محورهای أصلی توصیه های رهبری به جامعه مداحان

عقیق: بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در سالروز ولادت با سعادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها توصیه‌‏هایى اساسى به مداحان و ذاکران اهل بیت عصمت و طهارت را در خود جاى داده بود. در این سخنان، رهبر معظم انقلاب اولاً به درس بزرگ زندگى اولیاء الهى از جمله حضرت زهرا سلام الله علیها که همان تلاش و کوشش و پاک زندگى‏‌کردن است، پرداختند و سپس به مسؤولیت سنگینى که امروز جامعه مداحان کشور بر عهده دارند اشاره کردند. با افزایش اثرگذارى جامعه مداحان و گسترده‌‏شدن این هنر دینى در کشور، مسؤولیت این قشر نیز دو چندان شده است و از این‌‏روست که اگر جامعه مداحان کشور بتوانند مسؤولیت خویش را در این هنر منحصر به فرد شیعى انجام دهند و چنان‏که باید به لوازم و نتایج این رسانه شیعى پایبند باشند، مى‏‌توانند تحولى اساسى در سطح کشور ایجاد کنند و بسیارى از برنامه‌‏هاى دشمن را خنثى سازند. دشمنى که به این امید بسته است که از الگوشدن جامعه شیعى در جهان اسلام و غیر آن جلوگیرى کند. توصیه دیگر معظم له به مداحان این بود که جلسات آن‏ها جلسات رعایت وحدت و تأکید بر آن باشد و از وحدت‌‏شکنى و تکمیل پازل دشمن خوددارى کنند و هرگونه کینه‌‏ورزى و تحریک تعصبات را نوعى صدمه به مذهب حقه شیعه و تضعیف تبلیغات دینى بدانند. توصیه مهم دیگر رهبر معظم انقلاب به مداحان کشور این بود که در همه کارهایى که در مجالس‌شان صورت مى‏‌گیرد، حدود شرعى را به‏‌طورکامل رعایت نمایند و اجازه ندهند هیچ کارى که از ضوابط شرعى خارج است، در این مجالس دینى صورت گیرد. توصیه مهم دیگر معظم له این است که مداحان اهل بیت عصمت و طهارت تلاش کنند که هر کلمه از شعر مدحى و مرثیه‏‌اى که مى‏‌خوانند، آموزنده و عمل به مسؤولیت مهمى باشد که بر عهده گرفته‌‏اند. متن حاضر به اختصار هرچه تمام‌تر به تشریح محورهاى اصلى بیانات معظم له در این دیدار مى‏‌پردازد.

مسؤولیّت سنگینى که امروز جامعه‏‌ى مدّاحان بر عهده دارد
با افزایش میزان گرایش به مجالس مداحى و اثرگذارى هنر دینى و شیعى مداحى در جامعه ما، میزان مسؤولیت مداحان نیز افزایش یافته است. از همین‌‏روست که رهبر معظم انقلاب یکى از اصلى‌‏ترین تذکرات خویش را به همین موضوع اختصاص دادند و خاطرنشان ساختند: «آنچه من در این جلسه مناسب است عرض بکنم - بیش از مطالب دیگر - مربوط مى‌‏شود به مسؤولیّت سنگینى که امروز جامعه‌‏ى مدّاحان بر عهده دارد و بر دوش دارد. برادران عزیز! این سنّت مدّاحى، شیوه‏ى مدّاحى و ستایش‌گرى خاندان پیغمبر - که افتخار بزرگى است - در بین جامع‌ه‏ى ما خوشبختانه رواج پیدا کرده است، ریشه‌‏دار شده است، قبلها بود، امّا محدود بود؛ امروز این سفره، گسترده شده است؛ این میدان، باز شده است. افراد زیادى - هزاران نفر - امروز در سرتاسر کشور با استفاده از ذوق و هنر و انواع و اقسام شیوه‏‌هاى بیانى، در این عرصه مشغول فعّالیّت‌اند؛ خب، این مى‌شود یک فرصت. هر فرصتى همراه است با یک مسؤولیّت؛ وقتى شما نتوانید با کسانى مخاطبه بکنید، مسؤولیّت‌تان در یک حد است؛ وقتى توانستید مخاطبه کنید، طبعاً فراتر از حدّ شخصى و به‌‏اندازه‏ى حوزه‏ى توان تَخاطُب، مسؤولیّت گسترش پیدا مى‏‌کند. شما که مى‏‌توانید با مردم حرف بزنید، با هنرِ شعر و صدا و آهنگ مى‏‌توانید با مردم مخاطبه کنید، این مسؤولیّت‌‏آور است.«

