۰۳ آذر ۱۴۰۳ ۲۲ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۱۵ : ۰۶
جنگي كه در آن از دستور رهبري سرپيچي شد
برابر چنين روزي و در سال سوم هجري قمري، ۷ شوال، غزوه احد رخ داد. شكست در جنگ احد، عبرت و درسي بزرگ براي سپاه اسلام و مسلمانان شد كه ارزش‌هاي به دست آمده را به خاطر غفلت و جهالت عده‌اي از مسلمانان فريب خورده از دست ندهند و اين نخستين جنگي بود كه نظاميان از دستور رهبري سرپيچي كردند و با شكست بزرگي روبه رو شدند.
آنان در شوال سال سوم قمري آماده نبرد با مسلمانان شدند و بدين جهت علاوه بر مردان جنگجو، تعدادي از زنان نيز به همراه خويش آوردند تا با خواندن، نوازيدن و اجراي مراسم لهو و لعب، جوانان قريش و مهاجمان سركش را به خود مشغول كرده و فكر بازگشت و فرار از جنگ را از آنان بربايند.
آتش افروزان اصلي اين جنگ عبارت بودند از ابوسفيان بن حرب، عمرو بن عاص، عكرمه بن ابي جهل، جُبير بن مطعم، صفوان بن اميه، حارث بن هشام و طلحه بن ابي طلحه.
مسجد احد
عباس بن عبدالمطلب، عموي پيامبر اسلام (ص) كه از مسلمانان واقعي، ولي غير متظاهر به اسلام و مقيم مكه معظمه بود، توطئه و حركت نظامي قريش از مكه را، به طور پنهاني به اطلاع پيامبر (ص) در مدينه منوره رسانيد.
آن حضرت، پس از اطمينان از تهاجم دشمن، با ريش سفيدان مدينه و ياران و اصحاب خويش به مشورت پرداخت.
گروهي از پيران و ريش سفيدان، پيشنهاد كردند كه آنان در مدينه بمانند و قلعه داري كنند و هنگامي كه قريش به درون شهر مدينه هجوم آورند، مردان در كوچه و خيابان‌ها و زنان از بالاي بام خانه‌ها، مهاجمان را مورد هدف قرار داده و آنان را از پاي درآورند، ولي گروهي ديگر از ياران آن حضرت، به ويژه جوانان دلير و آن‌هايي كه در سال گذشته توفيق حضور در نبرد بدر را نداشته‌اند و مي‌خواستند در نبرد ديگري در كنار رسول خدا (ص)، مردانه با دشمنانش بجنگند، پيشنهاد خروج از مدينه و درگير شدن در بيرون شهر را دادند و سرانجام پيامبر (ص) ديدگاه‌شان را پذيرفت و اعلان بسيج عمومي و حركت مجاهدان به سوي دشمن را صادر نمود. تعداد هزار رزمنده، در روز جمعه ششم شوال، پس از اقامه نماز با شكوه جمعه، به سوي سرزمين احد حركت كردند.
سرانجام سپاه اسلام با تعداد هفتصد رزمنده مسلمان در برابر سپاه كفر و شرك، در دامنه كوه احد، واقع در «وادي عتيق» قرار گرفت و در هفتم شوال، نبرد سنگين طرفين آغاز گرديد و با دلير مردي‌هاي حمزﺓ بن عبدالمطلب، علي بن ابي طالب (ع)، زبير بن عوام، طلحه بن عبيدالله، مصعب بن عمير و ساير رزمندگان مسلمان، ضربه شكننده‌اي بر سپاه قريش وارد آمد و پس از دادن ده‌ها كشته، زخمي و اسير، مجبور به عقب نشيني و فرار از صحنه نبرد شدند و مسلمانان با تكبير، آنان را تعقيب كرده و از آن مكان، دور نمودند و سپس در صدد گردآوري غنيمت‌ها برآمدند.
قبرستان احد
ولي اين عده از نگهبانان، به هنگام شكست دشمن و فرار آنان از صحنه نبرد، به تذكرات فرمانده خويش اعتنايي نكرده و از آنجا به پايين سرازير شدند و به مانند ديگران، مشغول گردآوري غنايم جنگي گرديدند.
