عقیق: برای اولین بار نیست که جشن نوروز با یکی از ایام عزای اهل ‌بیت(علیهم‌السلام) تداخل پیدا می‌کند. همین چند سال پیش بود که نوروز با محرم حسینی تداخل پیدا کرد و همه مردم نشان دادند حب اهل بیت برایشان از هر جشن و مناسبتی بالاتر است. اگر همین‌طور تقویم سال‌‌ها را رو به عقب ورق بزنید، می‌بینید هر‌چند سال یک‌بار چنین اتفاقاتی رخ داده. امسال هم یکی از همان سال‌هایی است که با نام اهل ‌بیت(علیهم‌السلام) آغاز و با نام صدیقه طاهره متبرک می‌شود. اینها همه درست اما به‌هر حال همه مردم در طول سال دلشان را خوش کرده‌اند به همین تعطیلات دو‌هفته‌ای تا خستگی یک‌سال را از تن بیرون کنند و به‌قول معروف دلی از عزا در‌بیاورند. در چنین شرایطی وظیفه یک مسلمان واقعی چیست و چگونه باید آداب این دو مناسبت متفاوت را جمع کند؟ اصلا مگر این ایام با هم تناقضی دارد؟ با بسته‌ای از همین سوالات سراغ حجت‌الاسلام محمد لطفی نیاسر، مدیر رادیومعارف رفتیم تا برایمان بگوید وظیفه ما در نوروز 93 چیست.

*اجازه دهید حرف دلمان را در همین ابتدای گفت‌وگو بزنیم. واقعا حالا که ایام فاطمیه و نوروز تداخل پیدا کرده باید چه کار کنیم که هم از ایام نوروز استفاده کنیم و هم فاطمیه را درک کنیم. اصلا این توقع ما منطقی است؟

در طول تاریخ این ماجرای گذر فاطمیه از عید نوروز یا گذر ایام محرم از عید نوروز و مراسم این‌چنینی را بار‌ها شاهد بودیم. خوشبختانه در این زمینه هوشمندی و تیزهوشی بسیار بالایی در مسلمانان ایرانی وجود دارد. همزمان با بزرگداشت ایام فاطمیه سنت‌های نوروزی را طوری برپا می‌کنند که حرمت ائمه(علیهم‌السلام) به‌خوبی حفظ ‌شود اما آنچه که مردم ما در کلیت زندگی خود به‌دنبال آن هستند، فاطمه‌گونه زندگی کردن است نه‌ اقامه عزای آن بزرگوار. چون اگر مردم ما می‌خواستند تنها به عزاداری و سوگواری بپردازند ممکن بود در روزهای عید این کار را انجام ندهند در حالی که در ایام نوروز در جلسات شرکت می‌کنیم و سعی داریم از مسیر و خطی که حضرت فاطمه(س) مشخص فرموده پیروی کرده و سیره عبادی و سبک زندگی آن حضرت را بازگو کنیم. به بیانی واضح‌تر آن حضرت فقط در یک مراسم محزون خلاصه نمی‌شود بلکه مجموعه‌ای از معارف و مفاهیم زندگی صحیح اسلامی است که مسلمانان باید از آن الگو بگیرند. برای همین کسی نمی‌تواند بگوید دید و بازدید نوروزی و انجام صله رحم با زندگی حضرت فاطمه‌(س) منافات دارد و نباید انجام شود.

*منظورتان این است خیلی از سنت‌های نوروزی ما یک جورهایی با دستورات دینی و اسلامی گره خورده و در اسلام به آنها تاکید شده؟

درست است. علاوه بر دید و بازدید‌ها یکی از سنت‌های نوروزی ما ایرانی‌ها هدیه دادن یا کمک کردن به افراد نیازمند است که در اسلام هم به آن تاکید شده. حتی می‌توان این دید و بازدید‌ها را طوری انجام داد که نه‌تنها با عزای فاطمی منافات نداشته باشند بلکه سبک زندگی حضرت زهرا‌(س) را رواج دهیم. به‌عنوان مثال در دید و بازدیدهای نوروزی که انجام می‌شود ذکری یا حدیثی از آن حضرت و سبکی زندگی‌اش خواند شود حتما مفید و تاثیرگذار خواهد بود و شاید خیلی از مشکلات افراد با شنیدن‌‌ همان حدیث رفع شود. مصداق این حرف من در حدیث کساء آمده که: «هیچ جمعی از شیعیان ما نیستند مگر آنکه یاد ما در آنجا مطرح شود تا خداوند متعال هم و غم و گرفتاری را از ایشان برطرف فرماید». به همین دلیل باید در نظر داشت حالا که اقوام و آشنایان به‌مناسبت عید نوروز دور هم جمع می‌شوند، یادی هم از حضرت فاطمه کرده و جمع خود را به‌نام آن حضرت متبرک کنند. در این خصوص یکی از علما و بزرگان اقوام می‌توانند ذکر و حدیثی از حضرت مطرح کند تا همه محافل نوروزی در ایران در زمره مجالس آن حضرت ثبت شود.

