شاخصه‌های شعر آیینی در بیان حاج علی انسانی/ نقش مداحان در تمدن‌سازی

عقیق: دوره نفسُ‌المهموم با هدف توسعه مهارت‌های مداحی و شعر آیینی، با حضور مداحان جوان و اساتید برجسته از جمله اساتید دانشگاه امام صادق علیه‌السلام برگزار شد. این رویداد به میزبانی مرکز تخصصی احیاء امر دانشگاه امام صادق علیه‌السلام و با محوریت ارتقای سطح علمی و عملی مداحی آیینی، طی چهار روز در دو هفته متوالی در تاریخ 3،4 و 10،11 آبان‌ماه برگزار شد. این دوره با محوریت‌ انتخاب شعر و بررسی نگرش‌های آیینی در جامعه ایرانی فرصتي برای مداحان جوان فراهم کرد تا با بهره‌گیری از تجربه اساتید خبره، به تقویت‌ مهارت‌های خود بپردازند.

آغاز دوره و تمرکز بر انتخاب شعر

دوره نفسُ‌المهموم در روز پنج‌شنبه، سوم آبان‌ماه، با سخنرانی استاد سیدمهدی حسینی‌رکن‌آبادی، دبیر علمی رویداد و استاد محمدرضا یعقوبی‌آل آغاز شد. در این روز، تمرکز اصلی برنامه‌ها بر موضوع «انتخاب شعر» بود. اساتید با تکیه بر معیارهای مهم در انتخاب شعر مناسب، توضیح دادند اشعاری که در مجالس آیینی خوانده ‌می‌شوند، باید از جذابیت هنری و در عین حال از محتوای دینی و اخلاقی بالایی برخوردار باشد.

اساتید پس از ارائه مبانی نظری، به بررسی و نقد نحوه انتخاب و اجرای شعر توسط مداحان جوان پرداختند تا به ایشان کمک کنند با شنیدن بازخوردهایی دقیق و هدفمند، کیفیت اجرای خود را بهبود دهند.

نگرش‌مثبت جامعه ایرانی به مناسک آیینی

در بخش دوم برنامه روز نخست دوره، سیدمهدی سرخان به ارائه نتایج افکارسنجی انجام‌شده توسط مرکز متا (مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه‌السلام) پرداخت. این افکارسنجی که با تمرکز بر ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان نسبت به مناسک آیینی و هیئات مذهبی صورت گرفته بود، دیدگاه‌های گوناگون را درباره تأثیرات فرهنگی و اجتماعی این مناسک به‌ویژه در میان جوانان به تصویر کشید. در این نظرسنجی مشخص شد که شرکت‌کنندگان جوان، به‌رغم چالش‌های اجتماعی و فرهنگی، علاقه وافری به مناسک آیینی دارند و این آیین‌ها را از نظر اجتماعی مهم می‌دانند. از این رو مداحان جوان باید در انتخاب اشعار و نحوه اجرای خود هوشمندی بیشتری به کار گیرند.

نقش شعر در انتقال معانی و احساسات

بخش انتهایی روز اول، با بیان نکات راهبردی درباره انتخاب، سرودن و استفاده از شعر آیینی توسط حاج علی انسانی به پایان‌ رسید. این نکات به‌طور خاص به اهمیت شعر در فرهنگ و مناسک آیینی تأکید داشت و به شرکت‌کنندگان این امکان را داد که درک عمیق‌تری از نقش شعر در انتقال معانی و احساسات معنوی پیدا کنند.
حاج علی انسانی، با استفاده از تجربیات خود در سرودن اشعار آیینی، به تشریح مراحل مختلفی پرداخت که برای خلق یک شعر تأثیرگذار لازم است. وی بر این موضوع تأکید کرد که انتخاب واژگان مناسب و در نظر گرفتن احساسات و معانی عمیق مرتبط با موضوع آیینی، می‌تواند تأثیر عمیق‌تری بر شنوندگان داشته باشد. حاج علی انسانی بیان داشت: شعر آیینی نه تنها باید آکنده از روح و معنای مذهبی باشد، بلکه باید به گونه‌ای سروده شود که شنوندگان را به تفکر و تأمل بیشتر درباره ارزش‌ها و اعتقادات خود وادار کند.

نقش مداحان در تمدن‌سازی

روز دوم برنامه، جمعه چهارم آبان‌ماه، به بررسی نقش مداحان در تمدن‌سازی اختصاص داشت. برنامه روز دوم با سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین علیرضا پناهیان آغاز شد. وی با تاکید بر اینکه مداحان به‌عنوان سفیران فرهنگی و دینی، نقشی اساسی در انتقال ارزش‌های معنوی و فرهنگی ایفا می‌کنند، از آنان خواست تا با بهره‌گیری از دانش دینی و ارتقاء سطح هنری و فرهنگی خود، رسالت فرهنگی خویش را به بهترین نحو به انجام برسانند.

