ابوحمزه ثمالی که بود؟

عقیق:ثابت بن أبی صفیة؛ مشهور به ابوحمزه ثمالی است. نام ابی صفیة(پدر ثابت)؛ دینار است که بنابراین، ثابت بن دینار؛ همان ابوحمزه ثمالی می‌باشد.[1]
شخصیت ابوحمزه ثمالی
ثابت بن دینار یا همان ابوحمزه ثمالی از اصحاب چهار امام بزرگوار؛ یعنی امام سجاد، امام باقر، امام صادق و امام کاظم(ع) بوده و از آنان حدیث نقل کرده است.[2] وی از بزرگان اصحاب ائمه(ع) و ثقه و مورد اعتماد است، به حدی که از امام صادق(ع) روایت شده است: «ابوحمزه در زمان خودش؛ همانند سلمان در زمان خودش می‌باشد».[3] از امام رضا(ع) نیز نقل شده است: «ابوحمزه ثمالی؛ لقمان زمان خودش بود، او چهار نفر از ما(معصومین) یعنی امام علی بن حسین، امام باقر، امام صادق و برهه‌ای از زمان امام کاظم(ع) را درک کرد».[4]
فرزندانش؛ یعنی: نوح، حمزه و منصور، از کسانی بودند که در قیام زید بن علی(ع) شرکت کرده و به همراه او به مبارزه پرداختند و با او به شهادت رسیدند.[5]
وی آن‌چنان مشهور بود که اهل سنت نیز از او نقل روایت داشته‌اند.[6] علاوه بر ابوحمزه؛ خاندان او نیز، همه از بزرگان و ثقات بوده‌اند.[7]
تألیفات
از او کتاب‌هایی از جمله «تفسیر قرآن»، «کتاب النوادر» و «کتاب الزهد»[8] باقی مانده است و «رساله حقوق امام سجاد» که در نوع خود بی‌نظیر است، از مرویات ابوحمزه ثمالی از امام چهارم شیعیان است.[9] همچنین دعای مفصل و پُر معنا و مفهوم سحرهای ماه مبارک رمضان که مشهور به دعای ابوحمزه ثمالی است، از مرویات این شخصیت بزرگوار از امام سجاد(ع) است.[10]
وفات
بنابر برخی از گزارش‌های مشهور، وی در سال صد و پنجاه هجری از دنیا رفت.[11] اما ابن سعد وفات او را در زمان خلافت منصور می‌داند.[12] و خلافت منصور بین سال‌های 136 تا 158 است. از مشهورات حدیث شیعه آن است که حسن بن محبوب از ابوحمزه ثمالی نقل حدیث داشته است، در حالی که می‌دانیم وفات ابن محبوب در سال 224 هجری و در سن 75 سالگی بوده است؛[13] یعنی در زمان وفات ابوحمزه ثمالی (سال 150ق) حسن بن محبوب کمتر از دو سال داشته است!! پس گویا تاریخ وفاتی که ابن سعد ذکر کرده است؛ صحیح‌تر به نظر آید؛ زیرا اگر وفات ابوحمزه ثمالی را در سال 158 هم بگیریم، سن ابن محبوب در آن زمان، در حدود هشت سال بوده است که چنین چیزی با نقل او از ابوحمزه ثمالی، بهتر به نظر می‌آید.[14]
 

پی نوشت ها:

[1]. نجاشی، احمد بن علی، فهرست أسماء مصنفی الشیعة(رجال نجاشی)، ص 115، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ششم، 1365ش.   
[2]. رجال نجاشی، ص 115؛ کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال، ص 124، نشر دانشگاه مشهد، 1348ش.
[3]. رجال نجاشی، ص 115.
[4]. همان، ص 203.
[5]. همان، ص 115.
[6]. ر.ک: سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج 1، ص 304، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، 1418ق.
[7]. رجال کشی، ص 406.
[8]. شیخ طوسی، الفهرست، محقق و مصحح: آل بحر العلوم، سید محمد صادق، ص 105، نجف، المکتبة المرتضویه، چاپ اول، بی‌تا.
[9]. رجال نجاشی، ص 116.
[10]. آقا بزرگ تهرانی‏، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 8، ص 186، قم، اسماعیلیان‏، 1408ق.
[11]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، الابواب (رجال طوسی)، محقق و مصحح: قیومی اصفهانی، جواد، ص 110، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، 1427ق.
[12]. ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‏، الطبقات الکبری‏، تحقیق: عطا، محمد عبد القادر، ج 6، ص 345، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1410ق.
[13]. بنابراین؛ سال تولد حسن بن محبوب 149 هجری بوده است. ر.ک: امین عاملی‏، سید محسن، اعیان الشیعة، ج 4، ص 9، بیروت، دار التعارف للمطبوعات‏، 1406ق.
[14]. ر.ک: اعیان الشیعة، ج 4، ص 10.
منبع: روضه نیوز

211008