چه هنگامی مؤمن به حرام می‌‌افتد+پاسخ امام رضا(ع)

عقیق: دعای مشهوری منسوب به امام زمان(عج) است که حضرت در این دعا حدود چهل درخواست از ذات اقدس الهی می‌کند به همین منظور به شرح دعای حضرت ولی‌عصر(عج) به روایت حجت‌الاسلام سیدحسین هاشمی‌نژاد کارشناس مذهبی اشاره می‌شود که بخش پنجم آن در ادامه می‌آید:

»اَللّهُمَّ ارْزُقْنا تَوْفیقَ الطّاعَةِ وَ بُعْدَ الْمَعْصِیَةِ وَ صِدْقَ النِّیَّةِ وَ عِرْفانَ الْحُرْمَةِ وَ اَکْرِمْنا بِالْهُدى وَ الاِسْتِقامَةِ وَ سَدِّدْ اَلْسِنَتَنا بِالصَّوابِ وَ الْحِکْمَةِ وَ امْلاَ قُلُوبَنا بِالْعِلْمِ وَ الْمَعْرِفَةِ وَ طَهِّرْ بُطُونَنا مِنَ الْحَرامِ وَ الشُّبْهَةِ وَ اکْفُفْ اَیْدِیَنا عَنِ الظُّلْمِ وَ السَّرِقَةِ وَ اغْضُضْ اَبْصارَنا عَنِ الْفُجُورِ وَ الْخِیانَةِ وَ اسْدُدْ اَسْماعَنا عَنِ اللَّغْوِ وَ الْغیبَةِ وَ عَلَى الْمُتَعَلِّمینَ بِالْجُهْدِ وَ الرَّغْبَةِ وَ عَلَى الْمُسْتَمِعینَ بِالاِتِّباعِ وَ الْمَوْعِظَةِ وَ عَلى مَرْضَى الْمُسْلِمینَ بِالشِّفآءِ وَ الرّاحَةِ وَ عَلى مَوْتاهُمْ بِالرَّأْفَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ عَلى مَشایِخِنا بِالْوَقارِ وَ السَّکینَةِ وَ عَلَى الشَّبابِ بِالاِنابَةِ وَ التَّوْبَةِ وَ عَلَى النِّسآءِ بِالْحَیآءِ وَ الْعِفَّةِ وَ عَلَى الاَغْنِیآءِ بِالتَّواضُعِ وَ السَّعَةِ وَ عَلَى الْفُقَرآءِ بِالصَّبْرِ وَ الْقَناعَةِ وَ عَلَى الْغُزاةِ بِالنَّصْرِ وَ الْغَلَبَةِ وَ عَلَى الاُسَراءِ بِالْخَلاصِ وَ الرّاحَةِ وَ عَلَى الاُمَرآءِ بِالْعَدْلِ وَ الشَّفَقَةِ وَ عَلَى الرَّعِیَّةِ بِالاِنْصافِ وَ حُسْنِ السّیرَةِ وَ بارِکْ لِلْحُجّاجِ وَ الزُّوّارِ فِى الزّادِ وَ النَّفَقَةِ وَ اقْضِ ما اَوْجَبْتَ عَلَیْهِمْ مِنَ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ بِفَضْلِکَ وَ رَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ«

*وصدق النیة وعرفان الحرمة

منشأ عمل نیت است، اِنَّما الاعمالُ بِالنیات و عمل به نیت برمی‌گردد، در دعای مکارم اخلاق حضرت امام سجاد(ع) می‌فرماید: خدایا نیت من را به بهترین نیات منتهی کن و عمل مرا به بهترین اعمال، صداقت در نیت اگر باشد خدا عمل را قبول می‌کند.

*اخلاص در روایات

خداوند می‌فرماید: اخلاق یکی از اسرار من است و آن را در قلب هر کس از بندگانم را که دوست بدام به ودیعه می‌گذارم.

