پیام‌های عاشورا، اثر حجت الاسلام جواد محدثی؛
«ايستادن در برابر ظالم» پيام عاشوراست
از جمله آثار برجسته‌ای که در باب عاشورا نوشته شده، اثر حجت الاسلام والمسلمین جواد محدثی است.
عقیق: وی در مقدمه این کتاب با بیان اینکه: "«عاشورا»، حادثه اى نبود كه در يك نيم‌روز در سال 61 هجرى اتفاق بيفتد و از قبل و بعد خود جدا باشد”، بر این باور است که:” هم ريشه در حوادث پيشين و تحوّلات اجتماعى مسلمانان از زمان رحلت پيامبر اكرم (ص) تا سال 60 هجرى داشت، هم پيامدهاى آن و آثارى كه در فكر و عمل مسلمانان داشته، تا امروز گسترده شده است و تا دامنه قيامت نيز امتداد خواهد يافت”.به گفته این نویسنده و محقق حوزوی، "با آن همه بهره‌بردارى‌هاى حماسى، مبارزاتى، تربيتى و معنوى كه تاكنون از قيام كربلا و شهادت اباعبدا... الحسين(ع) شده، به نظر مى رسد كه غناى محتوايى اين نهضت خدايى، بسيار بيش از آن است كه تاكنون مطرح بوده است. امروزيان و آيندگان، پيوسته بايد از اين كوثر ايمان و يقين بنوشند و سيراب شوند و تشنگان حقيقت ناب را هم سيراب سازند. از اين رو، با همه كارهايى كه تاكنون در شناختن و شناساندن اين حماسه ماندگار انجام يافته، زمينه چنين تلاشهاى فرهنگى همچنان باقى است و هر زمان به شكلى و در قالبى نوتر، مى‌توان درسهايى از اين حادثه تدوين كرد و آموخت و نشر داد، تا جهان و جانهاى حق‌جو، مجذوب جلوه‌ها و زيبايى‌هاى اين حماسه شوند. پس عاشورا براى همه و هميشه، «پيام» دارد و شایسته است كه ما همواره پاى «درس»هاى اين كلاس ابدى بنشينيم و به مراتبِ بالاترى از ايمان، دين شناسى، شناخت تكليف و عمل به وظيفه برسيم”.حجت الاسلام محدثی در ادامه با طرح این پرسش که: "پيام عاشورا چيست و از كجا به دست مى‌آيد؟”، می‌نویسد: "براى استخراج اين درسها و پيامها، از
مطمئن ترين راه‌ها مى‌توان چنين ياد كرد:1- سخنان و خطبه‌هاى امام حسين(ع) و ياران شهيد و بازماندگان شهدا،2- عملكرد، رفتار و شيوه عملى سيدالشهدا(ع) و اصحاب و خاندان او،3- متون و منابع معتبر تاريخى و دينى مربوط به عاشورا”.نویسنده کتاب، توضيح اينكه مقصود از «پيام» چيست و تفاوت آن با «درس» كدام است و وی در اين اثر، در پى چیست، را در آغاز همين كتاب و پيش از شروع به متن پيامها آورده و بدان اشاره می‌کند.افزون بر آن، وی در مطلع هر يك از بخشهايى كه با عنوان: پيامهاى اعتقادى، پيامهاى سياسى، پيامهاى اخلاقى، عرفانى، تاريخى و... آمده است، تبيين جداگانه‌اى از مفهوم هر عنوان و قلمرو آن را آورده است، تا هدف نگارنده را از آن عنوان نشان دهد. پس از شرح و توضيح عناوين، محورهاى فرعى آنها را با تأكيد بر مستندات تاريخى يا شواهدى از كلمات حماسه‌آفرينان نهضت عاشورا تشريح كرده و در برخى موضوعات، پيوند اين مفاهيم را با تاريخ معاصر و نمونه‌هاى گويايى از سخنان امام خمينى قدّس سرّه و فرهنگ جهاد و شهادت كه در انقلاب اسلامى و دفاع مقدس شكل گرفته، را نشان داده است، تا بحث، هر چه كاربردى‌تر و آموزنده‌تر باشد.