۲۹ دی ۱۴۰۳ ۱۹ رجب ۱۴۴۶ - ۴۰ : ۱۳
حجت الاسلام والمسلمین میرباقری تأکید کرد؛
ایستادگی فرهنگ عاشورا در برابر تحریفات
تحریف و آسیبها متوجه هر پدیده اجتماعی است، اما این پدیده ناهنجار در طول تاریخ و از سوی دشمنان، به عنوان ابزاری برای مقابله با دین و ایجاد شبهات دینی در میان مردم شکل گرفته و دنبال شده است.
عقیق: اوج این تحریفات در مسایل مرتبط با قیام حسینی و عزاداری به چشم می‌خورد که شناخت و واکاوی آنها یک ضرورت انکار ناپذیر است. برای واکاوی تحریف در مفاهیم دینی به خصوص در فرهنگ عاشورا گفت و گو کرده‌ایم با حجت الاسلام والمسلمین سید مهدی میرباقری، رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم و کارشناس معارف دینی که در ادامه می‌خوانید:جناب میرباقری! تحریف در دین و مسایل اعتقادی در چه شرایطی شکل گرفته است؟
- همان‌طور که می‌دانید، هدف همه آموزه‌های قدسی اديان و حوادث بزرگی كه از طريق انبيا و اوصيا و مومنان در پیرامون آنها روی داد، اين بود كه زندگی دنيوی انسان را تحت تأثير قرار دهند و آهنگ آن را به سمت عبوديت و بندگی هدايت كنند؛ به گونه ای كه تمام زندگی بشر، آهنگ توحيد و پرستش خداوند متعال را پيدا كند. بنابراین در طول تاریخ و رویدادهای مهم دینی دستخوش مخالفتهایی از سوی افرادی که به مبانی دینی معتقد نبوده‌اند، قرار داشته که همین مسأله زمینه ورود انحرافات را فراهم کرده است.
و جاری کردن تحریفات در بستر مفاهیم دینی، با چه هدفی از سوی دشمن دنبال می‌شود؟
- تحریفات دینی با اهداف مختلفی از سوی دشمنان انجام می‌شده و قطعاً ادامه خواهد داشت. همان‌طور که می‌دانید تحریف، یکی از مهمترین ابزارهای فرهنگی دشمنان علیه دین است و دستگاه باطل هم برای نفی جريان قدسی سازی زندگی بشر، يك درگيری تاريخی مستمر و همه جانبه با جریان حق داشته و يكی از جبهه هايی كه در اين درگيری گشوده، جبهه تحریف حق و توحيد است. البته اقدام به تحريف، مختص جبهه باطل است و جزو ابزار مبارزاتی اين جريان در برابر حق تعریف می‌شود، اما در مقابل ابزار مبارزاتی حق، شناساندن حقايق و برچيدن پرده‌های جهالت و نجات آحاد بشر از حيرتِ ضلالت است و تحريف با چنين مقصد و هدفی سازگار نيست.
البته تحريفات اصلی يا كلان، برای فروكاستن از اثر بخشی‌های اساسی يك پديده در پهنه‌های اصلی اثر گذاری آن ايجاد می‌شوند؛ یعنی وقتی طرفين يك منازعه دست به تحريفات همه جانبه در يكديگر می‌زنند تا طرف مقابل را به نفع خود باز ترجمه كنند، اصلی ترين تحريف ايجاد شده است. با اين كار، آينده طرف دوّم و مسير توسعه آن، تحريف شده است و اين راهبرد در دراز مدت به انحلال جريان مغلوب ختم خواهد شد. اين همان منازعه نرمی است كه در عين کندی، از مطمئن ترين ابزارهای مبارزه به شمار می‌آيد. اما تحريفات خْرد، تحريفاتی هستند كه معمولاً در تعاملات درونی يك جريان و بیشتر براثر سهوهای غير مغرضانه ايجاد می‌شود و ريشه در كم فهمی و كج فهمی دوستداران آن انديشه دارد. به عنوان مثال تحريفاتی كه توسط عده ای كه احياناً «دوست» نيز قلمداد می‌شوند، در تحليل اعماق روحانی عاشورا ايجاد شده و ما احياناً دچار بزرگنمايی آن نيز شده ايم.
