عقیق: مفسران بزرگوار شیعه و برخی مفسران اهل‌سنت در مورد تفسیر آیه مبارکه ۶۰ سوره اسرا «وَمَا جَعَلْنَا الرُّؤیَا الَّتِی أَرَیْنَاکَ إِلاَّ فِتْنَةً لِّلنَّاسِ وَالشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی القُرْآنِ وَنُخَوِّفُهُمْ فَمَا یَزِیدُهُمْ إِلاَّ طُغْیَانًا کَبِیرًا»آورده‌اند که: پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در خواب دید، بنی‌امیه مانند بوزینگان از منبر او بالا می‌روند و آن حضرت از این قضیه خیلی ناراحت شدند و فرمودند: «بنی‌امیه شجره ملعونه هستند».
از جمله مفسران شیعه که گفته‌اند: منظور از شجره ملعونه در قرآن بنی‌امیه می‌باشند، عبارت‌اند از: شیخ طوسی و طبرسی، صاحب منهج الصادقین، شیخ شبّر و علامه طباطبایی و نیز در تفسیر آیه شریفه ۲۸ سوره ابراهیم «الم تر الی الذین بدّلوا نعمة الله کفراً و احلّوا قومهم دارالبوار» به آن اشاره شده است.
صاحب تفسیر مجمع البیان حدیثی را به این مضمون نقل می‌کند: مردی از حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) درباره این آیه سؤال کرد، حضرت فرمود: «هم الأفجران من قریش: بنو أمیة، وبنو المغیرة»؛یعنی مراد آیه قرآن دو قبیله‌اند که فاجرترین قبایل قریش هستند که همان بنی‌امیه و بنی‌مغیره می‌باشند.
حوادث روز چهارم محرم
۱. فتوای شریح قاضی به قتل امام حسین علیه السلام
در این روز از سال ۶۱ هجری ابن زیاد با استناد به فتوایی که از شریح قاضی ملعون گرفت در مسجد کوفه خطبه خواند و مردم را به کشتن امام حسین علیه السلام تحریص کرد.
شریح بن حارث کندی مشهور به شریح قاضی از چهره‌های اجتماعی، قضایی و سیاسی صدر اسلام. به دستور عمر بن خطاب قاضی کوفه شد و عثمان هم منصب قضای او را تثبیت کرد. او در زمان حکومت امام امیرالمومنین علی(علیه السلام) به دلیل بعضی قضاوت‌های نادرست تبعید شد. برخی او را از عوامل اصلی در بسیج مردم کوفه و شام علیه امام حسین(علیه السلام) می‌دانند. مورخان مدت قضاوت شریح را از ۵۳ تا ۷۵ سال ذکر کرده‌اند. اکثر منابع معتبر، سال وفات او را سال ۸۰ هجری و سن او را در هنگام مرگ ۱۰۶ تا ۱۱۰ سال دانسته‌اند.
۲. به منبر رفتن و خطبه خواندن ابن زیاد و دستور فوری به مردم برای جنگ
محمد و عون فرزندان عقیله بنی هاشم
عقیله بنی هاشم حضرت زینب کبری علیهاالسلام در سال ۱۷ هجری قمری، با عبدالله بن جعفر طیار ازدواج کرد و از وی چهار پسر داشت به نام‌های: علی، عون، عباس، محمد؛ و یک دختر به نام ام کلثوم. عون و محمد در واقعه کربلا به شهادت رسیدند.
محمد روز عاشورا وی به میدان مبارزه شتافت و چنین رجز خواند:
أشْکو إِلَی الله مِنَ العُدْوانِ • فِعالَ قَومٍ فی الرَّدی عِمیانِ
قَدْ بَدَّلوا مَعالِمَ القُرآنِ • وَ مُحکمِ التَّنزیلِ و التَّبیان
وَ أَظهَروا الکفرَ مَعَ الطُّغیانِ
به خدا شکایت می‌کنم از کردار گروهی که کورکورانه به سوی هلاکت می‌روند؛ همان‌ها که نشانه‌های قرآن را دگرگون و بیان محکم تنزیل را تغییر داده‌اند؛ و کفر و طغیان و سرکشی را آشکار ساختند.بنابر مشهور وی پس از کشتن ده تن از لشگر دشمن، توسط عامر بن نهشل تمیمی به درجه رفیع شهادت نایل آمد.
عون در روز عاشورا بعد از شهادت برادرش محمد، عازم میدان جهاد شد و در هنگام جنگیدن این رجز را خواند:
انْ تُنْکِرُونی فَانا ابْنُ جَعْفرٍ ••• شهید صِدْقٍ فِی الجنانِ ازْهَرِ
یَطیر فیها بِجَناح اخْضَرِ ••• کفی بِهذا شَرَفاً فِی الْمَحْشَرِ
اگر مرا نمی‌شناسید، من پسر جعفر هستم که از روی صدق شهید شد و بهشت نورانی است؛ با بال سبز در بهشت پرواز می‌کند و همین شرافت مرا، در محشر کافی است.