وی در آغاز این کتاب با اشاره به مفهوم«پيام»، بر این باور است که: "پيام، امر و دستورى است كه به مخاطبانى داده مى‌شود تا طبق آن عمل كنند. پيام، گاهى صريح و آشكار و منطوق است، و گاهى يك عمل براى ديگران داراى پيام است و آنان را به كارى و خصلتى «دعوت» مى‌كند. بنابراين، هم فرد و هم جمع مى‌توانند پيام بدهد، هم يك حادثه و عمل مى‌تواند براى ديگران پيام داشته باشد. همچنان كه در يكى از مراحل «نهى از منكر»، با بى اعتنايى، قطع رابطه، چهره عبوس و اخم كردن، به شخصى كه خلافى مى‌كند، دستور مى‌دهيم كه «نكن». اين ديگر زبانِ حال است نه قال و پيامِ يك عمل است نه سخن”.به گفته این استاد حوزه، "گذشته از اين، گاهى حادثه‌آفرينان، آشكارا چيزى نگفته و پيامى نداده‌اند، اما اين ماييم كه از آن برداشت «پيام» مى‌كنيم. اينجا كار ما «درس» گرفتن و به تعبيرى، «پيام‌گيرى» است. گاهى هم پيام يك حادثه، صرفاً توجه دادن و هشدار نسبت به چيزى است”.آن گاه ادامه می‌دهد: "با اين حساب، وقتى سخن از «پيامهاى عاشورا» است، تنها به اين معنى نيست كه امام حسين(ع) و شهداى كربلا، به صورت رسمى و مشخص به مردم آن زمان يا زمانهاى آينده چه دستورى داده‌اند، بلكه شامل درسهايى هم كه ما از عاشورا مى‌گيريم، مى‌شود. مثلاً اين سخن امام حسين(ع) كه فرموده است: «اگر دين نداريد، آزاده باشيد» يك پيام صريح و روشن است.همچنین اگر ما از عاشورا اين درس را مى‌گيريم كه «هر چند با نيروى كم و امكاناتِ اندك، بايد در مقابل ظلم تسليم نشد و مبارزه كرد»، اين هم نوعى پيام عاشورايى است. هر چند در سخن سيدالشهدا(ع)، چنين مضمونى بيان نشده باشد، ولى چون آن حضرت براى ما «اسوه» است و عملش برايمان «حجت»، و مى‌بينيم كه خود او و يارانش با نفرات اندك در مقابل انبوه دشمن تا آخرين نفس مبارزه و مقاومت كردند، پس مى‌توان گفت كه «ايستادن در مقابل ظالم»، پيام عاشوراست؛ هر چند ما اين را به صورت درسى از عاشورا گرفته‌ايم”.نویسنده کتاب، اين توضيح، را از آن جهت مطرح می‌کند كه نسبت به برخى از آنچه به عنوان «پيام» در اين مجموعه آمده است، ابهام و شبهه پيش نيايد كه مثلاً سيد الشهدا(ع)، در كجا پيام داده است كه با نفس جهاد كنيد، اعتماد به نفس و توكّل داشته باشيد، به دنيا دل نبنديد، در راه خدا از همه چيز بگذريد، به امامت ولىّ معصوم گردن نهيد و ... امثال آن.به باور وی: "عاشوراى حسينى، تجسّم و تبلور همين مفاهيم و ارزشهاست، بنابراين مى‌توانيم همه اين درسها، رهاوردها، عبرت‌ها، هشدارها و عملكردها را جزو «پيامهاى عاشورا» به حساب آوريم و دل و جان به آن بسپاريم و براى جهانيان، ترجمه و تبيين كنيم و آنها را ملاك عمل و دستور زندگى خويش سازيم و فرزندان و نسل آينده را با اين باورها تربيت كنيم”.