راه‌کارهای دو مرجع تقلید برای تقویت حافظه

2 تن از مراجع در پاسخ به سئوالی پیرامون چگونگی تقویت حافظه، به طلاب و دانش‌پژوهان توصیه‌ هایی نموده‌اند که رای هر جوینده علمی موثر و راه‌گشاست.

*متن سئوال و پاسخ این دو مرجع تقلید به شرح ذیل است.

سؤال: داشتن یک حافظه قوی، برای حفظ و به‌کارگیری آموخته‌ها، بسیار مؤثر است. به نظر حضرتعالی عوامل حفظ و تقویت حافظه، از منظر دین و روایات چیست و چه راه‌هایی را شخصاً تجربه فرموده‌اید؟

* توصيه هاي حضرت آیت‌الله جعفر سبحانی

امروز بهترین راه، راه عقلاست. باید ببینیم در جهان چگونه عمل می‌کنند که مطالب در ذهن می‌ماند و برای انسان ملکه می‌شود.

*گوش کردن و تلخیص مطالب

یک راه این است که در جلسه درس، برای یادداشت، قلم به دست نگیرد، فقط و فقط گوش دهد تا مطالب را خوب درک کند و اگر نکته خیلی مهم بود و به یادداشت نیاز داشت، به حداقل اکتفا کند. پس از پایان درس و مطالعه مجدد، خلاصه‌اش را بنویسد.

*تکرار و تدریس

درس‌هایی را که می‌خواند برای پایه‌های پایین‌تر تدریس کند و حتی چندبار هم آن‌ها را تکرار نماید.

فرض کنید یک قاعده‌ی ریاضی را برای ما گفتند و از ما خواستند با این یک قاعده، ده‌ها مسئله را حل کنیم. لازم است بارها تمرین کنیم تا آن قاعده در ذهن، بماند و سپس با استفاده از آن به حل مسائل بپردازیم.

چرا جدول ضرب کمتر فراموش می‌شود؟ برای این‌که در موارد مختلف ناچار هستیم آن را تکرار کنیم. تکرار خیلی در حافظه مؤثر است.

*استفاده از فرصت‌ها

علاوه بر این‌ها، انسان باید فرصت‌ها را غنیمت شمارد و از وقتش به خوبی استفاده کند. ما خودمان وقتی برای گرفتن نان، در صف نانوایی می‌ایستادیم دفترچه‌ای همراهمان بود، یادداشت‌های آن را مرور می‌کردیم، یا بعضی از دعاها، یا قرآن را حفظ می‌کردیم.

*فرصت سوزی نکنیم

در هر حال از فرصت باید به بهترین نحو استفاده کرد. خیلی از طلاب و دانش‌پژوهان وقت‌شان را می‌سوزانند. سوزاندن فرصت، هدر دادن دقیقه‌ها و ساعت‌ها، واقعاً قابل جبران نیست.

*حل مسئله قبل از خواب

خدا رحمت کند استاد ما مرحوم آیت‌الله آقای مدرس تبریزی می‌فرمود: من مسئله‌ا‌ی را که در روز موفق به حل آن نشوم، نگه می‌دارم برای شب که می‌خواهم بخوابم. تا خوابم ببرد ربع ساعتی طول می‌کشد، آن ربع ساعت را برای آن مسئله می‌گذارم و با حل آن به خواب می‌روم.

فراموش نمی‌کنم روزی برای دیدن ایشان به منزلشان رفتم، آن وقت حدود هفتاد سال‌شان بود، دیدم جلوی درِ خانه قدم می‌زنند و زیر لب چیزی می‌گویند. با خود گفتم، شاید دعای صباح می‌خوانند. اما وقتی نزدیک‌تر رفتم دیدم خیر، مشغول حفظ اشعار منظومه سبزواری هستند.

*توصیه‌های حضرت آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی:

*حفظ قرآن موثر در تقویت حافظه

در روایات داریم که خواندن بعضی از آیات قرآن کریم مثل آیة‌الکرسی، در تقویت حافظه مؤثر است. اصولاً‌ یکی از برکات تلاوت قرآن مجید این است که حافظه انسان را تقویت می‌کند. این از نظر معنوی و روحانی.

غذاهای موثر در حافظه از نظر جسمانی هم مشخص شده که بعضی از غذاها سبب تقلیل حافظه می‌شود، از جمله مصرف زیاد ماست و دوغ و امثال آن. برعکس بعضی از غذاهایی که نیروبخش است، مثل خوردن مواد شیرین، نه شیرینی‌های مصنوعی، بلکه شیرینی‌های طبیعی مانند: خرما، عسل، انگور و امثال این‌ها که حافظه را تقویت‌ می‌کند.

*تکرار دروس

باز هم تکرار  می‌کنم، روش بسیار مؤثر، همان تکرار زیاد حفظ کردن است که با رعایت مسائل جنبی مثل وقت و زمان و مکان، تأثیر عمیقی دارد. مثلاً‌ تجربه نشان داده است که ذهن انسان، صبح‌ها آمادگی بیشتری برای حفظ دارد، مخصوصاً کسی که شب را خوب استراحت کرده، زودتر از خواب بیدار شود، و بعد از نماز و تلاوت آیاتی از قرآن کریم، مشغول حفظ شود.

*مکان مناسب

مکان‌ هم باید طوری باشد که ذهن انسان را به چیز دیگری مشغول نکند. بعضی‌ها وقتی مطلبی را حفظ می‌کنند، رادیو را هم باز می‌کنند! تلویزیون را هم روشن می‌کنند! آن را گوش می‌دهند، این یکی را هم تماشا می‌کنند و می‌خواهند همزمان مطالب مورد نظرشان را هم حفظ کنند که با این پراکندگی حواس، چنین کاری مقدور نیست. باید فکر متمرکز باشد. رادیو خاموش، تلویزیون خاموش، از سر و صداهای اضافی دور شود، همه حواس، روی مطلبی که می‌خواهد حفظ کند متمرکز گردد، این بهترین راه برای حفظ است.