امیرالمؤمنین علی(ع) می‌فرماید: رقابت عاقلان و اندیشمندان با یکدیگر در اخلاص عمل است.

و در گفتار جامعی از مولی امیرالمؤمنین(ع) به سرچشمه‌های اخلاص چنین اشاره شده است: سرآغاز دین معرفت خداست و کمال معرفتش تصدیق ذات اوست و کمال تصدیق ذاتش، توحید و شهادت بر یگانگی او هست و کمال توحید او اخلاص است.

*وعرفان الحُرمَة

در دو مقوله جای بحث دارد، یکی شناخت حلال و حرام و یکی هم شناخت حرمت‌ها و چیزهایی که در نزد خدا محترم و گرامی است.

*شناخت حلال و حرام

مؤمن اگر وظیفه خود را نشناسد به حرام می‌افتد، بنابراین فهم در دین خیلی مهم است، جوان نمی‌داند اگر بدون اذن پدرش به حرم علی بن موسی الرضا(ع (برود، سفرش سفر معصیت است و نمازش را باید تمام بخواند و امام رضا(ع) هم به او توجه نمی‌کند، لذا می‌رود و فکر می‌کند موفق است، چون وظیفه و تکلیف را نمی‌داند به حرام می‌افتد.

اگر فهم در دین داشته باشم، وقتی که وجوهات شرعیه برگردنم است نمی‌روم جای دیگر و کارهای مستحب بکنم، واجبم را انجام می‌دهم که چوب نخورم، لذا چون تفقه در دین نداریم و حلال و حرام را نمی‌شناسیم، گاهی واجب را فدای مستحب می‌کنیم، گاهی برای رسیدن به یک عمل مستحبی به حرام می‌افتیم.

*ماجرای خیارفروش و حکم سه طلاقه

و در عصر حاضر فهم در دین راحت شده و کارها برای ما سهل شده و خیلی راحت می‌توانیم حلال و حرام را بشناسیم، با یک شمار تلفن می‌توانیم تکلیف خود را بفهمیم ولی در زمان ائمه معصومین(ع) گاهی برای گرفتن یک فتوا دو ماه اسیر می‌شدند، به عنوان نمونه که ببینیم چگونه برای رسیدن به یک فتوا به زحمت می‌افتادند؛ این مطلب را بشنوید:

مردی بود از دوستان امام صادق(ع)‌ زن خود را در یک مجلس سه طلاقه می‌کند، علماء عامه می‌گویند. سه طلاق در یک مجلس محقق می‌شود و برای اینکه بتوانی این زن را دوباره بگیری نیاز به مُحَلِّل است در فقه امامیه نظر فرق می‌کند، می‌فرمایند باید سه طلاق در سه مجلس جداگانه باشد تا سه طلاق محقق شود.

این مرد هم تصمیم گرفته بود به زنش رجوع کند، همسرش گفت من به این شرط راضی می‌شوم که بروی فتوا را از دهان حضرت صادق(ع) بگیری و امام صادق(ع) هم در آن عصر در کوفه و تحت نظارت منصور دوانقی لعنه الله بودند و حضرت را محدود کرده بودند. بلند شد آمد کوفه، با وسایل آن زمان و با سختی و دشواری بسیار خود را به کوفه رسانید، دید حضرت در خانه محبوس و مأموران هم دور خانه حضرت هستند و نمی‌تواند خودش را به حضرت برساند.

یک مرتبه دید یک مرد روستایی یک سبد خیار بر روی سرش گذاشته و خیار می‌فروشد گفت: بروم خیارهای او را بخرم و لباس‌های او را امانت بگیرم و به عنوان خیارفروش خودم را به حضرت برسانم، کل خیار را خرید و لباس مرد روستایی را امانت گرفت آمد پشت پنجره منزل حضرت شروع کرد به خیار فروختن، امام هم عالم به همه اسرار است آمد پشت پنجره فرمود: سه طلاق چون در یک مجلس بوده محقق نشده و نیاز به محلل نیست، می‌توانی رجوع کنی، دوباره این همه راه را برگشت، چند ماه برای گرفتن یک فتوا!.

