حکم خمس کتاب‌های تزئینی کتابخانه

عقیق: بحث خمس که در اسلام به هفت چیز واجب می‌شود سوالات بسیاری را به همراه دارد. منفعت کسب، معدن، گنج، مال حلال مخلوط به حرام، جواهرى که به واسطه غواصى بدست می‌آید، غنیمت جنگی و زمینى که کافر ذمى از مسلمان بخرد، از مواردی است که در اسلام برای آنها خمس واجب شده است.

همانگونه که می‌دانید خمس در اسلام از فروع دین به حساب می‌آید. این فرع دینی مسلمانان بخش قابل توجهی از کتب فقهی را به احکام پیرامون خود اختصاص داده و یکی از مسائلی است که افراد دغدغه‌مند پس از استقلال مالی با سوالات متعددی پیرامون آن مواجه می‌شوند.

زمانی که انسان از راه‌های کسب درآمد، مالی را بدست آورد و اگر این مال از مخارج سالانه خود و خانواده‌اش بیشتر باشد باید خمس آن مال اضافه مانده را بدهد. در این بین اجناس و خریدهای باقی مانده از سال گذشته نیز از این قاعده مثتنی نبوده و این که بگوییم فقط به پول خمس تعلق می‌گیرد، حرف درستی نیست.

در بحث کتاب نیز خمس مورد توجه علما بوده است و در بین اغلب علما این نظر متفق القول است که اگر کتاب‌های کتابخانه هر فردی در شان و مورد نیاز فرد باشد نیازی به پرداخت خمس نمی‌باشد اما برخی از علما هم این نظر را دارند که به کتاب‌های بلااستفاده حتما خمس تعلق می‌گیرد.

برای مثال اگر  فردی کتاب‌هایی را با درآمد شخصی خودش خرید کرده باشد و یک سال خمسی از خرید آن گذشته باشد اما از آنها استفاده نکرده و آنها را مطالعه نکرده باشد به نظر حضرت امام و مقام معظم رهبری، در صورتی که این کتاب‌ها در شان و مورد نیاز فرد باشد به آنها خمس تعلق نمی‌گیرد. اما آیات عظام بهجت، سیستانى، فاضل و نورى همدانی بر این عقیده هستند که اگر فرد نتواند آن کتاب‌ها را سال دیگر تهیه کند، این کتاب‌ها خمس ندارند در غیر این صورت خمس آنها باید پرداخت شود. در این مورد آیات عظام تبریزى، صافى، مکارم و وحید به طور قطع بر این کتاب‌ها حکم خمس را صادر کرده‌اند.

لازم به ذکر است که بدلیل اینکه در حالت کلی به هدیه، خمس تعلق نمی‌گیرد تمامی علما بر این موضوع متفق هستند که کتاب‌هایی که از طریق بن کتاب خریداری شده‌اند و چون بن کتاب به نوعی یک هدیه محسوب می‌شود به آنها خمس تعلق نمی‌گیرد، همانطوری که به کتاب‌هایی که به عنوان هدیه دریافت کرده‌ایم خمس تعلق نمی‌گیرد. همچنین کسانی مانند دانشجویان که هزینه زندگی‌شان را فرد دیگری مانند پدر خانواده تامین می‌کند اگر از طریق پول دریافتی از سرپرست خانواده که نمی‌توان آن را درآمد تلقی کرد و هدیه محسوب می‌شود، کتابی را تهیه کنند به این کتاب خمس تعلق نمی‌گیرد.

پس در بحث کلی می‌توان این نتیجه را گرفت که اگر فردی کتابی را که در شان و مورد نیاز او نباشد را از درآمد شخصی خود تهیه کرده و سال خمسی آن فرد، فرا برسد به آن کتاب‌ها خمس تعلق گرفته و باید یک پنجم قیمت آن کتاب‌ها در زمان خرید را بپردازد.

با توجه به این نتیجه‌گیری، برخی که کتاب‌های فاخر و گرانقیمت را برای زیبایی و جذابیت کتابخانه خود خریداری می‌کنند و یا حتی بدون استفاده در کتابخانه خود نگهداری می‌کنند زمانی که سال خمسی آنها فرا برسد، باید خمس قیمت آن کتاب‌ها بپردازند.