عقیق: با حلول ماه مبارک رمضان حوزه علمیه امام محمدباقرعلیه السلام تهران، ائمه جماعات مساجد محدوده خود را دور هم جمع کرد تا پای درس استاد قرائتی بنشینند.
حجت الاسلام محسن قرائتی که یکی دو سالی است روی ویلچر می‌نشیند و در هر شرایطی از رسالتی که بیش از ۵۰ سال بر دوش خود دارد کم نمی‌گذارد، وارد جلسه می‌شود. همه به احترام استاد قیام می‌کنند و او مثل همیشه با لبخند و شوخی سخن خود آغاز می‌کند.
ابتدا روحانیونی که عقب‌تر روی صندلی نشسته‌اند و ارتباط دیداری برقرار نمی‌شود دور خود جمع می‌کند. استادقرائتی تقریباً به جلسه تسلط یافته و حالا پای کلاس درس او البته بدون تخته سیاه همیشگی می‌نشینیم.
صداوسیما و تبلیغ
قرائتی با یک سؤال مباحث خود را مطرح کرد: «با وجود اینکه وظیفه و تکلیف ما تبلیغ دین است اما حق آن را به خوبی ادا نکرده‌ایم. رسانه ملی در اختیار محسن قرائتی بوده است چقدر حق تبلیغ را انجام داده و مؤثر بوده است؟»
لزوم حضور زنان و جوانان در هیئت امنای مساجد
نگاه ما روحانیون باید عوض شود. روحانیون در ابتدای کهولت سن که توان و حوصله ارتباط با نسل نو ندارند از طلبه‌های جوان کمک بگیرند، در آیه ۱۲۵ سوره بقره خداوند به حضرت ابراهیم حدود ۱۰۰ ساله و اسماعیل حدود ۱۳ ساله می‌گوید باهم خانه مرا برای طواف كنندگان و مجاوران و ركوع كنندگان و سجده كنندگان پاك و پاكيزه كنيد.
در هیئت امنای مساجد باید نسل جوان داشته باشید. دست بالا بگیرید ببینم چند نفر در مسجدتان عضو جوان در هیئت امناء دارید؟ (که تعدادی دست بلند می‌کنند.) قرائتی می‌گوید خب خداراشکر حدود ۱۰-۱۵ نفری در جمع ما هستند. از وجود زنان تحصیل‌کرده نیز در هیئت امنای مساجد غافل نشوید چرا بدون حضور قشر زن و جوان برای آنها تصمیم می‌گیرید این موضوع در آیه۳۵ سوره آل عمران توجه شده است.
همسایگی مسجد!
حالا استاد از حاضران می‌پرسد خداوکیلی حاضرید در همسایگی مسجد خانه داشته باشید؟ من که هرگز! مساجد نباید اسباب اذیت و آزار همسایگان خود باشند و طبق روایات اذان باید با بهترین و زیباترین صدا پخش شود و قبل و بعد از اذان، مناجات‌خوانی یا مراسم دیگر باید صدای بلندگو فقط داخل مسجد باشد و مردم‌آزاری نکنیم.
پیرمردی که سال‌ها صدای خوبی هم نداشته اذان گفته و حالا میکروفن را هم به کودکان و نوجوانان نمی‌دهد تا اذان بگویند و قرآن بخوانند، باید به نسل جدید توجه کنیم.
ما حتی در معماری مساجد هم دقت نداریم، کاشی‌کاری‌های مساجد کجا گفته شده است آن هم به خط کوفی و در فاصله‌ای نوشته شده‌اند که کسی از آنها چیزی متوجه نمی‌شود. امام صادق(ع) تنها یک آیه از قرآن را در اتاقش زده بود و به آن نگاه و توجه می‌کرد.