حالا اگر یک کاسبی بگوید نمی‌دانستم این معامله ربوی است خدا ازش می‌پذیرد؟ قیامت چه جوابی می‌خواهد بدهد، خدا می‌فرماید: چرا مسائل دینت را نپرسیدی، اینترنت بود، رساله علمیه بود، دفتر مراجع بود، چرا نرفتی مسائل دینت را یاد بگیری، لذا قیامت ما جاهل مقصر هستیم و نمی‌توانیم بگوییم ما دسترسی به فتوا نداشتیم.

مؤمنی که می‌خواهد در زندگی تقوا داشته باشد باید اول احکام دین را یاد بگیرد که به حرام نیفتد، باید اول وظیفه‌اش را بشناسد تا گرفتار نشود و رجوع به متخصص یک امری عقلی است،‌ انسان وقتی ماشینش خراب می‌شود، نزد مکانیک می‌رود، شوفاژ منزلش خراب می‌شود، سراغ شوفاژکار می‌رود، قلبش درد می‌گیرد، پیش طبیب می‌رود، عقل و منطق حکم می‌کند، در هر کاری باید رجوع به متخصص همان کار کرد، متخصص امر دین کیست؟ فقیه است. نه عارف، نه فیلسوف، نه دکتر، نه وزیر و نه... متخصص امر دین فقیه است و باید وظیفه‌ات را از فقیه بگیری.

جوانی آمد محضر امام رضا (ع) گفت شنیده‌ام در میان اسب‌های شما یک اسب چموش است می‌خواهم رامش کنم، حضرت(ع) فرمودند: مراقب باش، جوان گفت: خودم را به یکصد صلوات بر محمد و آل محمد بیمه کرده‌ام، اجازه گرفت آمد سوار اسب شد و اسب را رام کرد. حضرت(ع) فرمودند: چیزی از ما بخواه، گفت: از شما فقط یک دعا می‌خواهم و آن این که دعا کنید من به عنوان یک بنده وظیفه‌ام را بشناسم، که من در مقابل خدا چه وظیفه‌ای دارم.

*تفقه در دین از لسان روایات

امام رضا(ع): بکوشید دین خدا را بفهید و در آن تفقه کنید، زیرا روایت شده که کسی که دین خدا را نفهمد و تفقه در دین نداشته باشد، خطای او از صواب او بیش‌تر است و محققاً فقه و فهم در دین، کلید آگاهی و کمال عبادت و وسیله رسیدن به منازل بلند و مراتب جلیله در دنیا و آخرت است و فضیلت فقه و آگاه در دین بر سایر بندگان مانند برتری خورشید بر سایر ستارگان است و کسی که تفقه در دین نداشته باشد، خداوند عمل او را تزکیه و پاک نمی‌کند.

امام باقر(ع): اگر جوانی از جوانان شیعه را ببینم که تفقه در دین ندارد او را تأدیب می‌کنم.

پیامبر اکرم(ص): کسی که بدون فقه عبادت کند، مانند الاغ آسیاست، همچنین پیامبر خاتم(ص) می‌فرماید: هیچ عبادتی بهتر از دانا شدن در احکام و کار دین نیست و باز می‌فرمایند: زمانی که خداوند برای بنده‌ای خیر اراده کند، او را فقیه و آگاه در دین می‌کند و زاهد و بی‌رغبت نسبت به دنیا می‌کند و او را مشغول به عیوبش می‌کند.

حنان بن سدیر می‌گوید: شنیدم که امام صادق(ع) فرمودند: هر کس چهل حدیث از ما اهل بیت(ع) در باب حلال و حرام حفظ کند، خداوند تبارک و تعالی در روز قیامت او را فقیه محشور می‌کند و هرگز او را عذاب نمی‌کند.