شیوه های تبیین قرآن، از منظر آیت الله جوادی آملی:
بر این اساس، قرآن‌کریم نه تنها از راه «حکمت»، «موعظه» و «جدال احسن» ره‌آورد خویش را ارائه کرده است، بلکه بسیاری از معارف خود را در چهره مثال نمودار ساخته و از راه «تمثیل»، آنها را تنزل داده است تا برای شاگرِدانْ و مبتدیانْ تعلیم، و برای محقّقان و خردپیشگانْ تأیید، و در نتیجه فهمش میسور همگان باشد.
خدای سبحان رسالت‌های رسول‌اکرم (ص) را «تلاوت آیات بر مردم»، «تعلیم کتاب و حکمت» به انسان‌ها، و «تزکیه نفوس» آنان معرفی می‌کند. جامع همه این رسالت‌ها، «دعوت به سوی خدا» است که سرلوحه برنامه همه انبیای الهی است و روش‌های آن در قرآن‌کریم تبیین شده است. خدای سبحان که شیوه‌های گوناگون دعوت را به رسول خود آموخت، خود نیز در تبیین و تفهیم معارف قرآنی آن را به کار گرفت.
سرّ استفاده از روش‌های گوناگون در دعوت و تعلیم، آن است که انسان‌ها گرچه از فرهنگ مشترک فطری برخوردارند، لیکن در هوشمندی و مراتب فهم یکسان نیستند و به تعبیر برخی روایات، همانند معادن طلا و نقره متفاوتند.
برخی از مخاطبان قرآن‌کریم، انسان‌های ساده‌اندیش و برخی حکیمان فرزانه و ژرف‌اندیشان باریک بینند. از این رو، لازم است کتاب جهان‌شمول الهی، معارف فطری را با روش‌های متفاوت و در سطوح گوناگون تبیین کند تا ژرف‌اندیشان محقق به بهانه نازل بودن مطالبِ وحیْ، خود را بی‌نیاز از آن نپندارند و ساده‌اندیشان مقلِّد نیز به دستاویز پیچیدگیِ معارف آن، خود را محروم نبینند.
بر این اساس، قرآن‌کریم نه تنها از راه «حکمت»، «موعظه» و «جدال احسن» ره‌آورد خویش را ارائه کرده است، بلکه بسیاری از معارف خود را در چهره مثال نمودار ساخته و از راه «تمثیل»، آنها را تنزل داده است تا برای شاگرِدانْ و مبتدیانْ تعلیم، و برای محقّقان و خردپیشگانْ تأیید، و در نتیجه فهمش میسور همگان باشد.
شیوه جمع میان حکمت، موعظه و جدال احسن از یک سو و تمثیل و تشبیه و نقل داستان از سوی دیگر در دعوت و تعلیم، از ویژگی‌های کتاب الهی است و در هیچ یک از کتب، علوم عقلی و نقلی که مؤلّفان و مصنّفان آنها تنها به ارائه براهین صرف و استدلال محض عقلی یا نقلی بسنده می‌کنند تداول ندارد.
غرض آن که، قرآن‌کریم افزون بر آن که برای نوع معارف خود برهان اقامه می‌کند برای عمومی کردن فهم آنها مَثَل نیز می‌زند. چنانکه توحید را گاهی در چهره "برهان" عرضه می‌کند که حکیمان و متکلمان، آن را به عنوان پیام وزین و سنگین تلقی می‌کنند و گاهی در لباس مَثَلی ساده که هر امّی درس ناخوانده‌ای، توان فهم آن را دارد.
منبع: فارس
کدخبرنگار:۲۱۲۱۱۳
