عقیق: اما بررسى اوضاع و احوال نشان مى‌داد هرگونه اقدام حاد و برنامه‌اى که حکومت منصور از آغاز روى آن حساسیت نشان بدهد صلاح نیست، از این رو امام کاظم(ع) دنباله برنامه علمى پدر را گرفتند و حوزه‌اى - نه به وسعت دانشگاه جعفرى- تشکیل دادند و به تربیت شاگردان بزرگ و رجال علم و فضیلت پرداختند. چنانکه سید بن طاووس در این زمینه مى‌نویسد: گروه زیادى از یاران و شیعیان خاص امام کاظم(ع) و رجال خاندان هاشمى در محضر آن حضرت گرد مى‏آمدند و سخنان گهربار و پاسخهاى آن حضرت به پرسشهاى حاضران را یادداشت‏ مى‏نمودند و هر حکمى که در مورد پیشامدى صادر مى‏نمود، ضبط مى‏کردند. سید امیرعلى دیگر مورخ نیز مى‏نویسد: در سال 148 امام جعفر صادق(ع) در شهر مدینه به شهادت رسیدند، ولى خوشبختانه مکتب علمى ایشان تعطیل نشد، بلکه به رهبرى جانشین و فرزندشان امام موسى کاظم(ع) شکوفایى خود را حفظ کرد.
امام موسى بن جعفر(ع) نه تنها از نظر علمى تمام دانشمندان و رجال علمى آن روز را تحت‏الشعاع قرار داده بودند، بلکه از نظر فضایل اخلاقى و صفات برجسته انسانى نیز زبانزد خاص و عام بودند، به گونه‌ای که تمام دانشمندانى که با زندگى پرافتخار آن حضرت آشنایى دارند در برابر عظمت شخصیت اخلاقى حضرت، سر تعظیم فرود آورده‌اند.
چنانکه ابن حجر هیتمى، دانشمند و محدث مشهور جهان تسنن، مى‏نویسد: موسى کاظم وارث علوم و دانشهاى پدر و داراى فضل و کمال او بود. وى در پرتو عفو و گذشت و بردبارى فوق العاده‌اى که (در رفتار با مردم نادان) از خود نشان داد، «کاظم» لقب یافت، و در زمان او هیچ‏کس در معارف الهى و دانش و بخشش به پایه او نمى‌رسید.

منبع:قدس

211008