عرفه؛ روزی بسان شب قدر

عقیق:عرفات، نام منطقه وسیعى است ‏با مساحت ‏حدود 18 كیلومتر مربع در شرق مكه معظمه، اندكى متمایل به جنوب كه در میان راه طائف و مكه قرار گرفته است. زائران بیت‏ الله الحرام در روز عرفه - نهم ذى الحجه - از ظهر تا غروب در این منطقه حضور دارند. در روایتی آمده است كه آدم و حوا (ع) پس از هبوط از بهشت و آمدن به كره خاكى، در این سرزمین همدیگر را یافتند و به همین دلیل، این منطقه «عرفات‏» و این روز«عرفه‏» نام گرفته است.(1)

عرفه، از عیدهاى بزرگ است، هر چند عید نامیده نشده است و روزى است كه حق تعالى بندگان خویش را به عبادت و اطاعت ‏خود دعوت كرده، سفره جود و احسان خود را براى آنها گسترده است. شیطان در این روز، از همه اوقات خوارتر و حقیرتر و خشمناك ‏تر است.

روایت ‏شده كه  حضرت زین ‏العابدین علیه السلام  در روز عرفه صداى فقیرى را شنید كه از مردم كمك مى‏ خواست . حضرت فرمود: واى بر تو! آیا دست نیاز به سوى غیر خدا دراز مى ‏كنى؛ در حالى كه امید مى ‏رود در این روز بچه ‏هایى كه در شكم مادر هستند، مورد فضل و لطف الهى قرار گیرند و سعادتمند گردند؟(2)

در روایتى از حضرت صادق علیه السلام آمده است: « كسى كه در ماه رمضان آمرزیده نگردد تا رمضان آینده آمرزیده نمى‏ گردد؛ مگر این كه روز عرفه را درك كند.»(3) به عبارت دیگر تنها امید کسانی که در ماه رمضان بخشیده نشده اند؛ روز عرفه می باشد.

بهترین عمل در روز عرفه دعا است و در میان روزهاى سال، این روز براى دعا امتیاز ویژه‏اى دارد. با توجه به ایام سال و مناسبت های مختلف در می یابیم که برای دعا و مناجات همیشه شب، مورد نظر حضرت باریتعالی بوده است، مثل شب های قدر، شب نیمه شعبان و... و تنها روزی را که برای مناجات همگانی معرفی کرده اند؛ روز عرفه می باشد.

روز عرفه داراى دعاهاى فراوانى است؛ ولى در این میان، دعاى عرفه امام حسین علیه السلام داراى جایگاه ممتاز و ویژه است و در واقع، ناب ‏ترین و عمیق‏ ترین معارف الهى و توحیدى در این دعا، بر زبان سالار شهیدان علیه السلام جارى گشته است.

  امام حسین علیه السلام  در آخرین عرفه عمر خود، عصر روز عرفه با گروهى از خاندان و فرزندان و شیعیان، با نهایت ‏خاكسارى و خشوع از خیمه بیرون آمدند و در جانب چپ كوه ایستادند . امام (ع) چهره مبارك خود را به سوى كعبه گردانید مانند مسكین نیازمندى كه غذا مى ‏طلبد، دست‏ها را برابر صورت خود گرفت و دعایش را چنین آغاز كرد: 

«الحمدلله الذى لیس لقضائه دافع ولا لعطائه مانع ولا كصنعه صانع و هو الجواد الواسع؛ سپاس خداوندى را سزاست كه چیزى قضایش را دور نمى ‏سازد و از عطا و بخشش او جلوگیرى نمى ‏كند و هیچ آفریننده‏ اى آفرینش او را ندارد و او سخاوتمندى بى ‏انتهاست.»

حضرت (ع) سپس به بیان گوشه‏اى از نعمت‏هاى بى پایان خداوند كه انسان را در تمام مراحل رشد و تكامل در برگرفته، مى ‏پردازد و مهربانى مادران و دایه ‏ها و مواظبت و پرستارى و دل ‏سوزى آنان را از الطاف و عنایت‏ هاى خداوند مى‏ شمرد؛ سپس به لزوم شكر نعمت‏هاى الهى اشاره مى‏ كند و خود را از اداى یك شكر نیز عاجز و ناتوان مى ‏بیند.

