عقیق:بَيداء
به معناي بيابان بي‌آب و گياه و در اصطلاح نام بياباني پهناور در نُه كيلومتري جنوب
غربي مدينه و پس از ذوالحليفه است. اين بيابان با راه مدينه به جده و مكه، به دو
بخش جنوبي و شمالي تقسيم شده است.
گزارش‌هاي تفسيري از نزول آيه ۶۴ انفال/۸ پيش از نبرد بدر (۲ق.) و نيز آيه ۴۳ نساء/۴ (آيه تيمم) در
بيداء حكايت دارند. گزارش‌ها درباره محل احرام بستن پيامبر در حجة الوداع به سال
دهم ق. متفاوتند. برخي از آن‌ها بر احرام پيامبر از ذوالحليفه (مسجد شجره) تأكيد
دارند. اما بر پايه دسته‌اي ديگر از گزارش‌ها، او در بيداء احرام بست، نماز خواند
و لبيك گفت.
گروه دوم از گزارش‌ها، مبناي حكم به جواز احرام و تلبيه
از بيداء شد. نمونه‌هايي از احرام اميران و حاكمان از بيداء در منابع آمده است.
عبدالملك بن مروان در سال ۷۵ق. به پيشنهاد ابان بن عثمان بن عفان در اين
مكان مُحرِم شد و مَسلمة بن هشام بن عبدالملك فرزند خليفه اموي كه در سال ۱۱۶ق. از سوي پدرش امير الحاج
بود، به سفارش محمد بن هشام بن اسماعيل مخزومي در اين مكان تلبيه را آغاز كرد.
متن اين دسته از گزارش‌ها پريشان است. به گفته ابن عباس،
مردماني كه پيامبر را در اين سفر همراهي مي‌كردند، بر پايه دريافت شخصي، اَعمال
حجِ پيامبر را بازگو كرده‌اند. وي در اين سخن، آغاز احرام و تلبيه پيامبر را در
ذوالحليفه دانسته است. رواياتي نيز با تأييد اين گزارش، بر بلند لبيك گفتن پيامبر
(ص) در بيداء تأكيد دارند.
از اين رو، شماري از فقيهان بلند لبيك گفتن در بيداء را
مستحب دانسته‌اند. شماري از فقيهان شيعه با توجه به وجوب تلبيه از هنگام احرام و
نيز از آن رو كه احرام مردم مدينه در مسجد شجره در ذوالحليفه است، گزارش مربوط به
احرام و تلبيه پيامبر (ص) را به معناي
بلند لبيك گفتن از اين مكان تفسير كرده‌اند كه با مضمون برخي روايت‌ها نيز همخواني
دارد. برخي روايت‌ها به جواز احرام در ذوالحليفه و تلبيه در بيداء تأكيد دارند.
بعضي از احاديث، تلبيه پيامبر (ص) در بيداء را براي آموزش حاجيان دانسته‌اند.
بر پايه روايتي از امام صادق (ع) بيداء همان ذات الجيش است. امام باقر (ع) هنگام حج در گذر از اين مكان شتاب
مي‌كرد. در روايت‌هايي از امامان (ع) نماز خواندن در بيداء نهي شده است. گروهي
ديگر از روايت‌ها نماز در بيداء را هنگام كمبود وقت جايز شمرده‌اند. شماري از
فقيهان شيعي نماز خواندن در بيداء را مكروه دانسته‌اند.
گفتاري منسوب به پيامبر (ص) از بلعيده شدن سپاهيان شام رهسپار
مكه در بيابان بيداء به فرمان خداوند گزارش داده است. مضمون حديث بسيار پريشان است
و در آن از هنگام اين رخداد سخني به ميان نيامده است.
تنها در برخي از اين دسته روايت‌ها، هنگام اين رويداد پس
از مرگ خليفه‌اي كه نامي از او برده نشده، دانسته شده است. در رواياتي از امامان
شيعه، بلعيده شدن سپاهيان به ظهور امام مهدي[ و كوشش سپاه اعزامي از سوي سفياني
براي كشتن امام مربوط شده است. در اين روايت‌ها، اين رويداد به عنوان يكي از نشانه‌هاي
حتمي ظهور قلمداد گشته است.
ايوب صبري پاشا (م. ۱۳۰۷ق.)
در گزارشي نادر، به علامتي نصب شده در زمين بيداء اشاره
دارد كه عبدالله بن عمر بن خطاب آن را نشانه‌اي براي مكان خروج امام مهدي[ دانسته
است. امروز ساختمان تلويزيون و دانشكده در اين جا قرار دارد.
بيداء همچنين مكان تولد محمد بن ابي‌بكر از ياران امام
علي (ع) در حجة الوداع بوده است. همين موجب شد كه پيامبر حكم چگونگي حج گزاردن
زنان وضع حمل كرده يا حائض در حج را بيان كند.
منبع:حج
211008
