۰۵ آذر ۱۴۰۳ ۲۴ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۴۹ : ۰۰
نام و وظایف 17 فرشته
عقیق: در
نظام هستی بی‌نهایت فرشته وجود دارد که نه نامی از آنها ذکر شده و نه کسی را یارای
شمارش آنها است؛ چراکه براساس روایات با هر قطره بارانی که از آسمان فرو می‌ریزد
فرشته‌ای پایین می‌آید تا آن‌را در جایی که خداوند به او دستور داده قرار دهد1".
کارشناسان مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی در جدیدترین پاسخ‌های خود به سوالات متعدد مخاطبان خود به این پرسش که آیا امکان دارد نام فرشتگان و ملائکه را -البته به غیر از عزرائیل، اسرافیل، میکائیل، جبرائیل- مشخص و وظایف آنها را بیان کنید؟ پاسخ داده‌اند.
در ادامه متن کامل این پاسخ را می‌خوانیم:
نام تعداد اندکی از آنها در روایات ذکر شده است؛ مانند:
.1 راحیل: «ثُمَّ أَمَرَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی مَلَکاً مِنْ مَلَائِکَةِ الْجَنَّةِ یُقَالُ لَهُ رَاحِیلُ وَ لَیْسَ فِی الْمَلَائِکَةِ أَبْلَغُ مِنْهُ فَخَطَبَ بِخُطْبَةٍ لَمْ یَخْطُبْ بِمِثْلِهَا أَهْلُ السَّمَاءِ وَ لَا أَهْلُ الْأَرْض»؛(2) سپس خداوند تبارک و تعالی به فرشته‌ای از فرشتگان بهشت به نام «راحیل» که در بلاغت هیچ‌یک از ملائکه به پای او نمیرسند، دستور داد تا خطبه(عقد حضرت علی و فاطمه) را بخواند. او نیز خطبهای خواند که اهل آسمان و زمین چنین خطبهای نخوانده بودند.
.2 دردائیل: «قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّه(ص) یقول إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی مَلَکاً یُقَالُ لَهُ دَرْدَائِیلُ کَانَ لَهُ سِتَّةَ عَشَرَ أَلْفَ جَنَاحٍ مَا بَیْنَ الْجَنَاحِ إِلَی الْجَنَاحِ هَوَاءٌ وَ الْهَوَاءُ کَمَا بَیْنَ السَّمَاءِ إِلَی الْأَرْض...»؛(3)ابن عباس می‌گوید شنیدم که رسول خدا می‌فرمود خدای تعالی را فرشته‌ای است که «دردائیل» نام دارد. او را شانزده هزار بال است و ما بین هر دو بالش هوایی است که آن هوا به اندازه آسمان تا زمین است.
.3 اسماعیل: «وَ رَوَیْنَا مِنَ الْکِتَابِ الْمَذْکُورِ بِإِسْنَادِهِ إِلَی الصَّادِقِ(ع) أَنَّهُ قَالَ(ع) إِنَّ لِلَّهِ مَلَکاً یُقَالُ لَهُ إِسْمَاعِیلُ سَاکِنٌ فِی السَّمَاءِ الدُّنْیَا إِذَا قَالَ الْعَبْدُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ سَبْعَ مَرَّاتٍ قَالَ لَهُ إِسْمَاعِیلُ قَدْ سَمِعَ اللَّهُ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ صَوْتَکَ فَاسْأَلْ حَاجَتَک»؛(4)همانا برای خداوند فرشته‌ای است که به او «اسماعیل» میگویند. او در آسمان دنیا ساکن است. هر گاه بنده هفت بار بگوید یا ارحم الراحمین، اسماعیل به او می‌گوید خداوند که ارحم الراحمین است صدایت را شنید، حاجت خویش را از او بخواه.
.4 حیوان: «إِذَا سَکَنَتِ النُّطْفَةُ فِی الرَّحِمِ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَ أَنْشَأَ فِیهِ الرُّوحُ بَعَثَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی إِلَیْهِ مَلَکاً یُقَالُ لَهُ حَیَوَان»؛(5) هنگامی که نطفه در رحم چهار ماهه شد و روح در او دمیده شد، خداوند فرشته‌ای را به سویش می‌فرستد که «حیوان» نامیده می‌شود.
.5 زاجر: «فَیَبْعَثُ اللَّهُ إِلَیْهِ مَلَکاً یُقَالُ لَهُ زَاجِرٌ فَیَزْجُرُه»؛(6) هنگام خروج طفل از رحم خداوند فرشته‌ای را برای باز کردن رحم می‌فرستد که نامش «زاجر» است. این فرشته مأموریتش تسهیل در کار به دنیا آمدن نوزاد است.
