شرح دو حدیث رضوی از لسان آیت‌الله تهرانی

عقیق: آیت‌الله تهرانی تجسم علم و تقوا بود و جنس جلسات اخلاقشان با همه سخنرانی‌های ایشان متفاوت بود و یکی از بارزترین ویژگی‌های آن، شرح احادیث اهل‌بیت(ع) با زبانی ساده و همه‌فهم بود. به گفته نزدیکان آیت‌الله تهرانی، ایشان در لحظه آخر به همه ائمه(ع) سلام دادند و سه بار به امام رضا(ع) سلام دادند و از دنیا رفتند. شرح حدیثی نورانی از آن حضرت، از زبان مرجع فقد و  استاد عظیم‌الشأن اخلاق تهران را نقل می کنیم:

روی عن ابی الحسن الرِّضَا علیه السلام قال: رَأَى عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ علیه السلامرَجُلًا یَطُوفُ بِالْكَعْبَةِ وَ هُوَ یَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ الصَّبْرَ قَالَ فَضَرَبَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ علیه السلام عَلَى كَتِفِهِ قَالَ سَأَلْتَ الْبَلَاءَ قُلِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ الْعَافِیَةَ وَ الشُّكْرَ عَلَى الْعَافِیَةِ‏فَإِنَّ الشُّكْرَ عَلَى الْعَافِیَةِ خَیْرٌ مِنَ الصَّبْرِ عَلَى الْبَلَاء.

روایت از امام رضا(ع) منقول است که حضرت فرمودند: روزی زین‌العابدین(ع) در مسجد الحرام در حال عبادت بودند که دیدند شخصی در حالی که طواف کعبه می‌کند بلند می‏گوید: اللهم انی اسئلک الصبر. دارد فضرب بکتفه. امام زین العابدین(ع) با دست مبارک زدند به شانه همین شخصی که طواف می‌کرد. در ادامه روایت دارد. قال :سئلت البلاء. با این دعا از خدا تقاضای بلا می کنی. ما سه نوع صبر داریم: صبر بر طاعت، صبر بر معصیت و صبر بر مصیبت. درخواست صبر، یعنی بلاهایی که سمت من می آید، تحملش را داشته باشم.

معلوم می شود به سراغ خط بلا و مصیبت رفته‏ای و در آن خط داری کار می کنی و می‏خواهی پاد زهرش را به‏دست بیاوری که کمتر تحت فشار باشی. حضرت به او فرمودند: سئلت البلاء. تو از خدا بلا می خواهی که می گویی: اللهم انی اسئلک الصبر. بجای این دعا بگو: اللهم انی اسئلک العافیۀ و الشکر علی العافیۀ . خدایا من از تو عافیت می‏خواهم. دقیقا ضد بلاء است این دعا و حتی توفیق شکر گذاری را هم درخواست می‏کنی. هم عافیت بده، هم توفیق شکرگزاری که به خاطر این عافیتی که به من دادی شکر هم بکنم. حضرت به آن شخص می‏فرمایند این را از خدا بخواه. روایت مفصل است.

در ذیلش حضرت این جمله را فرمودند: فإن الشکر علی العافیۀ خیر من الصبر علی البلاء. سپاسگزاری از عافیتی که خدا داده، بهتر است از صبری که نسبت به بلاء داده است. زیرا در مورد بلا چاره نداری. بلاء آمده، چکار می خواهی بکنی؟ صبردر بلا ارزش زیادی ندارد. به همان مقداری که جزع و فزع نکنی ارزش دارد. اما جایی که خدا به تو عافیت داده، شکرش با اختیار خود تو است و فشاری هم بر تو نیست.

ارزش این شکر، از ارزش آن صبر خیلی بیشتر است. لذا حضرت به او فرمودند: فإن الشکر علی العافیۀ خیر من الصبر علی البلاء. انسان باید نحوه دعا کردن را هم از اولیاء خدا بیاموزد. ما نمی فهمیم که چگونه دعا کنیم. اولیاء خدا ما را از نظر ایمان، ارزیابی می کنند، بعد به ما یاد می‏دهند چگونه دعا کنیم. حضرت به آن شخص فرمودند: تو کجا و صبر بر بلا کجا! برو از خدا عافیت بخواه. بعد هم بر آن عافیتی که به تو داده است شکر کن که این شکر موجب افزونی عافیت هم می شود.(1)

حدیث دوم:

رُوِیَ عَن عَلِیٍّ ابِی الحَسنَ الرِّضا عَلَیهِ السَّلامُ قالَ:

«اِتِّقٌوا اللهُ اَیُّهَا النّاسُ فی نِعَمِ اللهِ تَعالی عَلَیکُم فَلاتَنفُروُها عَنکُم بِمَعاصیهِ بَل اِستَدیمُوها بِطاعَتِهِ وَشُکرِهِ عَلی نِعَمِهِ وَاَیادِیهِ»(2) در روایتی از امام هشتم(ع)، منقول است که حضرت فرمودند: «اِتِّقٌوا اللهُ اَیُّهَا النّاسُ»؛ ای مردم حریم الهی را حفظ کنید! «فی نِعَمِهِ عَلَیکُم»؛ در نعمت‏هایی که خدا به شما عنایت کرده است. چون خداوند منعم است و به شما نعمت عنایت کرده است، انسان باید حریم منعم را حفظ کند. مگر شکستن حریم الهی و منعم حقیقی با چیست؟ حضرت می‏فرماید: «فَلاتَنفُروُها بِمَعاصیه»؛ پس نعمت‏های خدا را با حریم شکنی، از خودتان دور نکنید.

ما حریم خدا را با چه می‏شکنیم؟ «بِمَعاصیه»؛ با گناه، تا وقتی که حریم الهی را حفظ کنید، این نعمت‏ها هم ادامه دارد؛ چون در جملات بعدی دارد که وقتی حریم منعم را شکستی، آن جاست که نعمت را از خودت رانده‏ای، «فَلاتَنفُروُها عَنکُم بِمَعاصیه»؛ نعمت‏های خدا را با حریم شکنی و معصیت کردن خدا از خودتان دور نکنید.

«بَل اِستَدیمُوها»؛ بلکه از این طرف، به این نعمت‏ها دوام ببخشید و دنبال این باشید که ادامه پیدا کند، «بَل اِستَدیمُوها بِطاعَتِهِ وَ شُکرِهِ فی نِعَمِهِ وَاَیادِیهِ»؛ بلکه با اطاعت خدا و شکرگزاری از او به خاطر نعمت‏ها و لطف‏های خاصّی که به شما کرده است، نعمت‏های خدا را پایدار کنید.

بنابراین، این را بدانید که بسیاری از گرفتاری‏های ما بر اثر حریم‏شکنی ماست؛ یعنی حریم الهی را شکستن، موجب زوال نعمت‏های خدا می‏شود، در مقابل، هر چه انسان حریم الهی را به سبب طاعت خدا و شکرگزاری و سپاس‏گزاری قلبی، لفظی و عملی به جای آورد، موجب می‏شود نعمت‏ها ادامه پیدا کند و الطاف الهیّه، به سوی انسان سرازیر شود.

پی نوشت ها:

1_(بحارالانوار ج92 ص 285 و ص 292 چهارشنبه 7 دی 1390 – 3 صفر 1433)

منبع: تسنیم

211008