*احتمالا در این میهمانی‌ها باید خطوط قرمز را هم رعایت کرد؟ مثلا گفت‌و‌گو‌ها و خنده در نوروز موجب بی‌حرمتی به ایام فاطمیه می‌شود؟

به‌نظرم هر آنچه که حضرت فاطمه(س) را خشنود می‌کند باید انجام شود. به‌هر حال هرچه که در دین اسلام بر ما حلال شده قابل اجراست و تنها در روزهای شهادت و نزدیک به آن باید از خنده و شادی خودداری کرد. اینکه جوانان و جامعه ما در روزهای نوروز شاد باشند غیر از یکی دو روز شهادت اشکالی ندارد. بنابراین دور هم بودن و داشتن زندگی شاد در روزهای نوروز هیچ منافاتی با بزرگداشت ایام فاطمیه ندارد و حتما اگر حرام نباشد، حضرت از آن جمع راضی است. مگر اینکه افراد در جمعی مرتکب عمل حرامی شوند که آن هم تنها به این ایام اختصاص ندارد. البته در روزهایی که اصل شهادت است، به‌طور حتم ظاهر عزا داشتن باید مراعات شود و مردم ما به آن توجه دارند. بنابراین خانواده‌ها می‌توانند دیدار‌های نوروزی خود را انجام دهند و در عین حال در مراسم بزرگداشت حضرت فاطمه(س) شرکت کنند که این دو مورد هیچ منافاتی با یکدیگر ندارد.

*ولی حتما شما هم معتقدید که امروز یکی از وظایف بزرگ شیعیان پاسداشت ایام فاطمیه است.

بله، واقعه فاطمیه و روزهای این مناسبت یکی از جانسوز‌ترین و در عین حال عبرت‌آموز‌ترین وقایع تاریخ صدر اسلام است و هر شیعه‌ای وظیفه دارد در بزرگداشت این ایام تلاش کند. حضرت فاطمه(س) در برابر یک انحراف و مشکل داخلی ایستادگی و قیام کرد تا برای همیشه مردم نسبت به ولایت‌مداری بصیرت داشته باشند و توجه‌شان به اسلام آن گونه باشد که پیامبر(ص) آن را در میان مردم به ودیعه گذاشت. برای همین باید از دو جنبه به ایام فاطمیه اهمیت داده و آن را پاس داشت: اول آنکه به‌عنوان بزرگ‌ترین غم بعد از رحلت پیغمبر و با فاصله کمی از آن بر جامعه مسلمانان وارد شد و دوم پیام‌ها و نکاتی است که فاطمیه به‌دنبال خود داشت و حضرت فاطمه‌(س) با وصیت به امیرالمومنین‌(ع) که گفت من را شبانه غسل بده و شبانه دفن کن، باز هم در پی آن بود که پیام ولایت‌مداری و بصیرت‌مندی به نسل‌های آینده برسد. نباید فراموش کنیم که بعد از رحلت پیامبر(ص) امت اسلام مسیری که آن حضرت در واقعه غدیر به‌سمت آن هدایت فرموده و برای آن بیعت گرفته بود حرکت نکرد و به همین دلیل اتفاقات و حوادثی پیش آمد که انحراف در جامعه اسلامی بود. حضرت فاطمه‌(س) هم که نزدیک‌ترین شخص به رسول خدا بود با نوعی تیزبینی و بصیرت تلاش داشت با این انحراف مقابله کند چرا‌که آن حضرت این جریان انحرافی را نوعی خروج از دین رسول خدا می‌دانست.

*قطعا همین موضوع تبعیت از ولایت یکی از ضروریات جامعه ماست.

