جایگاه ولایت و امامت در سیره رضوی

عقیق: و آن كه دين را آن گونه كه هست می‌فهمد و هرگز گرفتار خطا در فهم نمی شود و نيز دين را در همه سطوح زندگی جاری و ساری می‌کند، امام معصوم(ع) است، بنابر این ولايت، ستون اصلی اسلام و از منظر آیین سترگ تشیع امامت حلقه اتصال انسان به خداست و هیچ یک از اعمال ما بدون پذیرش ولایت ارزشی ندارد. درهمین زمینه حضرت علی بن موسی الرضا(ع) دیدگاه‌های ارزشمندی را ارایه کرده اند که در گفت و گو با آیت ا... ناصر مکارم شیرازی، مرجع تقلید شیعیان و استاد اخلاق و معارف اسلامی به بررسی و واکاوی این دیدگاه ها پرداخته ایم که در ادامه می‌خوانید:

  امامت در سیره امام رضا(ع) چه جایگاهی دارد؟

- امام رضا(ع) تاسی و پیروی از ولایت و امامت را شرط قبولی سایر اعمال می‌دانستند و در این زمینه ذیل حدیثی می‌فرمایند: « مگر مردم مقام و منزلت امامت را در میان امت مى دانند تا روا باشد که به اختیار و انتخاب ایشان واگذار شود؟ همانا امامت، قدرش والاتر، شأنش بزرگ تر، منزلتش عالى تر، مکانش رفیع تر و عمقش ژرف تر از آن است که مردم با عقل خود به آن برسند، یا با آراى خود آن را دریابند، یا به انتخاب خویش امامى را منصوب کنند.» ایشان در ادامه تاکید می‌کنند:«همانا امامت، مقامى است که خداى ـ عزّ وجلّ ـ پس از رتبه نبوّت، در مرتبه سوم به ابراهیم اختصاص داد و به آن فضیلت مشرّفش ساخت و نامش را بلند و استوار نمود و فرمود: «همانا من تو را امام مردم قرار دادم». بنابراین جایگاه امامت بسیار ارزشمند و والاست.

  و این امام همام در باب امام شناسی ما را به چه نکاتی رهنمون کرده اند؟

- آن حضرت در این زمینه توصیه‌های بسیاری ارایه داشته اند تا ما با توجه به این توصیه‌ها حق امام و حجت خدا را بشناسیم. برای پاسخ به این سوال باز هم به یکی دیگر از فرمایشات حضرت اشاره می‌کنم که می‌فرمایند: «کیست که بتواند امام را بشناسد یا انتخاب امام براى او ممکن باشد؟ هیهات! هیهات! در اینجا خردها گم گشته، خویشتندارى‌ها بیراهه رفته، عقلها سرگردان، دیده‌ها بى‌نور، بزرگان کوچک، حکیمان متحیّر، خردمندان کوتاه فکر، خطیبان درمانده، شاعران وامانده، ادیبان ناتوان و سخن دانان درمانده اند که بتوانند یکى از شؤون و فضایل امام را توصیف کنند. امام شناسی در پرتو شناخت حقانیت انتصاب امام از سوی خدا برای هدایت مردم محقق می‌شود و هرگز نمی توانیم بر مدار توصیفات دنیوی حق حجت‌های خدا را بشناسیم.» بر اساس این حدیث ارزشمند، حقیقت امام شناسی زمانی برای ما محقق می‌شود که شأن ائمه هدی را درک کنیم و این حقیقت برای ما روشن شود که آنها در مسیر هدایت بشریت تا چه اندازه جانفشانی کردند و هنوز هم مسیر هدایت ما با وجود آنها روشن می‌شود.

 همه می‌دانیم انتصاب امامان از سوی خدای متعال صورت می‌گیرد، ثامن الحجج(ع) در توصیف این حقیقت چه نکاتی را مطرح کرده اند؟

-  خداوند مسیر هدایت بندگان خویش را در مدار ولایت و امامت معین کرده و از این منظر انتخاب و انتصاب امام معصوم(ع) نیز از سوی خدا انجام می‌گیرد و خداست که می‌داند چه کسی دارای برترین مقام علمی و معنوی و مبرّا از هر گناه است. امام رضا(ع) پاسخ به این پرسش را هنگام ورود به مرو ارایه فرمودند.

