به مناسبت سالروز نزول سوره شصت‌وهفتم قرآن
نام‌های سوره مبارکه «هل‌أتی»
25 ذی‌الحجه روزی است که سوره مبارکه «هل‌أتی» بر قلب پیامبر(ص) نازل شده است. آیات این سوره درباره خانواده و استحکام پایه‌های آن است به همین جهت روز نزول آن را که در شأن و اثبات حقانیت اهل‌بیت(ع) است؛ روز تکریم خانواده نامیده‌اند.
عقیق: آیات نورانی قرآن با حکمت یگانه آفریننده جهان بر قلب نازنین پیامبر(ص) نازل شده است.
هر آیه این کتاب انسان‌ساز نشانه قدرت لایزال الهی و تکمیل‌کننده سایر آیات قرآن است.
شصت‌وهفتمین سوره از قرآن کریم سوره مبارکه «انسان» است که در جزء 29 قرآن قرار دارد. این سوره 31 آیه دارد و بنا بر روایات در 25 ذی‌الحجه بر قلب پیامبر(ص) نازل شده است.
سوره مبارکه «انسان» نام‌های دیگری نیز دارد که مفسران به مصداق تفسیر آیات آن، کلمات مبارکه «هل أتی» و «الدهر» را از ابتدای آیه اول، کلمه مبارکه «امشاج» را از آیه دوم و کلمه مبارکه «الأبرار» را از آیه پنجم این سوره برگرفته‌اند.
مفاهیم و آیات این سوره به ویژه آیه «هل اتی» درباره خانواده و استحکام پایه‌های آن است به همین جهت روز نزول این سوره را که در شأن و اثبات حقانیت اهل‌بیت(ع) است روز تکریم خانواده نامیده‌اند.
این سوره به پنج نکته ارزشمند برای رسیدن انسان به تعالی روحی و رستگاری ابدی اشاره دارد:
1- آفرینش انسان و خلقت او از نطفه امشاج (مختلط) و سپس هدایت و آزادى اراده او.
2- پاداش ابرار و نیکان که شأن نزول خاصى در مورد اهل‌بیت (ع) دارد.
3- دلائل استحقاق این پاداش‌ها.
4- اهمیت قرآن و راه‌های اجراى احکام آن در کنار راه پرفراز و نشیب خودسازى.
5- حاکمیت مشیت الهى در عین مختار بودن انسان.
خداوند در بخشی از سوره مبارکه «انسان» می‌فرماید:
إِنَّ الْأَبْرَارَ یَشْرَبُونَ مِنْ کَأْسٍ کَانَ مِزَاجُهَا کَافُوراً؛ به یقین ابرار و نیکان از جامى می‌نوشند که با عطر خوشى آمیخته است (5)
عَیْناً یَشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللَّهِ یُفَجِّرُونَهَا تَفْجِیراً؛ چشمهاى که بندگان خدا از آن می‌نوشند و [به دلخواه خویش] جاریش می‌کنند(6)
یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَ یَخَافُونَ یَوْماً کَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً؛ [همان بندگانى که] به نذر خود وفا میکردند و از روزى که گزند آن فراگیرنده است میترسیدند (7)
وَ یُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْکِیناً وَ یَتِیماً وَ أَسِیراً؛ و به [پاس] دوستى [خدا] بینوا و یتیم و اسیر را خوراک می‌دادند (8)
إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لاَ نُرِیدُ مِنْکُمْ جَزَاءً وَ لاَ شُکُوراً؛ ما براى خشنودى خداست که به شما می‌خورانیم و پاداش و سپاسى از شما نمی‌خواهیم (9)
إِنَّا نَخَافُ مِن رَّبِّنَا یَوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِیرًا؛ ما از پروردگارمان از روز عبوسى سخت هراسناکیم (10)
فَوَقَاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذَلِکَ الْیَوْمِ وَلَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَسُرُورًا؛ پس خدا [هم] آنان را از آسیب آن روز نگاه داشت و شادابى و شادمانى به آنان ارزانى داشت(11)
وَجَزَاهُم بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَحَرِیرًا؛ و به [پاس] آنکه صبر کردند بهشت و پرنیان پاداش‌شان داد (12)
مُتَّکِئِینَ فِیهَا عَلَى الْأَرَائِکِ لَا یَرَوْنَ فِیهَا شَمْسًا وَلَا زَمْهَرِیرًا؛ در آن [بهشت] بر تخت‌ها[ى خویش] تکیه زنند در آنجا نه آفتابى بینند و نه سرمایى(13)
إِنَّ هَذَا کَانَ لَکُمْ جَزَاء وَکَانَ سَعْیُکُم مَّشْکُورًا؛ این [پاداش] براى شماست و کوشش شما مقبول افتاده است (22)
شأن نزول سوره مبارکه «انسان»
آیات پنجم تا 22 سوره مبارکه «انسان» در شأن اهل‌بیت(ع) نازل شده و شأن نزول آن بدین شرح است:
روزی امام حسن(ع) و امام حسین(ع) بیمار شدند، رسول خدا(ص) به عیادت آنها رفتند. علی(ع) فاطمه زهرا(س) و خدمتکارشان فضّه، نذر کردند که اگر امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) از این بیماری بهبود یابند، سه روز روزه بگیرند.
