جایگاه و ویژگی‌های شخصیت زید از نظر پیامبر

عقیق:او در مدرسه اهل بیت (ع) در مکتب امام سجاد (ع) پدر خویش و امام محمد باقر (ع) برادر خویش و امام جعفر صادق (ع) فرزند برادر خویش، تربیت شد و رشد کرد .

او پس از حماسه حسینی و قیام سیدالشهدا (ع) به خونخواهی شهیدان کربلا بپا خاست و برای خدا قیام کرد و شهید شد. باید شخصیت وی را شناخت و عملکرد او را تحلیل نمود. آیا زید می‌تواند اسوه حسنه برای جهانیان باشد؟ گفتار و رفتار وی از کجا الهام گرفته است؟ زید شخصیت بسیار مقدس در نزد شیعیان زیدی است او «امام» در نزد زیدیه است و مذهب زیدیه به نام او پس از شهادتش پدید آمده است.

شخصیت زید یکی از محورهای اشتراکات امامیه و زیدیه است. باید در راه وحدت مذاهب اسلامی و همبستگی امت اسلامی چهره های مقدس مشترک را شناخت و شناساند و از این راه پیوندهای مذهبی را استوار و پایدار ساخت.

بهترین و معتبرترین منبع برای شناخت شخصیت زید و مطمئن ترین مرجع برای زید شناسی، احادیث پیامبر خدا (ص) و امامان و سنت معصومان(ع) است.

 شخصیت زید (ع) در کلام پیامبر(ص)

زید بن علی بن حسین (ع) از چهره های مقدس و اسوه های بزرگی است که در سنت معصومان (ع) بصراحت در سخنان پیامبر اکرم حضرت محمد(ص) و امامان (ع) توصیف و تمجیدگردیده است .

پیامبر خدا(ص) در سخنان خویش از آینده خبر داده و از شخصیت و قیام زید به نیکی یاد کرده‌اند.

پیامبر خدا(ص) در حدیثی که محمد بن حسن به سندش از عبدالملک بن ابی سلیمان آورده است، تصریح نموده اند زید از «اهل بیت» پیامبر است. یادآوری این واقعیت نیز نشان دهنده جایگاه برتر زید نزد رسول خداست. علی بن عباس به سندش از جابر از امام محمد باقر (ع) روایت کرده است که پیامبر خدا(ص) خطاب به امام حسین(ع) فرمود: « یخرج رجل من صلبک یقال له زید، یتخطی هو و اصحابه یوم القیامه رقاب الناس غرا مححلین یدخلون الجنه بغیر حساب» (شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ج 1، ص 518، مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 46، ص 170 و ص 171 و ص 209 * ابوالفرج اصفهانی. مقاتل الطالبین، ص 131 * امین، محسن، اعیان الشیعه، ج 7، ص 107 ). از صلب تو مردی به دنیا می‌آید که به او زید گفته می‌شود او و یارانش در روز قیامت با چهره زیبا و درخشنده و سفید و نورانی بر سر و گردن مردم پا نهند و بی حساب وارد بهشت می‌شوند.

در این حدیث شریف نبوی از قیام و شهادت زید و سرانجام کار آنان در روز قیامت خبر داده شده است. وضعیت زید و یارانش در هنگام محاسبه اعمال انسانها در روز قیامت، یک وضعیت فوق العاده و شگفت انگیز است. ورود بی حساب به بهشت با پا نهادن بر سر و گردن آدمیان در روز قیامت در صحرای محشر، یادآور تأیید قطعی فلسفه خروج و قیام زید و اصحابش از سوی پیامبر خداست. تنها در صورتی که اقدامهای زید و یارانش الهی و با اذن و نظارت امام معصوم و ولی عصر (عج) باشد و خدا و پیامبر (ص) از انگیزه و اهداف آن خوشنود باشند به راحتی و آسانی می‌توانند با گام نهادن روی دوش و شانه و سر و گردن آدمیان، بی‌حساب در ازدحام قیامت وارد بهشت شوند.

 این گزارش و پیش بینی پیامبر خدا (ص) از وضعیت زید و اصحابش در روز قیامت، همه ابهامها و تردیدها در ارتباط با قیام و اقدامهای زید را از بین می‌برد و زید و یارانش را در هاله ای از نور قرار می‌دهد.

تصریح پیامبر (ص) بر محشور شدن زید و اصحابش، با چهره های زیبا و درخشنده و نورانی، الهام بخش درستکاری و تقوی و اخلاص و رستگاری آنان است .