هر فرازى از این دعا، دریچه ‏اى از نور و توحید و عشق و محبت‏ به خداوند را به سوى دل انسان مى‏ گشاید و عبارات دعا و محتواى آن، نشان مى‏ دهد كه امام حسین علیه السلام  در حال این دعا دائم از خود و عالم غافل گشته، تمام جهان را به یك سو نهاده، با همه وجود حضور خداوند و احاطه و اشراف او به همه ذرات هستى و نفوذ علم و قدرت و حیات او را بر تك تك ذرات و موجودات عالم مشاهده مى ‏نماید و آن چه را كه دیده، بر زبان آورده است . امام حسین علیه السلام مى ‏خواهد با این نیایش، انسان و خدا را بشناساند و نزدیكى آن را به هم بنماید . او با این نیایش، منطقى ‏ترین و واقعى‏ ترین رابطه انسان با خداوند را توضیح مى‏ دهد .

دعاى عرفه سیدالشهدا (ع) سراسر نور و عرفان پروردگاراست و آمیزه ‏اى از شور و عشق و محبت و معرفت ‏به ذات پاك خداوند است. در فرازهاى این دعا،امام حسین (ع)با خداوند چنین عاشقانه زمزمه مى‏ كند:

خداوندا! اجازه فرما تا دمى چند در برابرت به زانو درافتم و قطراتى از اقیانوس جان، نثار بارگاهت نمایم . خیال دورى راه تا درگاه جمالت ‏خسته و فرسوده ‏ام كرده است:

از گل آدم شنیدم بوى تو
راه‏ها پیموده ‏ام تا كوى تو

خدایا! موجوداتى كه در هستى خود نیازمند تو هستند، چگونه مى ‏توانند راهنماى من به سوى تو باشند؟

پروردگارا! آیا حقیقتى غیر از تو آن روشنایى را دارد كه بتواند تو را بر من آشكار سازد؟ كى از نظر، غایب و پنهان بوده‏اى كه نیازمند راهنمایى به سوى خود باشى و چه وقت از من دور بوده ‏اى تا نموده اى جهان مرا به تو برساند؟

همه عالم به نور توست پیدا
كجا گردى تو از عالم هویدا؟

خدایا! روشنایى جمال و جلالت در جهان هستى آشكارتر از هر چیز است و وجود تو خفا و پوشیدگى ندارد تا چراغى سر راه بگیرم و بارگاه ربوبى تو را جست و جو نمایم و یا دلیلى را راهنماى خود به سوى تو قرار دهم؛ چون فروزنده چراغ تو و سازنده دلیل و راهنما، تویى .

خداى من! چشمى كه تو را بر خود نگهبان و مراقب نبیند، كور و فرو بسته باد و بنده‏اى كه از متاع محبت تو بى بهره باشد، سرمایه باخته و ورشكسته باد .

دیده‏اى كان چهره روشن نبیند كور باد
خاطرى كز توست ‏خالى، تیره و بى نور باد

امام حسین علیه السلام  با این دعا، روحى تازه به كالبد عرفات دمید و این نغمه خوش آسمانى و آواى دل‏انگیز ملكوتى را تا ابد در سینه سیناى عرفات به یادگار گذاشت .

از صداى سخن عشق ندیدم خوش‏تر
یادگارى كه در این گنبد دوار بماند

صحراى عرفات كالبد و جسم  امام حسین علیه السلام  روح آن است و به همین دلیل حق تعالى، در روز عرفه پیش از آن كه به اهل موقف عرفات نظر لطف نماید، به زائران قبر پاك حسین علیه السلام(4) نظر رحمت مى‏ افكند .(5)

پى نوشت ها:
1 . رسول جعفریان، آثار اسلامى مكه و مدینه، نشر مشعر .

2 . مفاتیح الجنان، اعمال روز عرفه .

3 . همان، فضیلت ماه مبارك رمضان .

4 . مفاتیح الجنان، زیارت امام حسین (ع) در روز عرفه .

5 . در این مقاله از كتاب نیایش حسین (ع) تالیف علامه فقید محمدتقى جعفرى، استفاده فراوان شده است .

 منبع:جام

211008