دشمن زخم خورده كه از آغاز جنگ، به اين نقطه آسيب پذير، توجه كامل داشت، از اين فرصت بهره جست و با عبور از شكاف ميان كوه احد، مجدداً بر سپاه اسلام هجوم آورد و يكباره مسلمانان را در ميان گرفت و به كشتن و زخمي كردن آنان پرداخت.
با كشته شدن مصعب بن عمير، گمان كردند كه پيامبر (ص) كشته شد و به همين جهت فرياد برآوردند كه‌اي مردم! محمد (ص) كشته شد واي اهالي يثرب! براي چه مي‌جنگيد؟
مسجد احد
اين ماجرا، روحيه رزمي مسلمانان را ضعيف‌تر كرد و پراكندگي آنان را بيشتر، ولي خداي سبحان، پيامبرش را ياري كرد و وي را از آسيب دشمنان رهايي بخشيد. پيامبر (ص)، حضرت علي (ع) و بسياري از مسلماناني كه جان به در برده بودند، به شدت زخمي شدند و به بالاي كوه احد پناه برده و از آسيب نهايي دشمن در امان ماندند. حضرت علي (ع) در اين نبرد، با اينكه نود زخم بر تن را متحمل بود، از پيامبر (ص) جانانه دفاع مي‌نمود و حملات دشمنان بر پيامبر (ص) را از هر سو، دفع مي‌كرد. نداي آسماني «لا سيف الا ذوالفقار، لا فتي الا علي» در همين نبرد، به گوش همگان رسيد.
به هر روي، قريش متجاوز و سركش، پس از نااميدي از كشتن پيامبر (ص) و از پاي درآوردن مسلمانان، مجبور به عقب نشيني شد و به سوي مكه معظمه بازگشت.
اما مسلمانان، به خاطر بي‌دقتي عده‌اي بي‌شكيب، زيان‌هاي فراواني متحمل گرديدند و تعداد هفتاد كشته دادند كه افرادي چون حمزﺓ بن عبدالمطلب (ع)، مصعب بن ابي عمير، حنظله غسيل الملائكه، عبدالله بن جحش، عبدالله بن عمرو بن حرام، عمرو بن جموح، خارجه بن زيد، سعد بن ربيع، نعمان بن مالك و عبدﺓ حسحاس، از جمله آنان بودند.
وحشي ابن حرب، غلام مُطعم، پس از كشتن حمزه به دستور هند، همسر ابوسفيان، بدنش را مثله كرد و قلب مطهرش را شكافت و جگرش را بيرون آورد و هند از شدت غضب و حس انتقام جويي، جگر حمزه را به دندان گرفت.
شكاف كوه احد
گفتني است كه مسلمانان، شهيدان خويش را به دستور پيامبر (ص)، بدون غسل و كفن، در همان مكان دفن نمودند.
از مشركان نيز تعداد بيست و دو تن كشته شدند، كه وليد بن عاص، ابواميته بن ابي حذيفه، هشام بن ابي حذيفه و ابو عزه عمرو بن عبدالله از جمله آنان بودند.
سرانجام مسلمانان با دل شكستگي و اندوه تمام، به مدينه بازگشتند.
پيامبر (ص) به حضرت علي (ع) فرمود: ديگر مشركان بر ما اين چنين ظفر نيابند، تا به ياري خدا مكه را بگشائيم. (۱)
شكست در جنگ احد، عبرت و درسي بزرگ براي سپاه اسلام و مسلمانان شد كه ارزش‌هاي به دست آمده را به خاطر غفلت و جهالت عده‌اي از مسلمانان فريب خورده از دست ندهند.
پی نوشت:
1- نك: المغازي (واقدي)، ج۱، ص ۱۹۹؛ فرازهايي از تاريخ پيامبر اسلام (ص) (جعفر سبحاني)، ص ۲۵۷؛ تاريخ ابن خلدون (ترجمه عبدالمحمد آيتي)، ج۱، ص ۴۰۹؛ التنبيه و الاشراف (مسعودي)، ص ۲۱۱؛ السيرﺓ النبويه (ابن كثير)، ج۳، ص ۱۸؛ الارشاد (شيخ مفيد)، ص ۷۰؛ وقايع الأيام (شيخ عباس قمي)، ص ۷۳
منبع:حج
گزارش خطا