آن دو بزرگوار بهبود یافتند و خواستند نذر خود را ادا کنند اما در منزل، چیزی برای خوردن وجود نداشت. امیرمؤمنان(ع) سه صاع (حدود سه من) جو قرض کردند. حضرت فاطمه(س) یک صاع از آن را آسیاب و از آن به تعداد افراد خانواده پنج قرص نان فراهم کرد.
علی(ع) نماز مغرب را خواند و به منزل آمد، هنگامی که غذا را در برابر خود نهادند تا با آن افطار کنند، بینوایی نزد آنها آمد و از آنها کمک خواست. آنها همگی غذای خود را به او دادند و آن روز و آن شب چیزی نخوردند.
آنها روز دوم را روزه گرفتند. فاطمه(س) صاع دیگری از آن آرد را نان پخت. هنگامی که نان را آوردند تا با آن افطار کنند، یتیمی نزد آنها آمد و غذا خواست، از همین رو آنان همگی غذای خود را به او دادند.
سومین روز روزه فرا رسید و غذا را برای افطار کردن آماده کردند که در این هنگام اسیری نزد آنها آمد و از آنها غذا خواست. آنان همگی غذای خود را به او دادند و در این سه روز چیزی جز آب نخوردند.
در روز چهارم پیامبر(ص) آنها را دید که از شدت گرسنگی می‌لرزیدند و فاطمه(س) از شدت گرسنگی، چشمانش فرورفته و شکمش به پشتش چسبیده بود. حضرت فرمودند:
خدایا! به فریادمان برس. خاندان محمد از شدت گرسنگی در حال مرگ هستند.
در این هنگام جبرئیل نازل شد و گفت: بگیر آن چه را که خداوند در مورد اهل‌بیت(ع) به تو داده است.
پیامبر فرمود: ای جبرئیل! چه چیزی را بگیرم؟
در این هنگام، جبرئیل برای ایشان سوره « هل أتی»را قرائت کرد.
همان گونه که برخی از عالمان ما گفته‌اند سوره « هل أتی» برای بیان فضایل اهل‌بیت(ع) در جریان ماجرای مذکور، نازل شده است. آن چه در استدلال به این سوره اهمیت دارد، این است که آیات این سوره در شأن اهل‌بیت(ع) و به این دلیل نازل شده که آنها غذای سه روز خویش را به بینوا، یتیم و اسیر بخشیدند و با آن که روزه بودند خود را از غذا محروم کردند.
در حدیثى از پیغمبر اکرم(ص) آمده است: «من قرأ سورة هل اتى کان جزاؤه على الله جنة و حریرا» کسى که سوره هل اتى را بخواند پاداش او بر خداوند بهشت و لباس‌هاى بهشتى است.
همچنین در حدیثى از امام باقر (ع) آمده که یکى از پاداش‌هاى کسى که سوره هل اتى را در هر صبح پنجشنبه بخواند این است که در قیامت با پیغمبر اکرم(ص) خواهد بود.
منبع:فارس