ارزیابی معیارهای انتخاب شعر مداحی

در بخش بعدی برنامه های روز دوم، استاد سیدمهدی حسینی‌رکن‌آبادی و استاد محمدرضا یعقوبی‌آل به نقد و بررسی اجرای یکی از مداحان مطرح کشور پرداختند. این بخش از برنامه به مداحان جوان فرصتی داد تا اجرای خود را در معرض نقد اساتید قرار داده و از بازخوردهای آن‌ها برای بهبود کار خود بهره‌مند شوند.

در ادامه این بخش، اساتید به بیان نکات و معیارهای مهم در انتخاب و اجرای شعر پرداختند و از حضار خواستند تا اجرایی کوتاه داشته باشند. پس از هر اجرا، اساتید به صورت فردی هر مداح را مورد نقد و بررسی قرار داده و با ارائه نکات آموزشی، آن‌ها را به نقاط قوت و ضعف خود آگاه کردند.

سلوک مؤمنانه در مداحی و مرثیه سرایی

روز سوم دوره، پنجشنبه دهم آبان‌ماه با سخنرانی استاد حجت‌الاسلام میرزامحمدی آغاز گردید. موضوع اصلی این سخنرانی «سلوک مؤمنانه در مداحی و مرثیه‌سرایی» بود که به بررسی ابعاد اخلاقی و روحی این هنر مذهبی پرداخته شد. استاد میرزامحمدی به مهم‌ترین نکات پیرامون مداحی و مرثیه‌سرایی اشاره کرد و ضمن تحلیل ویژگی‌های یک مداح مجرب، تأکید کرد که این هنر نه تنها باید بر مبنای مهارت‌های فنی باشد بلکه باید روحیه‌ای الهی و مؤمنانه نیز در آن وجود داشته باشد. وی به تأثیر کلمات و عواطف در مداحی اشاره کرد و بیان داشت که موفقیت یک مداح به عمق و صداقت احساسات او بستگی دارد، که می‌تواند بر روی شنوندگان تأثیرات عمیق‌تری بگذارد.

نسبت پرورش صدا با خلق اثر هنری

در بخش بعدی روز سوم، استاد وحید دستجردی با توجه به مبانی علمی پرورش صدا، موضوع «نسبت پرورش صدا با خلق اثر هنری» را مورد بررسی قرار دادند. ایشان به این نکته مهم اشاره کردند که پرورش صدا نه تنها یک مهارت فنی است، بلکه عامل اصلی در انتقال احساسات و معانی عمیق در هر نوع اثر هنری محسوب می‌شود. استاد دستجردی به شیوه‌های مختلف پرورش صدا، تکنیک‌های تنفس صحیح و اهمیت کنترل صدا در اجرای آثار هنری پرداخت و توضیح دادکه چگونه می‌توان احساسات را به شکلی مؤثرتر به مخاطب منتقل کرد.

شاخصه‌های شعر آیینی و تجربیات حاج علی انسانی

روز چهارم دوره نفس‌المهموم در جمعه، یازدهم آبان‌ماه، با محوریت موضوعات تخصصی شعر آیینی و بیان تجارب مداحی با حضور اساتید ادامه یافت. برنامه‌های این روز با ارائه استاد سیدمهدی حسینی‌رکن‌آبادی و استاد سیدمحمدرضا یعقوبی‌آل درباره شاخصه‌های شعر مناسب برای اجرا در هیئات آغاز شد. ایشان به بیان ویژگی‌های شعری پرداختند که علاوه بر جذابیت هنری، دارای پیام‌های دینی و اخلاقی نیز باشد و با فضای هیئات مذهبی همخوانی داشته باشد. همچنين استاد حاج علی انسانی به بیان تجربیات خود در حوزه محتوای مداحی و اجرای آن پرداخت. وي با اشاره به اهمیت دقت و هوشمندی در انتخاب اشعار و نحوه اجرای آن‌ها، توصیه‌هایی ارزشمند به مداحان جوان ارائه نمود.

انطباق شعر مداحی با مضامین دینی

در ادامه برنامه های روز چهارم دوره، استاد سیدمحمد رضا یعقوبی‌آل به نقد اشعار انتخاب‌شده توسط مداحان پرداخت. در این بخش، اساتید به‌طور فردی نکاتی را درباره هر شعر و نحوه ارتباط آن با مضامین دینی گوشزد کردند. هدف از این بخش، افزایش شناخت مداحان جوان از معیارهای ارزیابی شعر و نحوه تطبیق آن با مضامین دینی بود. این روش نقد و بررسی به مداحان کمک کرد تا با درک عمیق‌تری از مفاهیم دینی و هنری شعر، انتخاب‌های خود را بهبود بخشند.

انتقال تاریخ به شیوه ای هنرمندانه و تاثیرگذار

در بخش پایانی و اختتامیه دوره نفس‌المهموم، حاج مهدی رسولی به بیان راهکارهایی برای انتقال تاریخ به شیوه‌ای هنرمندانه و تأثیرگذار پرداخت. وي با تاکید براهمیت استفاده از شیوه‌های هنری برای رساندن پیام‌های دینی توصیه نمود مداحان جوان در انتقال مفاهیم دینی و تاریخی به شیوه‌ای هنرمندانه عمل کرده و از توانمندی‌های خود برای ایفای نقش در فرهنگ‌سازی جامعه بهره گیرند.