بله، این شرایط در جامعه ما جاری و ساری است و نباید موضوع بصیرت و دین در حوادث و وقایع دچار انحراف شده و پیام اصلی گم شود. اگر دنباله‌رو حضرت فاطمه(س) بوده و پیام فاطمیه را زنده نگه‌می‌داریم باید بدانیم که مهم‌ترین پیام فاطمیه بصیرت و ولایت‌مداری است و آن حضرت تمام تلاش خود را کرد تا جامعه را در این دو حوزه اصلاح کند تا اگر این اتفاق در کوتاه‌مدت ممکن نشد، در طول تاریخ به یادگار بماند و اجرایی شود. درواقع حضرت فاطمه(س) سعی کرد به جامعه این پیام را برساند که به‌دنبال یک ولی صالح منسوب از طرف خدا بود و هر کسی از این اصول تخطی کند به‌معنای انحراف اوست. با نگاهی به خطبه فدکیه نیز این مضمون به‌دست می‌آید که از اسلام، اصول و فروعات آن یاد شده است. مواردی مانند حج، رسالت و امامت که در این خطبه به آنها اشاره شده در امتداد یکدیگر قرار دارند و با نفی هر یک از آنها کلیت جریان منحرف می‌شود. پس اگر کسی امامت را نفی کند، اعتقاد او به حج و رسالت آسیب دیده و از صراط مستقیم خارج شده است. چنین مفهومی است که در جامعه امروز ما باید مورد نظر باشد و ایام فاطمیه فرصت بسیار مغتنمی برای توجه و تأمل در این‌گونه موارد است.

معرفی چند کتاب فاطمی

‌حجت‌الاسلام محمد لطفی نیاسر چند کتاب را که درباره حضرت فاطمه‌(س) به‌رشته تحریر درآمده به مخاطبین معرفی می‌کند تا در دید و بازدیدهای نوروزی حتما از آنها استفاده کنند. او می‌گوید: «بزرگ‌تر‌ها و افراد باسواد فامیل کتاب‌های بسیار ساده‌ای مانند «فرهنگ سخنان حضرت فاطمه زهرا‌(س)» نوشته مرحوم حجت‌الاسلام دشتی را تهیه کرده و هنگام دید و بازدیدهای نوروزی، حدیثی از آن حضرت را برای جمع فامیل بخوانند تا ان‌شاء‌الله به برکت حضرت زهرا زندگی‌های ما پربرکت شود. کتاب‌های متعدد دیگری هم در این زمینه نوشته شده؛ از جمله کتاب «کشتی پهلو‌گرفته» نوشته سید‌مهدی شجاعی. کتاب «بیت‌الاحزان» نیز می‌تواند در این زمینه مفید باشد که در خصوص تاریخ‌نگاری زندگی حضرت فاطمه(س) بوده و روزهای تولد تا شهادت آن حضرت را ثبت کرده».

سرور معنوی در مراسم ائمه(علیهم‌السلام)

اصلا فکرش را هم نکنید که با شرکت در مراسم عزاداری ائمه(علیهم‌السلام) آن هم در عید نوروز دلتان می‌گیرد چون کار‌شناسان دینی معتقدند یاد کردن از اهل بیت حتی اگر به‌صورت شرکت در مراسم شهادت آنها باشد باز هم نوعی بهجت و سرور معنوی برای انسان به‌همراه دارد که قابل انکار نیست. درست است که در این مراسم خنده و شادی وجود ندارد اما براساس روایت حدیث کساء وقتی در محفلی یاد و ذکر اهل بیت(علیهم‌السلام) آورده شود خدا هم و غم را از آن جمع برطرف می‌کند. پس حتما در ایام نوروز همراه فرزندانتان در این مراسم شرکت کنید تا حسابی روحیه بگیرید. مطمئن باشید اگر چنین برنامه‌ای‌ اجرا کنید بچه‌هایتان یاد می‌گیرند مراسم نوروز در جای خود قرار دارد و احترام و یاد ائمه هم حفظ می‌شود و متعالی است. همه اینها در کنار یکدیگر منظومه زندگی و زیستی فرزندان و نسل آینده ما را تشکیل می‌دهد و بدین صورت خدا در غم و شادی فراموش نمی‌شود؛ همان‌طور که در چند سال قبل ایام ماه محرم با عید نوروز متقارن شد و مردم، هم در مراسم عزاداری شرکت کرده و اقامه عزا کردند و هم به آداب و سنن نوروزی خود رسیدگی کردند که تاثیرات بسیار خوبی در روحیه معنوی و پیوند سبک زندگی ایرانی- اسلامی داشت.