معجزۀپيامبربراي تامين آذوقۀسپاه اسلام

نام تبوك در منابع اسلامي به سبب غزوه‌اي كه در اواخر زندگاني پيامبر(ص) در آنجا رخ داد، مشهور گشت. در اين مي‌ان، نبردي با روميان رخ نداد؛ اما ويژگي‌هاي اين اعزام به يكي از دور‌ترين و حساسترين مناطق شبه جزيره، آن هم در برابر قدرت بزرگ جهان آن روز، بر اهميت اين غزوه مي‌افزايد.

پيمودن مسافت طولاني در گرماي سخت تابستان در حالي كه سپاه از كمبود آب و غذا در رنج بود، سفر را بر سپاهيان سخت دشوار كرده بود. توشه برخي تنها خرماي خشكيده و جو كرم‌زده بود.‌گاه تنها يك دانه خرما غذاي دو مسلمان در يك روز بود. در اين حال، هر چند تن از يك چارپا استفاده مي‌كردند و ناچار بودند بسياري از مسافت را پياده بپيمايند.

شدت تشنگي‌گاه به حدي مي‌رسيد كه‌‌ همان اندك شتران نيز نحر مي‌شدند تا مسلمانانِ تشنه با رطوبت اَمعا و احشاي آن‌ها خود را از مرگ برهانند. گزارش‌هاي پرشمار در باره گلايه مسلمانان از تشنگي و گرسنگي به پيامبر(ص) و نيز گزارش معجزات گوناگون پيامبر(ص) براي فراهم كردن آب و غذا، گواه سختي‌هايي است كه سپاه با آن دست به گريبان بود. از اين رو، بسياري منابع از اين سپاه با عنوان «جيش العُسْره» ياد كرده و مقصود از «ساعة العسره» در آيه ۱۱۷ توبه/۹ را دشواري‌هاي مسير حركت سپاه تبوك دانسته‌اند. در اين آيه، خداوند رحمت خود را شامل حال پيامبر(ص) و مهاجران و انصاري دانسته كه هنگام سختي و مشقت از او پيروي كردند، از آن پس كه نزديك بود دل‌هاي شماري از آن‌ها از حق منحرف شود و از ميدان نبرد باز گردند. اين آيه به خوبي نشان مي‌دهد كه آن دشواري‌ها طاقت شماري از سپاهيان را ربوده و ترديد و پشيماني را بر آنان تحميل كرده بود.

با ورود سپاه به سرزمين حِجْر كه سكونت‌گاه قوم عذاب شده «ثمود» بود، پيامبر(ص) مسلمانان را از هر‌گونه بهره‌گيري از آب و غذا و علوفه اين سرزمين نفرين شده بر حذر داشت و حتي آنان را از وضو گرفتن نهي كرد. بر پايه روايت جابر بن عبدالله انصاري، ايشان ياران خود را به عبرت گرفتن از سرگذشت آن قوم فراخواند و محل معجزه حضرت صالح و بيرون آمدن ناقه پيامبر را به آنان نشان داد و آن‌گاه با پيراهن خود سر مباركش را پوشاند و شتابان از اين سرزمين بيرون شد. از اين رو، با عبور از حجر، ذخيره آب و غذاي مسلمانان تمام شد و آنان سخت دچار تشنگي و دشواري شدند و از پيامبر(ص) گله كردند. اما در پي نماز رسول خدا و طلب باران از خداوند، مسلمانان از تشنگي رهايي يافتند.

معجزات پيامبر(ص) و تأمين غذاي سپاه نيز گزارش‌هايي فراوان را به خود اختصاص داده است. در گزارشي آمده كه ايشان با دست كشيدن بر مانده آذوقه سپاه كه بيش از چند خرما نبود، از ياران خود خواست تا با نام خدا از آن بخورند. سپس همه خوردند و سير شدند. نيز گفته‌اند آن‌گاه كه مسلمانان براي رفع گرسنگي خود از پيامبر(ص) براي نحر شتران اجازه خواستند، با دعاي ايشان، اندك غذاي مانده چنان بركت و فزوني يافت كه همه با آن سير شدند. فراواني اين‌گونه گزارش‌ها در باره قحطي آب و غذا و معجزات پيامبر(ص)، بيانگر دشواري‌هاي بزرگ در راه حركت اين سپاه است.

سرانجام پيامبر(ص) در روز سه‌شنبه از ماه شعبان سال نهم ق. پس از حدود يك ماه طي مسير وارد تبوك شد. روشن نيست كه چرا پيامبر(ص) مسافت ۱۲روزه مدينه به تبوك را در اين مدت پيموده است. ضعف تداركات سپاه و كمبود مَركب و لزوم پيمودن راه در هواي خنك‌تر با توجه به گرماي شديد هوا، مي‌تواند از عوامل طولاني شدن اين سفر باشد.