همین حدیث را یحیی بن زید از پدرش زید بن‌علی از پدرش امام حسین(ع) از قول پیامبر خدا(ص) نقل کرده است (علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 46، ص 199). محمدبن مسلم گفته است، امام محمدباقر(ع) از پدر خویش امام سجاد(ع) نقل کردند امام حسین(ع) فرمودند: « وضع رسول ا... یده علی کنفی و قال یا حسین یخرج من صلبک رجل یقال له زید یقتل مظلوما، اذا کان یوم القیامه حشر و اصحابه الی الجنه» ( مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار ،ج 46، ص 200) پیامبر(ص) دست خویش را بر بازوی من گذاشته و فرمودند: ای حسین! از صلب تو مردی می‌آید که به او زید گفته می‌شود مظلوم به شهادت می‌رسد، زمانی که روز قیامت شود او و اصحابش به بهشت محشور می‌گردند.

 تصریح پیامبر(ص) بر بهشتی شدن زید و اصحابش راهنمای تحلیلگران و محققانی است که در جست‌وجوی ماهیت قیام زید و کشف صداقت و هویت دینی او هستند.

 این حقیقت نیز شایسته درنگ است که راوی این حدیث از پیامبر(ع) امام حسین(ع) بوده اند و امام سجاد(ع) پدر زید گزارش کرده اند.

پیامبر(ص) در الگوسازی شخصیت زید به همنام او احترام گذارده و اظهار محبت نموده‌اند و زید را محبوب از اهل بیت خویش نامیده‌اند. حذیفه بن یمان گفته است: « نظر رسول الی زید بن حارثه فقال؛ المقتول فی ا... و المصلوب فی امتی و المظلوم من اهل بیتی سمی هذا. و اشار بیده الی زیدبن حارثه فقال: ادن منی یا زید! زادک اسمک عندی حبا فانت سمی الحبیب من اهل بیتی»  (علامه مجلسی، بحار الانوار، ج 46، ص 192 * قمی، عباسی، سفینه البحار و مدینه الحکم و الاثار، ج 1، ص 577). پیامبر خدا(ص) به زید بن حارثه نگریست پس گفت: کشته شده و شهید در راه خدا و به دار آویخته در امتم و مظلوم از اهل بیتم همنام این مرد است ! به دست خویش به زیدبن حارثه اشاره کرده فرمودند: ای زید نزدیک بیا! نام تو محبت تو را در نزد من افزایش داده است تو همنام محبوبم از اهل بیتم می‌باشی.

این برخورد پیامبر با زید بن حارثه و احترام به وی، شخصیت الهی وی را روشن می‌سازد. پیامبر خدا زید را محبوب خود شمرده و وی را از اهل بیت خویش قرار داده و همنامی زیدبن حارثه با زیدبن علی را عامل افزایش محبت خویش به زیدبن حارثه اعلام نموده‌اند .

 علی بن حسین به سند خود از جریربن حازم روایت کرده که گفت: « رأیت النبی صلی ا... علیه وآله وسلم فی المنام و هو متساند الی جذع زیدبن علی و هو مصلوب و هو یقول للناس: اهکذا تفعلون بولدی» ( شیخ عباس قمی، سفینه البحار ،ج 1، ص 578 * ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبین، ص 145 ). پیامبر(ص) را در خواب دیدم به داری که زید بالای آن به دار آویخته شده بود تکیه زده بودند و به مردم فرمود: آیا با فرزند من این گونه رفتار می‌کنید ؟!

این رویا نیز مقبولیت قیام زید و اعتراض شدید پیامبر(ص) بر تبهکاران و جنایتکارانی که وی را به شهادت رسانده و به دار آویخته اند نشان می‌دهد.

جابر گفته است، شنیدم امام باقر(ع) فرمود: « لایخرج علی هشام احد الاقتله. هیچ‌کس بر هشام خروج و قیام نمی کند مگر اینکه هشام او را به صلیب می‌کشد. ما این سخن امام را به زید گفتیم. پس گفت: انی شهدت هشاما و رسول ا... یسب عنده، فلم ینکر ذلک و لم یغیره فوا... لولم یکن الا انا و آخر لخرجت علیه» (اربلی، علی بن عیسی بن ابی الفتح، کشف الغمه فی معرفه الائمه (ع)، ج 2، ص 38 * شیخ عباس قمی، سفینه البحار، ص 578 ) .

من هشام را دیدم پیامبر خدا در حضور او سب شد و به پیامبر ناسزا و دشنام داده شد و هشام آن را انکار نکرد و تغییر نداد، پس به خدا سوگند اگر جز من و دیگری نباشد علیه هشام خروج و قیام خواهم کرد .

آری پیامبرخدا (ص) آن گونه زید را ستوده اند و زید نیز این گونه از شخصیت مقدس و الهی پیامبر پاسداری می‌کند و اعلام آمادگی می‌نماید کیفر ساب النبی را اجرا کند .