 بر اساس روایات تاریخی، شخصی به نام عبدالعزیز پیش امام آمد و از بحث و گفت وگو و اختلاف نظر مردم درباره امامت خبر آورد، امام رضا(ع) لبخندی زدند و فرمودند: «ای عبدالعزیز! این گروه گرفتار ناآگاهی هستند و با نظریه پردازی‌های گوناگون، خود را فریب داده‌اند.»

 سپس امام درباره این نظریه که امام را باید خود مردم انتخاب کنند تاکید کردند؛ هیچ کسی جز خدا اهمیّت و جایگاه امامت را در میان امّت اسلامی نمی‏داند، زیرا امامت، ارزشی والاتر، شأنی بزرگ‏تر، جایگاهی برتر، موقعیتی فراتر و ژرفایی فزون‏تر از آن دارد که مردم بتوانند با ملاکهای عقلی خود، آن را اندازه بگیرند.

  و کسب این مقام و درجه از سوی ائمه هدی(ع) چگونه محقق شده است؟

- این مقام و مرتبه ارزشمند و والا تنها مختص ائمه هدی(ع) نیست، بلکه انبیای بزرگ الهی مانند نوح(ع)، ابراهیم(ع)، موسی(ع)، عیسی(ع) و رسول خدا(ص) نیز این مقام ارزشمند را داشته اند و خداوند به آنها مقام نبوت و رسالت عنایت کرده است. امام رضا(ع) در این زمینه می‌فرمایند: «از آنجا که خداوند دارای علم بی‏پایان و گسترده است، هنگامی که انسانها را آفرید، از همان آغاز می‏دانست که مطیع‏ترین، عابدترین و پرهیزگارترین بندگان چه کسانی هستند و براساس علم برتر خود، آنان را برای رسالت و امامت برگزید تا دیگر بندگان خود را به سوی نور و پاکی هدایت کند.» در تایید کلام نورانی امام هشتم(ع) همین بس که مولای متقیان علی(ع) به عنوان نخستین پیشوا و امام معصوم(ع) در طول زندگی خود اثبات می‏کند که جز به خدا و دین و خلق نمی‏اندیشد و زندگی و مرگ خود را در راه حق و برای حق قرار می‏دهد. تا آنجا که یک ضربت او در جنگ با خشن‏ترین چهره کفر و لجاج، برتر از عبادت همه جن و انس معرفی می‏شود. خداوند که شایستگی و صلاحیت انبیا و امامان را از آغاز خلقت می‏داند، آنان را به عنوان معلمان و راهنمایان خلق بر می‏گزیند و به ایشان کرامت خاص و توفیق ویژه عنایت می‌کند.

  دیدگاه ثامن الحجج(ع) درباره نقش امامت در توسعه دین چیست؟

- امام رضا(ع) می‌فرمایند: «امامت، اساس اسلام و فرصت متعالی شدن مسلمانان است.» این امام همام در این کلام خود به دو نکته مهم تاکید داشته اند، اول این که امامت از اصول اساسی اسلام و ضامن بقا و رشد اسلام است و دوم اينکه امامت يکي از نتايج عالی تعاليم اسلام است که در مقام عمل پس از پيدايش اسلام تحقق پیدا می‌کند. بر این اساس امام معصوم، حافظ دين الهی است و با بيان، تقويت و اجرای آن؛ ازاضمحلال دين جلوگيری می‌کند. امام هشتم(ع) در ادامه این توصیه خود کامل شدن دین انسان را در گرو توجه به امامت می‌دانند و باز هم تاکید دارند که شرط قبولی همه اعمال انسان به تاسی از ولایت و توجه به امامت وابسته است.

منبع:قدس

211008