واجب شدن حج از نگاه نهج البلاغه

از طرفی نهج البلاغه در دیار خودش، در میان شیعیان علی، درحوزه های علمیه شیعه غریب و تنها است. همچنان كه خود علی (ع ) غریب و تنها است. بدیهی است كه اگر اكثر محتویات كتابی و یا اندیشه ها و احساسات و عواطف شخصی با دنیای روحی مردمی سازگار نباشد، این كتاب و یا آن شخص عملاً تنها و بیگانه می ماند هر چند نامشان با هزاران تجلیل و تعظیم برده شود.(1)

نهج البلاغه بیماری های روحی انسان را شفا می بخشد و دارویی برای مرض هایی سهمگین چون حسد، نفاق، كبر، كجروی و غیره می باشد. تشنگان را سیراب می كند چرا كه به سرچشمه حیات وصل است، سرچشمه ای كه هرگز خشك نمی شود و كشتزار تشنه و تفتیده دل ها را سیراب می سازد و از مزرعه سبز انسانیت برای همیشه نگهداری می كند. موج معنویش تار دل ها را به نوا وا می دارد و جان ها را گرم می كند، اندیشه ها را بر می انگیزد و به روح، نشاط و شادابی و امید می بخشد و گاه چنان می لرزاند كه بندبند وجود انسان را به لرزش وا می دارد و حیات و روشنگری پدید می آورد. زندگی و عشق می آفریند، نغمه ایی ماورایی و بهشتی است.پیامبر اكرم در مورد حضرت علی(ع) فرموده اند:"علی مع القرآن و القرآن مع علی لن یفترقا حتی یردا علیّ الحوض.(2) علی با قرآن، و قرآن با علی است. این دو هرگز از یكدیگر جدا نشوند تا در سر حوض كوثر بر من وارد شوند.

 متن برخی آیات قرآنی و سخنان آن حضرت :

معاد
... انا لله و انّا الیه راجعون...( بقره/156) ما از آن خدا هستیم و به او باز می گردیم.
و سمع رجلاً یقول : انا لله و انا الیه راجعون، فقال علیه السلام: اَن قولنا:" انالله، اقرار علی انفسنا بالملك، و قولنا:" و انا الیه راجعون، اقرارعلی انفسنا بالهُلكِ. "(3)
امام علیه السلام شنید كه مردی می گوید" انالله و انا الیه راجعون" فرمود: وقتی كه می گوییم" ما از آن خداییم" به فرمانروایی و پادشاهی او اعتراف كرده ایم و چون می گوییم " به سوی او باز می گردیم، به هلاكت و از میان رفتن خود اعتراف می كنیم.

فلسفه حج

... و الله علی الناس حج البیت من أستطاع الیه سبیلا و من كفر فان الله غنی عن العالمین. ( آل عمران /97)
... برای خدا حج آن خانه بر كسانی كه قدرت رفتن به آن را داشته باشند واجب است. و هر كه راه كفر پیش گیرد، بداند كه خدا از جهانیان بی نیاز است.

امام (ع) با توجه به آیه فوق فلسفه حج را این گونه بیان می فرماید :

و فرض علیكم حج بیته الحرام الذی جعله قبله للانام... فرض حجه و أوجب حقه و كتب علیكم و فادته فقال سبحانه:" ولله علی الناس حج البیت من استطاع الیه سبیلاً و من كفر فان الله غنی عن العالمین."(4)

خداوند حج خانه خود را بر شما واجب گردانید و خانه خود را قبله گاه مردم ساخت، مردم با شوق تمام، آنسان كه ستوران به آبشخور روی نهند و كبوتران به آشیانه پناه برند، بدان درآیند. خدای سبحان حج را مقرر فرمود تا مردم در برابرعظمت او فروتنی نشان دهند و به عزت و جبروت او اعتراف كنند. و از میان بندگان خود كسانی را برگزید تا صلای دعوت او شنیدند و اجابت كردند وسخن حق تصدیق نمودند و در آنجا پای نهادند كه پیامبرانش نهاده بودند و به آن فرشتگان همانند شدند كه گرد عرشش طواف می كنند و  در این سودا كه سرمایه شان عبادت اوست، سود فراوان حاصل كردند و تا به میعاد آمرزش او دست یابند بر یكدیگر پیشی جستند. خداوند، سبحانه و تعالی حج را نشانه و علامت اسلام قرار داد و كعبه را پناهگاه پناهندگان و حج را فریضتی واجب قرار داد و حقش را واجب گردانید و حج را بر شما مقرر فرمود وگفت: " برای خدا حج آن خانه بر كسانی كه قدرت رفتن به آن داشته با شند واجب است وهر كه راه كفر پیش گیرد بداند كه خدا از جهانیان بی نیاز است ."

صفت نیكوكاران
...والله یحب المحسنین .( آل عمران/134)
وقال علیه السلام :لایزهدنك فی المعروف من لایشكره لك، فقد یشكرك علیه من لا یستمتع بشئ منه وقد تدرك من شكرالشاكر اكثر مما اضاع الكافر، "والله یحب المحسنین ."(5)
در این جملات در واقع حضرت علی علیه السلام به ذكر برخی از خصوصیات نیكوكاران می پردازد كه فرمود: تو را از نیكوكاری دلسرد نكند كسی كه نیكوكاریت را سپاس نمی گوید. گاه كسی تو راسپاس گوید كه از نعمت تو بهره مند نشده است و تو از سپاس گفتن دیگران بیش از آنكه ناسپاسان تباه كرده اند به دست خواهی آورد وخدا نیكوكاران را دوست می دارد.

 

 

پی نوشت ها:

1-(سیری در نهج البلاغه، مرتضی مطهری، صص نه، دوازده/ سیری در سیره ائمه اطهار، ص 39.)
2-( مستدرك، حاكم نیشابوری، ج 3، ص 124.)
3-(نهج البلاغه، ترجمه دكتر سید جعفر شهیدی، كلمات قصار 99.)
4-( خطبه یكم، ص 7.)
5-( كلمات قصار، 204.)

منبع:جام

211008