.6 رضوان: «إِنَّ مَلَکاً یُقَالُ لَهُ رِضْوَانُ یُنَادِی لَا سَیْفَ إِلَّا ذُو الْفَقَار»؛(7) ملکی است به نام «رضوان» که ندا می‌دهد شمشیری نیست مگر ذوالفقار.
.7حزقائیل: «وَ إِنَّ لِلَّهِ مَلَکاً یُقَالُ لَهُ حِزْقَائِیلُ لَهُ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ أَلْفَ جَنَاح»؛(8)فرشته‌ای است به نام «حزقائیل» که 18 هزار بال دارد.
.8 میخائیل: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی مَلَکاً یُقَالُ لَهُ مِیخَائِیلُ یَأْخُذُ الْبَرَاءَاتِ لِلْمُصَلِّینَ عِنْدَ کُلِّ صَلَوَات»؛(9) رسول خدا(ص) می‌فرمود برای خدا ملکی است که نامش «میخائیل» است که برای نمازگزاران در هر نمازی رهایی از آتش را می‌گیرد.
.9سجل: «إِنَّ فِی الْهَوَاءِ مَلَکاً یُقَالُ لَهُ إِسْمَاعِیلُ ... یُحْصُونَ أَعْمَالَ الْعِبَادِ فَإِذَا کَانَ رَأْسُ السَّنَة بَعَثَ اللَّهُ إِلَیْهِمْ مَلَکاً یُقَالُ لَهُ السِّجِل»؛(10) در آسمان ملکی است که نامش اسماعیل است..... اعمال بندگان را حفاظت می‌کنند وقتی سر سال شد، خداوند فرشته‌ای را به سویشان می‌فرستد که «سجل» نام دارد.
.10 داعی: «إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی نَصَبَ فِی السَّمَاءِ السَّابِعَةِ مَلَکاً یُقَالُ لَهُ الدَّاعِی فَإِذَا دَخَلَ شَهْرُ رَجَبٍ یُنَادِی نادی ذَلِکَ الْمَلَکُ کُلَّ لَیْلَةٍ مِنْهُ إِلَی الصَّبَاحِ طُوبَی لِلذَّاکِرِینَ طُوبَی لِلطَّائِعِینَ»؛(11) خداوند در آسمان هفتم ملکی قرار داده به نام «داعی». هنگامی که ماه رجب داخل شد، این ملک هر شب تا صبح کارش این است که می‌گوید خوش به حال ذاکرین و اطاعت کنندگان.
.11 ظهلیل: «وَکَّلَ اللَّهُ بِقَبْرِ النَّبِیِّ (ص) مَلَکاً یُقَالُ لَهُ ظِهْلِیل إِذَا صَلَّی عَلَیْهِ أَحَدُکُمْ وَ سَلَّمَ عَلَیْهِ قَالَ لَهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ فُلَانٌ سَلَّمَ عَلَیْکَ وَ صَلَّی عَلَیْکَ قَالَ فَیَرُدُّ النَّبِیُّ ص بِالسَّلَام»؛(12) خداوند فرشته‌ای را برای قبر پیامبر اسلام(ص) موکل قرار داد که «ظهلیل» نام دارد. هرکسی که سلام و صلوات بر او بفرستد، این فرشته به پیامبر می‌گوید فلانی به شما سلام و درود فرستاد، پس پیامبر(ص) هم جواب سلامش را می‌دهد.
.12ایمان: «ملکا یقال له الإیمان»؛(13) فرشته‌ای «ایمان» نام دارد.
.13زوقابیل: «فبعث اللّه ملکا یقال له زوقابیل»؛(14)خداوند فرشته‌ای مبعوث کرد به نام «زوقابیل.«
14.مالک: «وَ نادَوْا یا مالِکُ لِیَقْضِ عَلَیْنا رَبُّکَ قالَ إِنَّکُمْ ماکِثُونَ»؛(15) فریاد برآورند که ای مالک، کاش پروردگار تو ما را بمیراند. می‌گوید نه، شما در این‌جا ماندنی هستید.
«...إِنَّ هَذَا مَالِکٌ خَازِنُ جَهَنَّمَ...»؛(16) این(فرشته) مالک نگهبان جهنم است.