در برخی منابع آمده است که عون بن عبدالله پس از شهادت عبدالله بن مسلم (علیه‌السلام) به میدان رفت و این رجز را خواند:
اقْسَمْتُ لا ادْخُلُ الّا الجَّنَةَ ••• مُوالِیاً لَاحْمَدَ وَالسُّنَةِ
وَالْفَوْزَ مِنْ بعد انقطاع المنة ••• هُوَ الّذی انْقَذَنا بِمَنِّه
مِنْ حَیْرَةِ الکُفْرِ وَسُوءِ الظَّنّةِ ••• صَلَّی عَلَیْهِ اللَّهُ بارِی الجَنَّةِ
سوگند یاد کرده‌ام که جز به بهشت نروم در حالی که دوستدار احمد صلی الله علیه و آله و سلم و سنت او باشم و پس از مرگ به رستگاری برسم اوست که بر ما منّت نهاد و رهانید و از سرگردانی کفر و بددلی نجات داد درود خدای آفریننده بهشت، بر او باد.
طبق نقل از مورخان عون سومین شهید از بنی‌هاشم است.او در نبرد خود، سه سواره و هجده پیاده از نیروهای دشمن را به هلاکت رساند و سرانجام توسط عبدالله بن قطبه طائی به شهادت رسید. برخی نوشته‌اند که چون -عون- برادر را کشته دید، بی‌اختیار خود را در میان کُشندگان افکند و قاتل برادر خود را دید و به یک ضربه کار او را ساخت، بعد نزد امام آمد و اجازه میدان طلبید.
وقتی امام حسین (علیه‌السلام) از مکه به سوی کربلا حرکت کرد، عبدالله بن جعفر دو پسرش عون و محمد را نزد امام فرستاد و به آنان سفارش کرد که با وی همراه باشند و از او دفاع کنند. آن دو هنگام خروج امام از مکه به سوی کربلا به آن حضرت پیوستند، و نامه پدر خود عبدالله را که در آن از امام (علیه‌السلام) خواسته بود از این سفر منصرف شود به وی رساندند. زینب کبری دو فرزند خود را مهیای نبرد کرد و به آنها تعلیم داد که اگر با امتناع آن حضرت مواجه شدید - کما اینکه آن امام مظلوم حتی غلام سیاه را از قتال بر حذر می داشت - دائی خود را به مادرش فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) قسم دهید تا اجازه میدان رفتن بگیرید.
جناب حر بن یزید ریاحی
حُرّ بْن یَزید ریاحی، از فرماندهان نظامی کوفه که پیش از واقعه عاشورا مأموریت یافت با سپاه هزار نفری، مانع حرکت امام به سوی کوفه و نیز بازگشت او شود. حر در روز عاشورا، به سپاه امام پیوست و در دفاع از او جنگید و به شهادت رسید. حر به سبب توبه و پیوستنش به امام ، نزد شیعیان احترام خاص دارد. شیعیان حر را نماد امید به قبولی توبه و رستگاری بعد از آن می‌دانند. آرامگاه حر اکنون در سمت غربی کربلا به فاصله حدود هفت کیلومتر واقع شده است.
نسب حرّ بن یزید به یکی از تیره‌های قبیله تمیم می‌رسد و وی را ریاحی، یربوعی، حَنظَلی و تمیمی خوانده‌اند. خاندان حرّ در زمان جاهلیت و در دوره اسلام از بزرگان بودند و حرّ از مشهورترین جنگاوران کوفه بود. او به دستور عبیدالله بن زیاد به فرماندهی بخشی از سپاه اعزامی برای مواجهه با امام منصوب شد و پایبند به اجرای دقیق فرمان‌های حکومتی بود.وی ظاهراً با سیاست میانه‌ای نداشته و در هیچ منبعی از عقیده حرّ یا موضع‌گیری سیاسی‌اش در اوضاع پرتنش کوفه در سال ۶۰ قمری سخنی به میان نیامده است، فقط بلعمی در روایتی، او را از محبان اهلبیت و شیعیانی دانسته است که تشیع خود را مخفی می‌کردند.
درباره نسل حرّ نیز اشاراتی در دست است. در طول تاریخ، دو خاندان به حر منسوب بوده‌اند: خاندان مستوفیان در قزوین که حمدالله مستوفی تاریخ نگار مشهور از ایشان است و آل حر در منطقه جبل عامل لبنان که یکی از مشهورترین ایشان، شیخ حر عاملی، صاحب کتاب مشهور وسائل الشیعه است.
پی نوشت:
تفسیر مجمع البیان امین الاسلام شیخ طبرسی
ویکی فقه
مقتل لهوف سید بن طاووس
الوقایع الحوادث:ج۲ص۱۲۴
وقایع الایام محدث قمی
منبع:حوزه
