سبک تلاوت قرآن کریم توسط امام رضا(ع)

عقیق:امروز سبک زندگی به یکی از مفاهیم کلیدی در جامعه اسلامی ایران بدل شده است به ویژه آنکه رهبر معظم انقلاب اصلاح این سبک و عرضه نوع اسلامی ایرانی آن به جامعه را به عنوان ضرورتی اساسی مطرح کرده اند. در این میان بی تردید بهترین و کاربردی ترین الگوی موجود برای بهره برداری سبک زندگی ائمه (ع) به عنوان مشعل هدایت بشر در تمام اعصار است. از این رو در این نوشتار انس امام رضا (ع) با قرآن و اهتمام آن حضرت (ع) به آیات و آموزه های وحی بررسی می شود تا انس با قرآن به عنوان یکی از اصلی ترین ابعاد سبک زندگی رضوی و تاثیر آن به مخاطب تبیین شود.
برنامه صبحگاهی امام رضا (ع) در خراسان چنین بود که پس از نماز صبح، تا طلوع خورشید در سجاده خویش می نشستند، سپس از کیف چرمی خود که چند مسواک در آن بود، مسواک ها را بر می داشتند و با هر یک، یک بار مسواک می زدند. پس از آن قدری کندر می جویدند و آنگاه به خواندن قرآن مشغول می شدند.
امام (ع) می فرمودند: "شایسته است که بعد از تعقیب نماز صبح دست کم پنجاه آیه از قرآن مجید خوانده شود." (من لایحتضره الفقیه، ج 1، ص 504)
شب ها هنگامی که برای خواب به بستر می رفتند، بسیار قرآن می خواندند و هر گاه آیه ای می رسید که در آن یادی از بهشت یا دوزخ بود، می گریستند و از خداوند در خواست بهشت می کردند و از آتش دوزخ به او پناه می بردند.
حضرت رضا (ع) هر سه شبانه روز یک بار قرآن را ختم می کردند و می فرمودند: "اگر بخواهیم کمتر از این زمان هم می توانم ختم قرآن کنم؛ اما در ختم سه روز، هیچ آیه ای را نمی خوانم مگر اینکه در آن می اندیشم که مقصود آیه چیست و برای چه نازل شده و زمان نزولش چه وقتی بوده از این جهت است که سه شبانه روز طول می کشد." (عیون اخبارالرضا، ج 2، ص 194)
عشق فراوان امام رضا (ع) به این کتاب آسمانی ایشان را بر آن داشت تا علاوه بر روز، در شب نیز قرآن بخوانند و حتی آیات زیادی را در آستانة خواب و در رختخواب تلاوت می کردند.
رجاء بن أبی الضحّاک که گزارشی از سفر امام (ع) داده چنین گوید: امام (ع) به هنگام خواب در رختخواب خویش فراوان قرآن می خواندند و هرگاه به آیه ای می رسیدند که در آن یادی از بهشت یا جهنم آمده بود، گریه می کردند و از خداوند بهشت را درخواست می نموده و از آتش جهنم به او پناه می بردند.
همچنین، امام رضا (ع) در نمازهای واجب و مستحب در شب و روز از سوره های متنوعی را تلاوت می کردند؛ رجاء بن أبی الضحاک که در سفر امام (ع) از مدینه تا مرو همراه آن حضرت (ع) بوده، در گزارشی مفصل به این مسأله اشاره کرده است: "امام رضا (ع) در اول ظهر شش رکعت نماز مستحبی می خواندند که پس از سوره حمد سوره های یا ایها الکافرون و قل هو الله احد را می خواندند و در دو رکعتی که پس از نماز جعفر طیار می خواندند از سوره های ملک و هل أتی استفاده می کردند و همچنین در رکعت وتر سوره های قل أعوذ برب الفلق و قل أعوذ برب النّاس را تلاوت می کردند.
و در نمازهای واجب خود پس از سوره حمد از سوره های انا انزلناه فی لیلة القدر و همچنین در ظهر جمعه سوره جمعه و سوره منافقین و در نماز عشاء در شب جمعه سوره سبّح و در نماز صبح روز دوشنبه و پنجشنبه در رکعت دوم پس از حمد سوره غاشیه را تلاوت می فرمودند.( بحارالانوار، ج 49، ص 94)
هر گاه حضرت رضا (ع) آیه "قل هو الله احد" را می خواندند آهسته می گفتند "الله احد" و وقتی سوره تمام می شد سه بار می گفتند: "کذلک الله ربنا" این چنین است پروردگار ما و هنگامی که آیه "قل یا ایها الکافرون" را می خواندند، آهسته می گفتند "یا ایها الکافرون" و پس از فراغ از ان سوره سه بار می گفتند: "ربی الله و دینی الاسلام" پروردگارم خدا است و آیینم اسلام است.
و چون سوره تین را می خواندند پس از خواندن سوره می گفتند: "بلی و انا علی ذلک من الشاهدین آری چنین است و من بر آن شهادت می دهم. و هر گاه از خواندن سوره فاتحه فارغ می شدند، می گفتند: "الحمدالله رب العالمین".
همچنین، هر گاه حضرت (ع) سوره اعلی را می خواندند، آهسته می گفتند: "سبحان ربی الاعلی" و هنگامی که "یا ایها الذین آمنوا" را در هر سوره قرائت می کردند، آهسته می گفتند: "لبیک اللهم لبیک" (عیون اخبارالرضا (ع)، ج 2، ص 194)
محدث نوری از کتاب فقه الرضا (ع) در باب روزه آورده است که امام رضا (ع) فرمودند: و أکثر فی هذا الشهر المبارک من قراءة القرآن والصلاة علی رسول الله؛ در این ماه شریف قرآن زیاد بخوان و فراوان بر رسول خدا (ص) صلوات و درود بفرست. (مستدرک الوسائل، ج 4، ص 267).
شیخ صدوق در کتاب عیون اخبار الرضا (ع) به سند خود از حضرت امام رضا (ع) از پدران خود از رسول خدا (ص) نقل کرده که پیامبر (ص) فرمودند: شش چیز از مروّت و جوانمردی است، سه کار در حضر و سه نوع رفتار در سفر. اما در وطن، اوّل، تلاوت کلام الله مجید؛ و دوم، آباد کردن مساجد؛ و سوم، اتحاد برادران در راه خدمت به جامعه. و امّا آن سه امر که در سفر است: اوّل، زاد و توشه را بی دریغ در اختیار همسفران گذاشتن؛ و دوم، حُسن خلق؛ و سوم، مزاح و شوخی بدون آمیختن با هیبت.( قرآن در احادیث اسلامی، ص 59).
و در پایان ذکر این مسئله ضرورت دارد که امام رضا (ع) در تمام زمینه ها و مسائل دینی و علمی و عقیدتی و فقهی از این کتاب آسمانی و این منبع پر فیض الهی کاملاً بهره می برد. و در هر سخن یا بیان به کلام الله مجید تکیه کند. شیخ صدوق در امالی از ابوذکوان از ابراهیم بن ابی العباس نقل کرده که می گفت: ندیدم چیزی را از امام رضا (ع) بپرسند که جوابش را نداند؛ بلکه جواب همه چیز را می دانست و نیز داناتر از او به زمان خویش را هرگز مشاهده نکردم.
مأمون پیوسته با پرسش های گوناگون خود امام (ع) را می آزمود. اما ایشان به همه پرسش های وی جواب می داد. تمام گفته های امام رضا (ع) و پاسخ های وی برگرفته از قرآن کریم بود. (امالی صدوق، ص 660)

منبع:قدس

211008