مراحل شش‌گانه توبه از دیدگاه حضرت امیر (ع)

عقیق: اوقات شرعی پنجمین روز از ماه مبارک رمضان مصادف با شنبه ۲۶ اسفند ماه به افق تهران بدین شرح است:

اوقات شرعی امروز تهران:

دعای روز پنجم

بسم الله الرحمن الرحیم

اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِینَ، وَ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنْ عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ الْقَانِتِینَ، وَ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنْ أَوْلِیَائِکَ الْمُقَرَّبِینَ، بِرَأْفَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

خدایا قرار ده مرا در این ماه از آمرزش جویان، و از بندگان شایسته فرمانبردار، و از اولیای مقرّبت، به رأفتت ای مهربان‌ترین مهربانان.

تفسیر دعای روز پنجم ماه مبارک رمضان به این شرح است:

«اللّهُمَّ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِینَ، وَاجْعَلْنِی فِیهِ مِنْ عِبادِکَ الصَّالِحِینَ الْقانِتِینَ، وَاجْعَلْنِی فِیهِ مِنْ أَوْلِیائِکَ الْمُقَرَّبِینَ، بِرَأْفَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.»

«خدایا، قرار ده مرا در این ماه از آمرزش‌جویان و از بندگان شایسته فرمان‌بردار و از اولیای مقرّبت، به رأفتت ای مهربان‌ترین مهربانان»

خواسته‌های روز پنجم ماه مبارک رمضان

۱. قرار گرفتن در گروه مستغفرین.

۲. بودن از بندگان صالح و مطیع.

۳. از دوستان و نزدیکان خداوند بودن.

«اللّهُمَّ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِینَ»

قرآن کریم در سوره ذاریات آیه ۱۸ وقتی متقین را معرفی می‌کند، آنان را چنین توصیف می‌نماید.

وِ بالاَسحارِ هُم یَستَغفِروُنَ (و سحرگاهان به استغفار می‌پرداختند)

پس آمرزش‌طلبی از اوصاف متقین است.

به فرمایش حضرت امیرالمؤمنین (ع) استغفار آخرین گام از مراحل شش‌گانه توبه است.

مراحل شش‌گانه توبه از دیدگاه حضرت امیر (ع) عبارتند از:

۱. پشیمانی از گناه.

۲. تصمیم جدی بر اینکه به گناه بازنگردد.

۳. اداء حقوق مردم که ضایع کرده است.

۴. اداء حق الله.

۵. ریاضت دادن به بدن تا گوشتی که بر بدن از حرام رشد کرده است از بین برود.

۶. خود را به اطاعت حق وادار کند.

بعد از این مراحل، زمان تحقق استغفار با گفتن استغفرالله است.

«وَاجْعَلْنِی فِیهِ مِنْ عِبادِکَ الصَّالِحِینَ الْقانِتِینَ»

معنای عبادِ صالح چیست و مصداقش کیست؟

عباد، جمع عبد است و به معنی کسی است که طوق عبودیت و بندگی را به گردن افکنده و خدا را به عنوان همه‌کاره خود در زندگی اختیار نموده است. این اقرار به بندگی قدیمی‌ترین اعتراف است که بندگان خدا به آن شهادت داده‌اند.

سوره اعراف آیه ۱۷۲ می‌فرماید: وَإِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنِی آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَی أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ قَالُوا بَلَی شَهِدْنَا (و [به یاد آر] هنگامی را که پروردگارت از صلب بنی‌آدم نسلشان را پدید آورد، و آنان را [در ارتباط با پروردگاریش] بر خودشان گواه گرفت و فرمود: آیا من پروردگار شما نیستم؟ انسان‌ها با توجه به وابستگی وجودشان و وجود همه موجودات به پروردگاری و ربوبیّت حق گفتند: آری، گواهی دادیم)

این اقرار بالاترین افتخار است. امیرالمؤمنین (ع) به خداوند عرض می‌کنند:

«إِلَهِی کَفَی لِی عِزّاً أَنْ أَکُونَ لَکَ عَبْداً» (و همین اندازه فخر و افتخار کافی است که عبد و مطیع تو هستم)

صالحین جمع صالح به معنی انسان‌های شایسته و صاحب صلاحیت در فضیلت‌ها و ارزش‌های انسانی و کمالات نفسانی است. پس عباد صالح یعنی انسان‌هایی که بندگان خدا و نیز صاحب ارزش‌های انسانی و واجد کمالات نفسانی هستند.

عباد صالح چه کسانی هستند؟

سوره انعام آیات ۸۴ و ۸۵ می‌فرماید: وَمِنْ ذُرِّیَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَیْمَانَ وَأَیُّوبَ وَیُوسُفَ وَمُوسَی وَهَارُونَ وَکَذَلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنِینَ وَزَکَرِیَّا وَیَحْیَی وَعِیسَی وَإِلْیَاسَ کُلٌّ مِنَ الصَّالِحِینَ (و از فرزندان اسحاق، داوود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را هدایت کردیم؛ و این گونه نیکوکاران را پاداش می‌دهیم. و زکریا و یحیی و عیسی و الیاس را نیز که از نسل اویند، هدایت نمودیم همه از شایستگان بودند)

در دعای امروز به عباد صالح، قانتین اضافه شده است یعنی بندگان شایسته خدا که مطیع دائمی و همیشگی او هستند و در این دعا چنین خصوصیتی را از خداوند مطالبه می‌نمائیم.

«وَاجْعَلْنِی فِیهِ مِنْ أَوْلِیائِکَ الْمُقَرَّبِینَ»

اولیا جمع ولی است که به معنای نبودن واسطه میان دو چیز و پی در پی بودن آن‌ها است.

پس اولیا الله کسانی هستند که بین آن‌ها و خدا فاصله‌ای نیست به این شکل که حجاب‌ها از قلبشان کنار رفته و در پرتو نور معرفت و ایمان و عمل پاک، خدا را با چشم دل چنان می‌بینند که هیچ‌گونه شک و تردیدی به دل‌هایشان راه نمی‌یابد.

وقتی حجاب از قلبشان کنار می‌رود یعنی جنبه ملکوتی پیدا می‌کنند و دیگر در بند و اسیر عالم مُلک نیستند. همانگونه که جناب ابراهیم خلیل الله بود.

در سوره انعام آیه ۷۵ می‌فرماید: وَ کَذلِکَ نُری إِبْراهیمَ مَلَکُوتَ السَّماواتِ وَ الأَرْضِ وَ لِیَکُونَ مِنَ الْمُوقِنینَ (و این گونه فرمانروایی و مالکیت و ربوبیت خود را بر آسمان‌ها و زمین به ابراهیم نشان می‌دهیم تا از یقین کنندگان شود)

چگونه می‌توان به این مقام رسید؟

خداوند مهم‌ترین راه رسیدن به این مقام را به حضرت داوود چنین می‌فرماید: «ما لِأَولِیائی وَ الهَمِّ بِالدُّنیا» (ای داود، دوستان مرا با دنیا طلبی کاری نیست)

ترک دنیا انسان را از زمره اولیا خدا قرار می‌دهد. این امور هم حاصل نمی‌شود مگر به خواستن رأفت و مهربانی از مهربان‌ترینِ مهربانان. لذا به خداوند عرضه می‌شود: «برأفتک یا ارحم الرحمین.»