مفهوم ديگرى كه نویسنده کتاب، توجه به آن را ضرورى می‌داند، «عبرتهاى عاشورا» است كه به نوعى در ضمن درسهاى عاشورا قرار مى‌گيرد. به گفته وی؛ "البته مى‌توان تفاوت و مرزى هم ميان «درس» و «عبرت» بيان كرد؛ گاهى از يك شخص و حادثه به عنوان «الگوى مثبت» ياد مى‌شود و ديگران با تأسى به آن و الهام گرفتن از آن دستمايه‌هاى مثبت، راه عملى خويش را در مى‌يابند.گاهى نيز از يك حادثه به صورت «نمونه منفى»، مى‌توان ياد كرد؛ حادثه‌اى تلخ و ناراحت كننده و تأسف‌بار كه با عبرت گرفتن از آن، مى‌توان و بايد جلوى تكرار آن را گرفت”.در قرآن كريم از اين نمونه ها فراوان است؛ گاه داستانهايى از فداكارى‌ها، ايثارها، مجاهدتها، صبر و مقاومتها، ايمان و اخلاص و خداترسى اشخاص و اقوامى ياد مى شود كه همه «اسوه» ديگرانند و با يادكرد اين جلوه‌هاى مثبت، مى‌خواهد براى تداوم يا تكرار آن فضيلتها در ديگران، انگيزه بيافريند، و گاه نيز از حادثه‌اى شوم، گروهى شقاوت‌مند، ناسپاسى‌هاى اقوام پيشين، هلاكت امّتهاى كافر و معصيت‌كار، لجاجت و دين‌ستيزى طاغوتها و ... ياد مى‌شود كه در همه اينها «عبرت» براى «اولى الابصار» و پند براى هوشياران است.به باور این نویسنده: "از پيامها و درسها بايد الهام گرفت و نمونه آن را در جامعه كنونى پياده كرد و از «عبرت»ها بايد درس گرفت و مانع تكرار و بروز دوباره آن در وضعيت فردى و اجتماعى شد”.وی در ادامه و در این اثر به بررسی پيامهاى اعتقادى (شامل توحيد در عقيده و عمل، مبدأ و معاد، رسالت پيامبر، شفاعت، امامت، و بدعت‌ستيزى)، پيامهاى اخلاقى (شامل آزادگى، ايثار، تكريم، انسان، توكّل، جهاد با نفس، شجاعت، صبر و استقامت، عزّت، عفاف و حجاب، عمل به تكليف، غيرت، فتوّت و جوانمردى، مواسات، و وفا)، پيامهاى زندگى حقيقى(شامل مفهوم زندگى، عقيده و زندگى، انتخاب، زندگى صحنه آزمون، ملّتِ زنده و مرده، فريادرسى، پيروزى و شكست، زندگى‌هاى بى‌مرگ، شرافتِ شهادت، شهادت‌طلبى، دنيا خواب است و آخرت بيدارى)، پيامهاى عرفانى(شامل عشق به خدا، بلا و ابتلا، ياد خدا، فدا شدن در راه خدا، رضا و تسليم، فوز، اخلاص، قيام براى خدا)، پيامهاى تاريخى(شامل تاريخ اسلام يا مسلمانان، اتمام حجّت، افشا و تبيين، عبرت‌آموزى، دنياطلبى، غفلت، رها كردن تكليف، بى‌طرفى نسبت به جريان حق و باطل، پيامهاى سياسى(شامل ولايت و رهبرى، تولّى و تبرّى، امر به معروف و نهى از منكر، عدالت‌خواهى، باطل‌ستيزى، جهاد، آزمون، اصلاح، پيروزى خون بر شمشير، الگوگيرى، تدبير و برنامه‌ريزى، اصول انسانى و جنگ، بصيرت، هر روز عاشورا، پيام‌رسانى، و ياد و گراميداشت)، پيامهاى احياگرى( شامل احياگرى، احياى كتاب و سنّت، حمايت از دين، حمايت از حق، احياى شعائر دين، نماز، هجرت، احياى عاشورا، و زيارت) و سرانجام، پيام به بانوان(شامل حضور سياسى زنان در جامعه، مشاركت در جهاد، پایبندى به حجاب و عفاف، و شهيدپرورى) می‌پردازد.
منبع:قدس
211008
