عقیق: قرآن
کریم و احادیث، انسان ها را به تفکر فرا خوانده اند. در قرآن اندیشیدن از اوصاف
خردمندان به شمار آمده است. إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ
وَاخْتِلاَفِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ لآیَاتٍ لِّأُوْلِی الألْبَابِ* الَّذِینَ
یَذْکُرُونَ اللّهَ قِیَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىَ جُنُوبِهِمْ وَیَتَفَکَّرُونَ
فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذا بَاطِلًا
سُبْحَانَکَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ (آل عمران، 190 و 191)
رسول خدا (ص) می فرمایند: ای ابن مسعود! هر گاه خواستی
کاری کنی که از روی دانش و خرد باشد و از کار بدون تدبر و دانش بپرهیز، چراکه خدای
جلیل می فرماید: (در سوگندهای خود)
مانند آن زن نباشید که بافته اش را پس از آنکه محکم می
کرد از هم می گسست و رشته رشته می کرد. (مکارم الاخلاق، ص 458)
تفکر در سیره و گفتار نبی اکرم (ص)، از بزرگترین عبادت
ها برشمرده شده است، ایشان (ص) در روایتی یک ساعت اندیشه کردن را بهتر از عبادت یک
سال معرفی کردند (مصباح الشریعه، ص 171)
و در حدیثی دیگر تفکر را عبادتی برشمردند که از حیث
عظمت، در میان عبادات مثل و همتایی ندارد.
قرآن در این باره می فرماید: "إِنَّ فِی خَلْقِ
السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّیلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْکِ
الَّتِی تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِمَا ینْفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ
مِنَ السَّمَاءِ مِنْ مَاءٍ فَأَحْیا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِیهَا
مِنْ کُلِّ دَابَّةٍ وَتَصْرِیفِ الرِّیاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَینَ
السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یعْقِلُون"( بقره، 164)
در آفرینش آسمان ها و زمین، و آمد و شد شب و روز و کشتی
هایی که در دریا به سود مردم در حرکتند و آبی که خداوند از آسمان نازل کرده و با
آن، زمین را پس از مرگ، زنده نموده و انواع جنبندگان را در آن گسترده، و (همچنین)
در تغییر مسیر بادها و ابرهایی که میان زمین و آسمان مسخرند، نشانه‌هایی است (از
ذات پاک خدا و یگانگی او) برای مردمی که عقل دارند و می‌اندیشند!
و این نوع تفکر است که امام صادق (ع) درباره آن می فرمایند: "فکر
آئینه حسنات است و کفاره سیئات و روشنی دل ها و وسعت خلق. به وسیله آن می رسد آدمی
به آنچه صلاح امر معاد است و حاصل می شود اطلاع بر عواقب امور و زیادتی در علم و
آن خصلتی است که هیچ عبادتی مثل آن نیست."
به فرموده امام صادق (ع) فردی نزد رسول خدا (ص) آمد و عرض
کرد: ای رسول خدا (ص)! توصیه و سفارشی به من کن. آن حضرت (ع) سه بار از او
پرسیدند: اگر سفارشی کنم انجام می دهی؟ آن شخص در هر سه بار پاسخ داد: آری، رسول خدا
(ص)! حضرت رسول (ص) فرمودند: به تو سفارش می کنم که هر گاه خواستی کاری انجام دهی
درباره سرانجام آن تدبر کن، اگر مایه رشد و هدایت بود انجام بده و اگر مایه گمراهی
بود از ان بپرهیز. (الکافی، ج 8، ص 150)
امام صادق (ع) می فرمایند: سه چیز فرد را از دستیابی به
مقامات عالی باز می دارد: کوتاهی همت، کم تدبیری و ناتوانی در اندیشه. (تحف
العقول، ص 315)
رسول خدا (ص) تفکر و تدبر در قرآن و عبرت از آموزه های
آن را مورد تأکید فراوان قرار داده، تدبر و تعقل در قرآن را عبادت برشمردند. از
پیامبر خدا (ص) روایتی نقل شده که در آن حضرت (ص) فرمودند: "به چشمانتان
بهره ای از عبادت برسانید؛ گفتند: چگونه؟ فرمودند: با نگاه کردن به قرآن و تفکر در
آن و عبرت گیری از عجائب آن.
بنابر آنچه بیان شد ثمرات تفکر و تدبر بسیار است. علم به احوال و
اعمال و اشیاء محصول ویژه فکر است. کم گویی و سخن کوتاه کردن نیز از دیگر ثمرات
تفکر است. انسانی که حقیقت تفکر را دریافته باشد، هرگز سخن به گزاف نمی گوید و
جدال نمی کند و.... همچنان که پیامبر خدا (ص) نیز چنین بودند، نقل است ایشان خود را
از سه چیز به شدت دور نگه می داشتند:
جدال و کشمکش، پرحرفی و ذکر سخنان بی فایده. (عیون
الاخبار الرضا (ع)، ج 1، ص 319)
منبع:قدس
211008