اثر تبلیغ چهره به چهره
در سخنرانی‌های عمومی خوب هستیم اما به‌رغم تأکید قرآن در تبلیغات چهره به چهره و خصوصی ضعیف هستیم. نیاز داریم در مورد تبلیغات چهره به چهره که بسیار مهم است دوره ببینیم. روز اولی که رفتم تلویزیون پیش خودم گفتم خداراشکر هرچه بگویم همه می‌شنوند بعد متوجه شدم فکر و تصور غلطی است و تبلیغ چهره به چهره اثری دارد که تبلیغ بین المللی ندارد. در قرآن درمورد تبلیغ چهره به چهره به «يَا بُنَيَّ» و «یا اَبَتِ» به معنی ای فرزندم و ای پدرم اشاره دارد که من به کسانی که از من می‌پرسند بچه‌ام حرف گوش نمیده قرآن در سوره لقمان دوایش را بیان کرده است و می‌گوید« وَاصْبِرْ عَلَىٰ» که به «يَا بُنَيَّ» چسبیده است.
بهانه و فرصت زیبای افطاری دادن
حالا نوبت به این سؤال رسیده بود که سال گذشته به کدام یک از افراد محله خودمان افطاری دادیم؟ در حالی که رهبر معظم انقلاب هرشب به یک قشر افطاری می‌دهند. قرآن می‌فرماید: «كُلُواْ مِنَ ٱلطَّيِّبَٰتِ وَٱعۡمَلُواْ صَٰلِحًا از غذاهاى پاكيزه و پسنديده بخوريد و كار نيكو انجام دهيد» یا در جای دیگر می‌فرماید: «الَّذي أَطعَمَهُم مِن جوعٍ وَآمَنَهُم مِن خَوفٍ همان کس که آنها را از گرسنگی نجات داد و از ترس و ناامنی ایمن ساخت.»
لذا خدا در قرآن برای نماز یا عمل صالح ابتدا سخن از طعام یا نعمت امنیت و موارد دیگر سخن می‌گوید ما هم در مساجد و منبرهای خود وظیفه داریم به روش قرآن عمل کنیم، حواسمان باشد از ماه مبارک رمضان ساده عبور نکنیم و افطاری دادن یک بهانه خوب و مهم برای تبلیغ چهره به چهره است.
چرا به مدارس سر نمی‌زنید
کدام یک از ما به محیط اطراف مسجد توجه کردیم؟ سوال مهم و بعدی استاد است که توضیح می‌دهد: امثال افطاری دادن بهانه بوده و توجه به همسایگان مسجد مهم است. مدرسه، کلانتری، ادارات و موارد دیگر همه کنار یک مسجد قرار دارند اما تا به حال دیدید یک روحانی در مدرسه داشته باشیم، جایی که ممکن است حداقل ۲۰۰-۳۰۰ دانش‌آموز نوجوان در آن باشند و می‌توانید کار فرهنگی تبلیغی خوب در آن انجام دهید. تا به حال به مدارس سر زدید و به دانش‌آموزان برتر خداقوت گفته‌اید و ارتباط برقرار کرده‌اید؟ باید روش‌ها و رفتار ما بازنگری شود و تغییر کند.
پزشک اطفال داریم اما روحانی اطفال نداریم
دیگه وقت بیان یک خاطره سر کلاس استاد رسیده است: «حدود ۵۰ سال پیش نزدیک ماه رمضان در کوچه‌های کاشان سمت خونه می‌رفتم که چند نوجوان را دیدم که به من سلام کردند، همه بچه‌ها را جمع کردم خوش و بش کردم و یک داستان برایشان تعریف کردم، بعد به یکی که بزرگتر بود گفتم هر شب وعده ما مسجد باشد و من یک داستان کوتاه تعریف می‌کنم، از روز اول ماه رمضان جلسه ما تنها با همین ۷-۸ نفر کودک و نوجوان شروع شد و آخر ماه جمعیت ما به ۴۰۰ نفر رسید. همین جلسات بعد از ماه رمضان با اشتیاق بچه‌ها به جلسات هفتگی جمعه‌ها تبدیل شد و تا چهارسال ادامه پیدا کرد.
