عقیق: صله رحم از موارد سفارش شده و موکد دین مبین اسلام است که ترک آن عواقب ناخوشایندی به دنبال دارد؛ این سنت حسنه در خصوص پدر و مادر بیشتر سفارش شده است. نوشتار زیر برگرفته از کتاب مفاتیح الحیاة اثر آیت الله جوادی آملی را در این باره مرور می کنیم: 

اولویت حق با مادر
امام باقر(ع) می فرمایند: حضرت موسی بن عمران(ع) سه بار به خدا عرض کرد: پروردگارا! به من توصیه ای کن! خدای سبحان در هر سه بار فرمود: تو را به خودم سفارش می کنم؛ آن گاه عرض کرد: پروردگارا! مرا سفارش کن! فرمود: تو را سفارش می کنم به مادرت. سپس عرض کرد: پروردگارا! مرا سفارش کن. فرمود: تو را به مادرت سفارش می کنم. باز گفت: پروردگارا! مرا سفارش کن. فرمود: تو را به پدرت سفارش می کنم. امام باقر(ع) افزود: از همین رو گفته می شود که حق مادر از نیکی دوسوم و برای پدر یک سوم است. (1) 

امام سجاد(ع) می فرمایند: حق پدرت این است که بدانی او ریشه تو و تو شاخه او هستی و بدان که اگر او نبود تو نیز نبودی، پس هر گاه در خودت نعمتی یافتی که شادمانت می کند بدان که پدرت برای تو ریشه آن نعمت است و حمد خدا به جای آور و به اندازه آن نعمت از او شکرگزار باش. (2)

قطع پیوند با والدین

خداوند گسستن پیوند با والدین را نکوهیده و درباره آن تهدید کرده است. کسانی که پدر و مادر خود را تحقیر و به آنان اهانت می کنند به سرانجامی بد گرفتار می شوند. در قرآن کریم آمده است: و آن کس که به پدر و مادر خود، آن گاه که او را به پذیرش رستاخیز فراخواندند گفت: اُف بر شما... اینان کسانی اند که آن سخن(وعده عذاب) درباره آنان به حقیقت پیوست، در حالی که در میان امت هایی از جنیان و آدمیان هستند که پیش از آنان درگذشتند. قطعا اینان زیانکارند. (3)
این آیه تنها درباره فرزندان کفرپیشه نیست، بلکه محور آن نکوهش اهانت و تحقیر والدین است چنان که خدای متعال در آیه ای دیگر این کار را نکوهیده و فرموده است: ... و به آنان کلمه ای ناخوشایند مگوی و با آنان پرخاشگری مکن. (4)
رسول خدا(ص) نیز فرمودند: از ستم بر والدین برهیزید، زیرا بوی بهشت از راهی هزار ساله به مشام می رسد ولی عاق والدین آن را نمی یاید. (5)
امام صادق(ع) فرمودند: پایین ترین مرتبه عاق والدین شدن، اف گفتن است. اگر خدا چیزی کمتر از اف گفتن نشان می داشت، از آن نهی می کرد (6)، همچنین فرمودند: هر کس به والدین خود در حالی که به او ستم کرده اند خشمگینانه بنگرد خدا نمازش را نمی پذیرد. (7)
شدیدترین مرحله در عاق والدین شدن، کشتن آنها است. پیامبر(ص) فرمود: بالاتر از هر عقوقی(ستم بر والدین) ستمی هست تا اینکه کسی یکی از والدین خود را بکشد و هر گاه چنین کرد عقوقی بدتر از آن نیست. (8) مراد از عقوق والدین همان ستم و آزردن آن دو است که موجب گسستن پیوند خویشاوندی با آنها است. (9)
بدرفتاری با پدر و مادر افزون بر کیفر اخروی زیان های دنیوی نیز دارد. بر پایه حدیثی قدسی خداوند فرمود: به عزت و جلال و بلندی شانم سوگند اگر عاق والدین عبادت همه پیامبران را انجام دهد از او نمی پذیرم. (10)

پی نوشت ها:
1. الامالی، صدوق، ص 511
2. تحف العقول، ص 263
3. احقاف، آیه 17 – 18
4. اسراء، آیه 23
5. الکافی، ج 2، ص 349
6. همان
7. همان
8. همان، ص 346
9. مجمع البحرین، ج 5، ص 215
10. جامع السعادات،ج2؛271

منبع:شبستان