همان طور که اشاره داشتید، یکی از چالشهای مهم و پیش روی فرهنگ عاشورا، آسیبها و تحریفاتی است که به فراخور زمان در این عرصه ورود کرده، در این زمینه چه نکاتی را قابل طرح می‌دانید؟
- در جهان امروز که درگیر جنگهای دینی و قومی است، خط سرخ عاشورا، اصلی ترین هدف جنگ فرهنگی جبهه كفر در مقابله با جبهه حق تشخيص داده شده است. از نظر دشمنان، جوامع ايمانی و بخصوص جامعه شيعه به خاطر تعلق و تأثير پذيری ويژه از اين دو نقطه حساس، دارای انسجام و قدرت حركت بيشتری هستند و براي فروپاشی آنها بيش از هر چيز بايد به از بين بردن اين ثروتهای بزرگ انديشيد! ضمن اینکه فرهنگ عاشورا جایگاه مهمی در هدايت بشریت دارد و به عنوان يكی از مهمترين مفاهيم و حوادث قدسی در تاريخ بشريت است كه در عين حال دارای جنبه‌های ناسوتی است. عاشورا دارای اثرگذاری عميقی در شكل گيری و شفافيت صف بندی‌های تاريخی حق و باطل است . عاشورا در اصل بزرگترين پايگاه هدايت تاريخی به فضایل اخلاقی و خوبي‌ها و پاكی‌هاست. هيچ ویژگی نيكی نيست مگر اينكه در عاشورا به ياری سيدالشهدا(ع) شتافته است و هیچ رذیله اخلاقی نیست مگر اینکه در لشکر عمرسعد و سپاه یزید سربازی کرده است. عاشورا محل ظهور اسرار نهانی و شیطنتهای مخفی است. از این رو، همراه و همگام بودن با عاشورا، بصیرت آور و غفلت سوز است، چنانچه در زیارت اربعین سیدالشهدا(ع) نيز می‌خوانيم كه«بذل مهجته فيك ليستنقذ عبادک من الجهاله حيره الضلاله، یعنی خون جگرش را داد ، خون گلوی خود را داد ، خون سر خود را داد، خون آن بچه شیری را داد تا مردم را متدیّن کند.» این برای جبهه باطل گران تمام می‌شود و دست به دامن تحریفات می‌زنند.
و این تحریفات بیشتر به چه حوزه هایی از واقعه عاشورا ورود کرده اند؟
- واکاوی تحریفات عاشورا نشان می‌دهند، در همه ابعاد این فرهنگ الهی افکار انحرافی رسوخ کرده‌اند. دشمنان گاهی خواسته اند حقيقت قدسی و ماورایی قیام عاشورا را به اصطلاح در قالب حماسه تحليل كنند و بعضاً دچار مبالغه‌های صوری شده اند، مثلاً تعداد لشكر يا زمان واقعه عاشورا را افزايش داده اند. نکته دیگر به منزوی كردن عاشورا در حوزه عرفان فردی اختصاص دارد. هرچند که عميق ترين لايه‌های عاشورا، لايه‌های عرفانی و لايه عبوديت و فداكاری حضرت سيدالشهدا(ع) برای حضرت حق است، اما اين حادثه عرفانی از ديگر زاويه، اقدامی اصلاحی و اثر گذار بر اجتماعات بشری و تاريخ است و قصد دستگيری از همه موحدين تاريخ را دارد؛ بنابراین يك ارتباط دو سويه بين نگاه عرفان فردی در حادثه عاشورا و پایین آوردن قیام امام حسين(ع) به درگيری بين بني هاشم و بنی اميه وجود دارد و هر دو تفسير، خدمات شايانی به يكديگر كرده‌اند تا دست آخر بتوانند هرگونه مسؤوليت پذیری و جامعه سازی را از حوزه آموزه‌های عاشورا نفی كنند و عاشورا را قطعه‌ای رها شده در تاريخ، بدون اثر گذاری اجتماعي و فقط در حوزه عرفان و مناسك فردی تعريف كنند! و حادثه‌ای كه محور كلمه توحيد در عالم است و شعار اصلی پرچمداران امام زمان (عج) را نيز شکل می‌دهد (يالثارات الحسين) به يك حادثه عصر بنی اميه و سپس عرفان فردی محدود می‌كنند و از سوی دیگر تحريفات عصر مدرن روی می‌دهد كه در تاريخ كم سابقه است؛ مبنای تحریفات مدرن استفاده از خود عاشورا در گذار از دوره دينداری به عصر سكولار است. يعنی به نظر این افراد از آنجا كه جامعه جهانی به سمت سكولاريسم حركت می‌كند، چگونگی تفسير هرمنوتيكی عاشورا در جهت هماهنگی با اين حركت عمومی تجدد، بسيار مهم است. به عبارتی مي خواهند فرهنگ عاشورا را به گونه ای بسازند تا مزاحم جهانی سازی مدرنيسم و ليبرال دموكراسی نشود! به باور ما اين بزرگترين تحريف درباره عاشوراست.