اگر جامعه‏‌ مدّاح کشور بتواند مسؤولیّت خود را ادا کند، تحوّلى در سطح کشور اتّفاق مى‏‌افتد
بر این اساس مداحان باید مسؤولیت خود را درک کرده و به اقتضاى آن عمل کنند. «همه‏‌ى این فرصتها و امکانات، همراه خود داراى یک مسؤولیّت‌ى هستند؛ این مسؤولیّت را باید خوب بتوانید ادا کنید. اگر جامعه‌‏ى مدّاح کشور آنچنان‏که شایسته‌‏ى این رُتبَت و این مقام است بتواند مسؤولیّت خود را ادا کند، تحوّلى در سطح کشور اتّفاق مى‌‏افتد. من مکرّر عرض کردم، گاهى یک قطعه‌‏ى شعر که شما در یک مجلسى مى‏‌خوانید، آن ‏را خوب ادا مى‌‏کنید، وقتى یک قطعه‏‌ى پر مغزِ خوش‌‏مضمونِ آموزش‏‌دهنده و آموزنده‏‌اى است، گاهى از یک سخنرانى دو ساعته، سه ساعته‏‌ى ما تأثیر آن بیشتر است؛ گاهى این‏جور است؛ خب، این خیلى فرصت خوبى است. اگر این هزاران عنصر ستایش‏گر و مدّاح و خواننده‏‌ى مذهبى که در سراسر کشور، در مجالس، در محافل، با مردم مخاطبه مى‏‌کنند و مى‏‌خوانند، حدود و ضوابط این‏کار بزرگ را درست رعایت بکنند، شما ببینید چه اتّفاقى مى‏‌افتد.«

دشمن براى الگونشدن جامعه‏ شیعه و معارف شیعه در دنیاى اسلام تلاش مى‏‌کند
یکى از مسائلى که اهمیت کار و مسؤولیت مداحان را افزایش مى‌‏دهد، این است که دشمن در همین زمینه و با استفاده از ابزارهاى مختلف در حال تلاش علیه تشیع است. در حالى‌‏که دشمنان ما از ابزارهاى مختلفى براى تخریب تشیع استفاده مى‏‌کنند، لازم است جامعه مداحان با اثرگذارى و وسعت مخاطبى که پیدا کرده است، از تشیع در برابر دشمن دفاع کند و دفاع از تشیع به رعایت همه جوانب این مسأله بستگى دارد. دفاع از تشیع این نیست که جاهلانه به کارهایى دست بزنیم که طرح دشمن را کامل مى‌‏کند و او را در رسیدن به اهدافش تقویت مى‏‌کند. وقتى دشمن تلاش مى‏‌کند چهره شیعه را دشمن همه فرق اسلامى جلوه دهد و مى‏‌کوشد تا با چنین دشمنى‏‌هایى جلوى الگوشدن شیعیان را بگیرد، بدترین کار و صدمه‏‌زدن به شیعه آن است که کسى خیال کند که دفاع از تشیع با ایجاد درگیرى با دیگر فرق اسلامى رخ مى‏‌دهد. «دشمنان ما از صدها وسیله، با صدها زبان، با انواع و اقسام کارها، در صدد تخریب اعتقاد، تخریب عمل، تخریب مسیر هستند؛ در نظام جمهورى اسلامى در درجه‏‌ى اوّل و در دنیاى اسلام در درجه‏‌ى بعد. خیلى از آحاد مردم مى‏‌فهمند، مى‏‌بینند، مى‏‌دانند کارهایى را که دشمن دارد مى‌‏کند، کانال‏هاى تلویزیونى، شبکه‌‏هاى رادیویى، انواع و اقسام شیوه‏‌هاى ارتباطى جدید الکترونیکى و غیره؛ یک چیزهایى هم هست که ما بیشتر اطّلاع پیدا مى‏‌کنیم، آحاد مردم نمی‌دانند چه کارهاى پیچیده‌‏اى دارد در کشور ما انجام مى‏‌گیرد براى انحراف افکار آحاد مردم ما، براى تغییر مسیر حرکت این ملّت، براى به زانو درآوردن اسلام، براى الگونشدن جامعه‌‏ى شیعه و معارف شیعه در دنیاى اسلام، خیلى کارها دارد مى‏‌شود.«