چرا ما پزشک اطفال داریم اما روحانی اطفال نداریم؟ یا آبیاری قطره‌ای داریم اما تفسیر یک دقیقه‌ای کوتاه، مختصر و مفید نمی‌گوییم؟ ادامه می‌دهد: سخنان امام علی(ع) همیشه کوتاه بوده است و تنها ۱۰ سخنرانی بلند دارند و باید الگو بگیریم.ما مهارت ارتباط با کودک و نوجوان را باید بیاموزیم. کودکی پیش من آمد و گفت قرآن بخوانم گفتم بخوان و دیدم یک مربی کم‌سلیقه آیه‌ای را یاد داده بود که مراجع هم شاید حفظ نیستند «وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ....» باید آیات دو کلمه‌ای مهم به کودکان یاد بدیم:« فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ... إنْ تَنْصُروا اللهَ یَنْصُرُکُم... إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ... وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً»
قرآن اول می‌گوید خنده بعد گریه
اصل ما براساس گریه تعریف شده است در حالی که قرآن در سوره نجم می‌گوید که « وَأَنَّهُۥ هُوَ أَضۡحَكَ وَأَبۡكَىٰ و اوست كه بخنداند و بگرياند» ما در تولید خنده‌های حلال ضعف داریم و معمولا با ادا در آوردن، غیبت، تهمت و مواردی از این دست سعی می‌کنیم دیگران را بخندانیم، اگر خنده حلال تولید می‌کردیم قطعا مخاطب و موفقیت بیشتری داشتیم.این موضوع در مورد کودکان و نوجوان هم صدق می‌کند هراندازه بتوانیم ارتباط کودکانه با آنها برقرار کنیم موفق خواهیم بود. در قرآن بیش از ۲۰۰ قصه وجود دارد برای مردم سخنرانی می‌کنیم ولی برای بچه‌ها قصه نمی‌گوییم.سختِ برای ما بگوییم بلد نیستیم درحالی که خدا به پیامبر می‌فرماید بگو بلد نیستم، به قول مرحوم علامه طباطبایی گاهی یک نمی‌دانم گفتن اثر تربیتی‌اش از ۱۰۰ تا می‌دانم بیشتر است.
مردم را گروگان نگیرید
یکی از علت‌های خلوت بودن برخی مساجد، طولانی کردن نماز و مراسم است، روزی که تلویزیون رفتم یک ساعت و بیشتر سخنرانی می‌کردم الان به حدود ۲۰ دقیقه رسیده و کمتر هم باید بشود و مردم وقت، حوصله و حال مباحث طولانی ندارند، تفسیر کوتاه یک دقیقه‌ای به مردم بگویید، مردم را گروگان نگیرید و نماز را سریع بخوانید و بین نماز سخنرانی نکنید و بگذارید مردم سریع به کارشان برسند. ظاهرتان آراسته، عادی و طبیعی باشد، از لباس رنگ سفید غیر از ایام سوگواری استفاده کنید و بی‌جهت نیست امروز در دانشگاه‌ها روانشناسی رنگ‌ها تدریس می‌شود چرا که رنگ‌ها در روح اثر دارد.
حيف كه شيعه هستی!
خاطره بعدی استاد از پاکستان بود که برخی از حاضران قبلا شنیده بودند: «يكبار كه در كنگره‌ای در پاكستان حضور داشتم، امامت و شيعه را در يك دقيقه اثبات كردم. در اين كنگره به من گفتند همه حاضرين دانشگاهی هستند، گفتم من هم امام جماعت دانشگاه تهران هستم. گفتند: سُنی هستند و من گفتم در تلويزيون ميليون‌ها مخاطب دارم.
گفتند: وهابی هستند با وهابی نمی‌شود سر و كار داشت، برای همين يك بحث غيرشيعی و سُنی انتخاب كردم. همه می‌خنديدند به طوری كه در انتهای مراسم يكی از اساتيد نتوانست خودش را نگه دارد و بلند شد و گفت: احسنت، اما حيف كه شيعه هستی! گفتم: قرار نبود بحث شيعه و سُنی بكنيم. برای همين در يك دقيقه دليل شيعه بودن خود را با قرآن می‌گويم و گفتم تا پيامبر(ص) بود شيعه و سنی نبود و رهبر جامعه خودشان بودند. بعد از رحلت ايشان عده‌ای دينشان را از اهل بيت(ع) گرفتند و عده‌ای ديگر از چهار امام، مثل حنبلی و شافعی؛ تفاوت اين دو، اينگونه است.