در بررسی مهمترین تحریفات مدرن در عرصه عاشورا چه مسایل قابل طرحی وجود دارد؟
- اولين قدم در تحريفات مدرن، تحريف اصلاحاتی است كه عاشورا به دنبال آن بوده است. آنها می‌خواهند اين حقيقت قدسی كه يك اقدام ملكوتی و در عين حال زمينی و تأثيرگذار بر فرايند جامعه جهانی را، برمحور مفاهيم مدرن تفسير كنند؛ يعنی اصلاحاتی را كه سيد الشهداء(ع) دنبال می‌كردند را همان مفاهيم اصلاحی مورد پيشنهاد ليبرال دموكراسی تلقی کنند. اولين پيشنهاد ليبرال دموكراسی، اصلاح ساختار سياسی بر محور اومانيسم و انسان مداری است كه عاشورا هرگز بر اين محور شكل نگرفته است. اصلاحاتی كه ليبرال دموكراسی پيشنهاد می‌دهد، دارای ويژگي هایی نظیر: فراگير و همه جانبه و ناظر به همه ابعاد جامعه است (توسعه همه جانبه)؛ ايجاد اصلاحات از عميق ترين لايه‌های جامعه (فرهنگ) دارای يك محور واحد است(ليبرال دموكراسی). اما مهمترین تحریف در فرهنگ عاشورا به توصیه بر آشتی این فرهنگ الهی و سكولار دارد و این جریان کوشش می‌کند در بستر این مفاهیم، جريان عاشورا را منحل کرده و آن را در عاشورای سال 61 هجری دفن کند و اين همان چيزی است كه سردمداران استكبار جهانی دنبال مي كنند، و حال آنکه هرگز میان دنيا پرستی و خداپرستی آشتی برقرار نمی شود.
و در این میان دیدگاه‌های اصلاح طلبانه مورد توجه سیدالشهدا(ع) چه بود؟
- پرسش قابل تأملی است، اول اینکه این اصلاحات تاريخی است و حضرت هرگز دنبال دولت سال 61 در كوفه نبودند، بلکه دنبال يك حكومت تاريخی در مقياس جامعه جهانی بودند. نکته دوم این که ایشان بسيار عميق می‌انديشيدند. سيدالشهدا(ع) نمی‌خواستند پايه‌های حكومت شان را روی دوش انسانهايی بگذارند كه دنيا پرستند؛ زیرا انسانهای دنياپرست تحمل بار حكومت حق را ندارند. اين حكومت بر قلب انسانهايی استوار است كه خانه قلبشان مسجد است. سيدالشهدا(ع) خوب می‌فهميدند كه نقطه قرار حكومت دينی ارواح انسان هاست و بايد اعماق روح انسانها را دستخوش تحول كنيم .نکته سوم اینکه ایشان به اعماق وجود انسان ها و جامعه انسانی توجه داشتند. سيدالشهدا(ع) تغيير در عميق ترين لايه‌های نفسانيات انسان را مورد نظر داشتند تا در باطن انسان، خداخواهی به جای خودخواهی و خدا مداری به جای انسان مداری بنشيند. سيدالشهدا(ع) قصد داشتند مدار وجود انسانها را تغيير دهند، نه اينكه از انسان خود مدار بخواهد تا خدا را بپرستد. تا اين تغيير ايجاد نشود، توحید نیز اقامه نخواهد شد. اين همان حركتی است كه شالوده‌های عصر ظهور را پايه گذاری كرده است.
منبع:قدس
گزارش خطا
