. بازسازي كامل حرم تا ۷۰۸ق. طول كشيد و چند تن از حاكمان مصر، از جمله مظفر سيف الدين قطز، ملك الظاهر بيبرس و ناصر محمد بن قلاوون در آن مشاركت داشتند. (ص۸۲-۸۶) در بازسازي مسجد نبوي، تغييرات عمده در ساختمان آن ايجاد نشد. برخي از تغييرات را مطري در كتاب خود ياد كرده است. از جمله، در بازسازي حرم به سال ۶۶۷ق. نرده‌اي چوبي گرداگرد حجره پيامبر (ص) كشيدند و به سال ۶۷۸ق. قبه‌اي بر آن نهادند. (ص۱۰۸، ۱۱۱) نيز به سال ۷۲۹ق. به فرمان ملك ناصر، دو رواق در صحن حرم ساختند. (ص۱۱۲)
به سال ۶۵۶ق. سلطان يمن الملك مظفر منبري براي مسجد ساخت كه در سال ۶۶۶ق. ملك الظاهر مملوكي دستور داد آن را از مسجد بيرون نهند و خود، منبري تازه براي مسجد فرستاد. (ص۸۶) در پي بازسازي حرم و در دوران زندگي مطري، برخي از درهاي مسجدالحرام تغيير نام يافتند كه مطري به آن‌ها اشاره كرده است. از جمله، دري كه از ديرباز با نام باب عثمان شناخته مي‌شد، به باب جبرئيل معروف گشت و باب عاتكه به نام باب الرحمه خوانده شد. (ص۸۴، ۸۶)
منبع:حج
كتاب التعريف با يادكرد روايات پيامبر (ص) در فضيلت‌هاي مدينه و مسجدالحرام و پاداش و شيوه زيارت پيامبر (ص) آغاز شده و شامل احاديثي است كه بيشتر آن‌ها را نويسنده با واسطه مشايخ خود از كتاب صحيح بخاري و صحيح مسلم آورده است. او در فصلي با عنوان «ذكر زيارة سيدنا رسول الله» اذكار و آداب زيارت پيامبر (ص) و نيز اشعاري در ستايش ايشان آورده و زيارت آثار و مساجدي را كه پيامبر (ص) در آن‌ها نماز خوانده، به قصد تبرك و تأسي به پيامبر (ص) مستحب دانسته است. (ص۷۱-۸۰)
مطري در ادامه كتاب به ساختمان حرم پرداخته و از منبر، ستون‌ها و محل نماز شب پيامبر در مسجد و خانه‌ها و باب‌هاي مسجد سخن رانده است. (ص۸۱-۱۱۴) اين بخش از كتاب به دليل آگاهي‌هايي كه مطري از نخستين آتش‌سوزي مسجد نبوي بيان كرده و از كهن‌ترين گزارش‌ها از اين رخداد است، اهميت فراوان دارد.
اين آتش‌سوزي كه به سال ۶۵۴ق. روي داد، خسارات فراوان به مسجد وارد كرد و به فروريختن سقف آن انجاميد. خليفه عباسي المستعصم بالله (م. ۶۵۶ق.) معماران و وسايل تعمير حرم را با حاجيان عراقي به مدينه فرستاد. بازسازي حرم به سال ۶۵۵ق. آغاز شد؛ اما به دليل هم‌زماني با حمله هلاكو خان مغول به بغداد و كشته شدن خليفه به دست مغولان به سال ۶۵۶ق. به تعويق افتاد.
اين رخداد نفوذ حاكمان مصر بر حجاز را افزايش داد. بازسازي حرم با حمايت حاكم مصر ملك منصور نورالدين علي مملوكي (حك: ۶۵۵-۶۵۷ق.) ادامه يافت. بازسازي كامل حرم تا ۷۰۸ق. طول كشيد و چند تن از حاكمان مصر، از جمله مظفر سيف الدين قطز، ملك الظاهر بيبرس و ناصر محمد بن قلاوون در آن مشاركت داشتند. (ص۸۲-۸۶) در بازسازي مسجد نبوي، تغييرات عمده در ساختمان آن ايجاد نشد. برخي از تغييرات را مطري در كتاب خود ياد كرده است. از جمله، در بازسازي حرم به سال ۶۶۷ق. نرده‌اي چوبي گرداگرد حجره پيامبر (ص) كشيدند و به سال ۶۷۸ق. قبه‌اي بر آن نهادند. (ص۱۰۸، ۱۱۱) نيز به سال ۷۲۹ق. به فرمان ملك ناصر، دو رواق در صحن حرم ساختند. (ص۱۱۲)
به سال ۶۵۶ق. سلطان يمن الملك مظفر منبري براي مسجد ساخت كه در سال ۶۶۶ق. ملك الظاهر مملوكي دستور داد آن را از مسجد بيرون نهند و خود، منبري تازه براي مسجد فرستاد. (ص۸۶) در پي بازسازي حرم و در دوران زندگي مطري، برخي از درهاي مسجدالحرام تغيير نام يافتند كه مطري به آن‌ها اشاره كرده است. از جمله، دري كه از ديرباز با نام باب عثمان شناخته مي‌شد، به باب جبرئيل معروف گشت و باب عاتكه به نام باب الرحمه خوانده شد. (ص۸۴، ۸۶)
منبع:حج
گزارش خطا