اگر مداحى، وحدت‏‌شکن باشد، این فرصت را از دست داده‌‏ا‌یم‏
«در مقابلِ این تلاشى که دشمن مى‌‏کند، ما امکانات منحصربه‏‌فردى داریم... یکى از آن‏ها همین جامعه‌‏ى مدّاح‌اند. این مخاطب‌ه‏ى چهره‏‌به‏‌چهره و روبه‌‏رو و استفاده‌‏ى از ابزار هنر براى انتقال مفاهیم به مخاطبین در شکل انبوه آن - یعنى بحث دو نفر و سه نفر و ده نفر مدّاح نیست؛ هزاران نفر در سطح کشور این‏کار را مى‏‌کنند - یکى از وسایل منحصربه‏‌فردى است که ما داریم، آن‏ها ندارند. این منبرها یکى از آن وسایل منحصربه‌‏فرد است؛ این مجالس روضه‏‌خوانى همین‏جور؛ این هیئات مذهبى همین‏‌جور. اگر محتوا و مضمون منبرهاى ما، مدّاحى‌‏هاى ما، هیئتهاى ما، نوحه‏‌خوانى‏‌هاى ما، محتوا و مضمون شایسته‌‏اى باشد، هیچ وسیله‌‏اى نمى‏‌تواند با آن‏ها مواجهه و مقابله بکند، یعنى کاملاً منحصربه‏‌فرد است؛ ببینید، فرصت، این است؛ این فرصت را نباید ضایع کرد؛ این امکان را نباید از دست داد. بدتر از ازدست‏‌دادن این فرصت، این است که ما آن ‏را در راه بد مصرف کنیم. اگر جلسه‏‌ى مذهبى ما و خوانندگى و مدّاحى ما یا منبر ما به این نتیجه منتهى بشود از پاى منبر، بى‌‏اعتقاد به آینده و ناامید از آینده بلند شوند، ما این فرصت را هدر داده‌‏ایم و کفران کرده‌‏ایم این نعمت را؛ اگر از پاى منبر ما یا مدّاحى ما مردم درحالى بلند شوند که هیچ‌‏گونه آگاهى نسبت به وضع خودشان و وظایف خودشان پیدا نکرده باشند، ما این فرصت را از دست داده‌‏ایم؛ اگر خداى‏‌نکرده جلسات ما، جلسات وحدت‏‌شکن باشد، این فرصت را از دست داده‌‏ایم؛ اگر کیفیّت حرف‌‏زدن ما یا مضمون حرفهاى ما جورى باشد که دشمنان ما را در هدفهایشان موفّق بکند، ما این نعمت الهى را - «بَدَّلوا نِعمَتَ اللهِ کُفراً» - تبدیل کرده‌‏ایم به نقمت؛ این‏‌را باید مواظب بود، باید مراقب بود.»

نباید کینه‌‏ورزى‌‏هاى مذهبى را زیاد کرد
»بارها ما گفته‌‏ایم، براى آدمهاى آگاه و مطّلع از اوضاع جهان و جهان اسلام هم این مثل روز روشن است که امروز اختلافات مذهبى در میان مسلمانان، یک وسیله و برگه‌‏اى است در دست دشمنان ما. یک شمشیر در دست دشمنان ما، همین اختلافات مذهبى است. علنى‌‏کردن اختلافات، صریح‌‏کردن مخالفتهاى اعتقادى، به زبان آوردن مطالبى که کینه‌ها را برمى‌‏افروزد، یکى از وسایلى است که دشمن ما از آن بیشترین استفاده را دارد مى‏‌کند. حالا اگر ما جورى عمل بکنیم که این مقصود دشمن برآورده بشود، این «بَدَّلوا نِعمَتَ اللهِ کُفراً» است. در جلسات نباید کینه‌‏ورزى‌‏هاى مذهبى را زیاد کرد؛ این ‏را چقدر باید تکرار کرد؟ بارها تکرار کرده‏‌ایم؛ بعضى حاضر نیستند گوش کنند. شما اگر بخواهید آن کسى را که موافق مذهب شما نیست و عقیده‌‏ى حقّ شما را قبول ندارد هدایت کنید، چه کار مى‏‌کنید؟ اوّل شروع مى‌‏کنید به مقدّسات او بدگویى کردن و دشنام‌‏دادن؟ این‏که به‏‌کلّى او را از شما دور خواهد کرد و امید هدایت او را به صفر خواهد رساند. راه این‏کار این نیست.«