در قرآن سه آيه در مورد اهل بيت(ع) داريم از جمله آيه تطهير، اما اين چهار امام جزو اينها نيستند، اهل بيت(ع) قرن اول هجری بودند و امامان سُنی بعد از آنها آمدند. يعني شيعه يك قرن جلوتر است و قرآن هم می‌گويد «والسابقون و السابقون، اولئك هم المقربون». اهل بيت(ع) شهيد شدند اما علمای سُنی نه.
خداوند می‌فرماید: شهدا از كسانی كه نشسته‌اند، برترند. به حاضرين سّنی گفتم من به اين سه دليل شيعه‌ام، شما به چه دليل سُنی هستيد؟ اگر دليل آورديد، من در تلويزيون پاكستان می‌گويم كه سُنی شده‌ام.»
قانون غلطِ تعطیلی
من بخشی از جوانی خود را به خاطر قانون غلطِ تعطیلی پنج‌شنبه‌ها و جمعه‌ها از دست دادم، می‌دانید این تعطیلی چقدر به دانشگاه‌ها و حوزه‌ها آسیب زده است، اگر محاسبه کنید خواهید فهمید در طول یک سال چقدر ما زمان از دست دادیم. بقالی، نانوایی، خلبان، آتش نشان، پلیس، دکتر و سایر موارد کار کردند و این قانون غلط حدود ۸ سال جوانی من را آتش زد. قرآن هم می‌گوید جمعه نیم ساعت برای نماز جمعه تعطیل کنید مغازه را ببندید و بعدش کار خود را انجام دهید.
تواضع یک مرجع تقلید
وقتی به یک طلبه مثل من بگویند نمازت را بخوان ببینیم درست است یا نه، بهم بر می‌خورد.آیت الله سبحانی نقل می‌کرد پسری ۱۶ ساله از قاریان مصری را نزد آیت الله گلپایگانی بردیم، ایشان بعد از دیدار گفت شما قاری هستید تخصص دارید نمازم را بخوانم ببینید درست است یا نه؟ اطرافیان گفتن زشت است شما مرجع تقلید ۹۰ ساله هستید و حرف‌هایی از این دست بالاخره آیت الله گلپایگانی با بی‌توجهی به حرف‌ها نمازش را خواند و این قاری گفت درست است...این تواضع‌ها برای همه ما درس است.
عدالت در مسجد
در بسیاری از مساجد به زنان احترام گذاشته نمی‌شود، چرا بدترین جای مسجد را به زنان اختصاص می‌دهید. شما اگر در همین مسجد عدالت بین زن و مرد را برقرار نکنید پس کجا می‌خواهید این کار را انجام دهید. یک زن باردار یا دارای مشکل جسمانی چگونه باید به طبقه بالای مسجد بدون آسانسور برود برای خواندن یک نماز، و آن وقت یک مرد سالم به طبقه همکف برود.
منتظر کمک هیچ دستگاه یا نهاد دولتی نباشید
هیچ‌گاه منتظر کمک هیچ دستگاه یا نهاد دولتی نباشید. هیچ‌وقت منتظر مرکز رسیدگی به امور مساجد، سازمان تبلیغات اسلامی و سازمان اوقاف و امورخیریه نباشید. هرکاری کردید خودتان کردید. من بابت گوش نکردن به خیلی‌ها خِیر دیدم شما هم به هرچیزی و هرکسی گوش نکنید و کار درست را انجام دهید.ما در برخی از ستون‌های دین خیلی قوی کار کردیم اما در برخی هیچ کاری نکردیم، این سبک دین‌داری درست نیست.
پیشنهاد می‌کنم یک دوره کلاس‌های بیان احکام آقای فلاح‌زاده را حتماً بروید و در هر زمانی بدانید که چه باید بگویید. بدون مطالعه و بدون حرف جدید سخنرانی نکنیم. تصمیم بگیریم هر شب تفسیر یک آیه را نشنیده و نخوانده نخوابیم. حرف های استاد قرائتی تقریباً تمام شده است و در پایان می‌گوید این مدل تک جلسه با قاشق چای‌خوری آب خوردن است و باید دوره‌های مختلف برگزار کنیم.
