عقیق: حجت الاسلام و المسلمین محمدی شاهرودی، کارشناس دینی در یک برنامه‌ای به پرسش و پاسخی با موضوع «فضیلت و کیفیت نماز شب» پرداخت که تقدیم شما فرهیختگان می‌شود.
* پرسش
در مورد فضیلت و کیفیت نماز شب توضیح دهید.
* پاسخ
فضیلت و اهمیت نماز شب در آیات قرآن و روایات اسلامی بسیار مورد تأکید قرار گرفته است. در قرآن کریم، آیه «عَسَی أَن یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَامًا مَّحْمُودًا» به این موضوع اشاره دارد که خداوند متعال به واسطه نماز شب، مقام محمود (مقام شفاعت) را به پیامبر اکرم(ص) عطا فرمود.
همچنین در آیه «تَتَجَافَی جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ» به کسانی اشاره شده که در زمان استراحت، پهلو از بستر برمی‌دارند تا به عبادت بپردازند.
در روایات متعددی، آثار و برکات نماز شب بیان شده است که از جمله می‌توان به نورانیت چهره، روشنایی قبر، گشایش در روزی، و حفظ آبرو در دنیا و آخرت اشاره کرد.
در روایتی از معصومین(ع) آمده است که «شرف المؤمن صلاة اللیل» یعنی شرافت مؤمن به نماز شب است. نکته قابل توجه این است که نماز شب، علی‌رغم فضیلت بسیار، عملی دست‌نیافتنی و دشوار نیست.
این عبادت را می‌توان با برنامه‌ریزی مناسب، حتی در کوتاه‌ترین زمان ممکن (حدود سه تا ده دقیقه) انجام داد.
انعطاف‌پذیری در شرایط اقامه نماز شب نیز قابل توجه است. می‌توان آن را در حین انجام کارهای روزمره، مانند آشپزی یا در مسیر حرکت ادا کرد.
در شرایط خاص، حتی رعایت دقیق جهت قبله ضروری نیست و می‌توان رکوع و سجود را با اشاره انجام داد، هرچند ذکرهای واجب باید به طور کامل ادا شوند.
اقامه نماز شب به مراتب ساده‌تر از تصور عموم است. با برنامه‌ریزی مناسب، می‌توان حدود نیم ساعت پیش از اذان صبح بیدار شد و این فریضه را به جا آورد.
ساختار نماز شب شامل یازده رکعت است: هشت رکعت نافله شب، دو رکعت شفع و یک رکعت وتر. برای تسهیل، می‌توان این رکعات را با قرائت سوره حمد به تنهایی و بدون قنوت اقامه کرد. در این صورت، کل نماز حداکثر یازده دقیقه به طول می‌انجامد.
مستحبات نماز وتر، از جمله هفتاد بار استغفار، هفت مرتبه «العیاذ بالله من النار»، دعا برای چهل مؤمن و سیصد مرتبه ذکر، جزء ارکان اصلی نماز نیستند و ترک آن‌ها خللی در صحت نماز ایجاد نمی‌کند.
در صورت کمبود وقت، می‌توان به خواندن یک رکعت وتر اکتفا کرد. حتی اگر در میانه نماز، اذان صبح طلوع کند، می‌توان باقیمانده رکعات را پس از نماز صبح به جا آورد، هرچند که فضیلت آن متفاوت خواهد بود.
وقت شرعی نماز شب از نیمه شب (حدود یازده و ربع شب) تا طلوع آفتاب است. نیمه شب شرعی از تقسیم فاصله زمانی بین غروب آفتاب تا طلوع آفتاب فردا محاسبه می‌شود.
برای کسانی که اطمینان دارند در سحر بیدار نخواهند شد، امکان اقامه نماز در ابتدای شب نیز وجود دارد، اگرچه افضل آن است که در وقت اصلی خود خوانده شود.
در صورت قضا شدن نماز شب، قضای آن در روز بعد بهتر از خواندن آن در ابتدای شب است.
منبع:حوزه