.15نکیر و منکر: «عَلِیُّ بْنُ النُّعْمَانِ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) عَمَّا یَلْقَی صَاحِبُ الْقَبْرِ فَقَالَ إِنَّ مَلَکَیْنِ یُقَالُ لَهُمَا مُنْکَرٌ وَ نَکِیرٌ یَأْتِیَانِ صَاحِبَ الْقَبْرِ فَیَسْأَلَانِهِ عَنْ...»؛(17) سلیمان بن خالد می‌گوید از امام صادق(ع) پرسیدم از کسی که با میت در قبر ملاقات می‌کند فرمود: دو فرشته هستند به نام نکیر و منکر که بر مرده وارد می‌شوند و از او می‌پرسند.
.16رومان(منبه): «... فَصَلِّ عَلَیْهِمْ وَ عَلَی الرَّوْحَانِیِّینَ مِنْ مَلَائِکَتِک ... وَ رُومَانَ فَتَّانِ الْقُبُورِ،...»؛(18)پس درود فرست بر ایشان و بر روحانیین از فرشتگانت ... و رومان آزمایش کننده (اهل) قبرها.((19
17. هاروت و ماروت:...وَ ما أُنْزِلَ عَلَی الْمَلَکَیْنِ بِبابِلَ هارُوتَ وَ مارُوتَ...»؛(20) و (نیز یهود) از آنچه بر دو فرشته بابل «هاروت» و «ماروت»، نازل شد پیروی کردند. (آن دو، راه سحر کردن را، برای آشنایی با طرز ابطال آن، به مردم یاد میدادند.
و ....
:پی نوشت
1- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 27، ص 99. دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403 ق.
2- ابن بابویه، محمد بن علی، محقق، مصحح، لاجوردی، مهدی، عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج 1، ص 224، نشر جهان، تهران، چاپ اول، 1378 ق.
3- ابن بابویه، محمد بن علی، محقق مصحح، غفاری، علی اکبر، کمال الدین و تمام النعمة، ج 1، ص 282، اسلامیه، تهران، چاپ دوم، 1395 ق.
4-کوفی اهوازی، حسین بن سعید، محقق، مصحح، عرفانیان یزدی، غلامرضا، الزهد، النص، ص 54، المطبعة العلمیة، قم، چاپ دوم، 1402 ق.
5- برقی، احمد بن محمد بن خالد، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین، المحاسن، ج 2، ص 315، دار الکتب الإسلامیة، قم، چاپ دوم، 1371 ق.
6- کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 6، ص 15،
7- مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 1، ص 87، کنگره شیخ مفید، قم، چاپ اول، 1413 ق.
8- فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ج 1، ص 47، انتشارات رضی، قم، چاپ اول، 1375 ش.
9- شعیری، محمد بن محمد، جامع الأخبار، ص 71، مطبعة حیدریة، نجف، چاپ اول، بی‌تا.
10- الزهد، النص، ص 54.
11- ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الأعمال، ج 2، ص 628، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ دوم، 1409 ق.
12- ابن طاووس، علی بن موسی، جمال الأسبوع بکمال العمل المشروع، ص 243، دار الرضی، قم، چاپ اول، 1330 ق.
13- عاملی نباطی، علی من محمد، الصراط المستقیم إلی مستحقی التقدیم، ج 1، ص 156، المکتبة الحیدریة، نجف، چاپ اول، 1384 ق.
14- حسینی موسوی، محمد بن أبی طالب، محقق، مصحح، حسون، کریم فارس، تسلیة المجالس و زینة المجالس(مقتل الحسین علیه السلام)، ج 1، ص 525، مؤسسة المعارف الإسلامیة، قم، چاپ اول، 1418 ق.
15- زخرف، ۷۷.
16- کوفی اهوازی، حسین بن سعید، الزهد، النص، محقق، مصحح، عرفانیان یزدی، غلامرضا، ص 100، المطبعة العلمیة، قم، 1402 ق.
17- الزهد، النص، ص 88.
18- علی بن الحسین علیه السلام، امام چهارم، الصحیفة السجادیة، ص 40، دفتر نشر الهادی، قم، چاپ اول، 1376 ش.
19- رومان(منبه) نام فرشته‌ای است که پیش از نکیر و منکر وارد قبر می‌شود و آدمی را می‌آزماید، اگر نیکوکار بود منکر و نکیر را آگاه می‌سازد که هنگام سؤال با او به نرمی رفتار نمایند و اگر بد کار بوده به آنان خبر می‌دهد.
20- بقره، ۱۰۲.
گزارش خطا