خروج از حدود ضوابط شرع ممنوع است‏
توصیه مهم دیگر رهبر معظم انقلاب اسلامى به جامعه مداحان، حفظ حدود و ضوابط شرعى است. وقتى کسى قرار است به‌‏عنوان مداح اهل بیت عصمت و طهارت شناخته شود، زشت‌‏ترین چیزها براى او این است که در عمل خود مخالف شرعى عمل کند که اهل بیت به آن دستور داده‌‏اند. از آن زشت‏‌تر این است که در همان مجلسى که قرار است در آن اهل بیت عصمت و طهارت بزرگ داشته شوند، خلاف شرع رخ دهد. خلاف شرع در هرجایى بد است و در مجلس اهل بیت بدتر. این اهانت به اهل بیت است که در مجلسى که به نام آن‏ها برگزار مى‏‌شود، خداى ناکرده کارهایى صورت گیرد که علیه شریعت اسلامى باشند. یعنى علیه آن‏‌چیزى باشند که اهل بیت عصمت و طهارت جان خود را براى حفظ آن دادند و براى حفظ آن سختى‏‌ها تحمل کردند و همه این مصیبت‏ها و مشکلاتى که براى اهل بیت پیدا شد، به‏‌خاطر این بود که آن‏ها به‌‏دنبال احیاى اسلام و حفظ ضوابط آن بودند. از این‏‌روست که اگر محیط‌هاى مراسم مذهبى گرفتار آفت خلاف شرع شود، برگزارى این جلسات نقض غرض خواهد بود. به تعبیر معظم له: «در محیط‌هاى مراسم مذهبى، مراقب باشید هیچ کارى که از حدود ضوابط شرع ممکن است بیرون برود، رخ ندهد؛ این‌ ‏را مراقبت کنید. محیط مدّاحى و خوانندگى دینى، یک محیط پاک و مطهّرى است؛ نگذاریم آلودگى‌‏هایى که متأسّفانه در دنیاى هنر در بین مردمان بى‌‏قید و بى‏‌مبالات رواج پیدا کرده است، به محیط هنر اسلامى و مذهبى در محیط‌هاى مذهبى رسوخ و نفوذ کند؛ این‏را مراقب باشید. محیط، محیط پاکیزه، طیّب، طاهر، همراه با عفّت؛ این‏جور محیطى باید باشد محیطى که ما در آنجا معارف اسلامى را مى‏‌خواهیم با زبان شعر بیان کنیم.«

هر کلمه آن آموزنده باشد
توصیه نهایى رهبر معظم انقلاب به مداحان اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام این بود که به‏‌صورت حداکثرى از امکان بیان خویش در جهت رشددادن مخاطب استفاده کنند: «سعى کنیم آنچه را به‌‏عنوان مضمون و محتوا در شعر خودمان مى‌‏گنجانیم، هر کلمه‏‌ى آن آموزنده باشد. فرق نمى‏‌کند؛ گاهى مصیبت است، گاهى مدح است؛ همه‌‏ى این‏ها مى‌‏تواند جورى انتخاب بشود که آموزنده باشد... این سنّت نوحه‌‏خوانى و رفتارهایى که در نوحه‌‏خوانى انجام مى‌‏گیرد، کارهاى بسیار مهمّى است؛ این‏ها استثنائىِ جامعه‌‏ى شیعه است، یعنى مخصوص ما است؛ در جاهاى دیگر، به این شکل در مراسم مذهبى وجود ندارد؛ این از امتیازات ما است؛ این ‏را باید پرمحتوا کرد، پرمضمون کرد. به این چیزها اگر ان‏شاءالله توجّه بشود، جامعه‏‌ى مدّاح، یکى از اثرگذارترین پیشروان اصلاح در نظام فکرى و عملى جامعه‏ى ایران خواهد بود و این مى‌‏تواند تحقّق پیدا کند، کما این‏که الان هم در هرجایى که انسان مشاهده مى‏‌کند که مدّاح با مسؤولیّتى، متعهّدى، شعر درست را، شعر خوب را، با شیوه‌‏ى درست اجرا مى‌‏کند، واقعاً اثر مى‏‌گذارد، مخاطبین خودش را بیدار مى‏‌کند، آگاه مى‌کند؛ و این از آن کارهایى است که هیچ صدقه‏‌ى جاریه‌‏اى معلوم نیست به این اندازه بتواند ارزش پیدا کند در پیشبرد جامعه؛ پیش خداى متعال کمتر کارى است که این‏‌همه بتواند انسان براى آن ارزش‌‏گذارى بکند؛ خیلى کار مهمّى است.«