راههای جلو گیری از عذاب

عقیق: نمونه‌های فراوانی از داستان اقوام سلف برای انسان‌ها گزارش شده‌اند. قصص امت نوح، صالح، هود، لوط، شعیب، موسی و بسیاری از انبیای دیگر(ع) به خوبی نشان‌دهنده این مطلب خواهند بود.

خداوند در قرآن از مسلمین خواسته است تا به طرق مختلف از گناه دوری کنند تا از عذاب الهی در امان مانند. او به مردمان هشدار می‌دهد که: «قُلْ هُوَ الْقادِرُ عَلى‏ أَنْ یَبْعَثَ عَلَیْكُمْ عَذاباً مِنْ فَوْقِكُمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِكُم ...»[1]

راه‌های دوری از عذاب در قرآن

خداوند در کنار هشداری که به مسلمین و مردم جهان مبنی بر نزول عذاب آسمانی داده است ، راهکارهایی را نیز به منظور دوری از آن بیان می‌دارد که در ذیل به برخی از مهم‌ترین آنان اشاره خواهد شد:

1ـ شکر خدا و دوری از کفر:

«لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّكُمْ وَ لَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِی لَشَدِیدٌ»[2] و «ما یَفْعَلُ اللَّهُ بِعَذابِكُمْ إِنْ شَكَرْتُمْ وَ آمَنْتُم»[3]

2 ـ سكوت نکردن در برابر فسق و فساد و قطع رابطه با ستمگران (نهی از منکر):

«فَلَمَّا نَسُوا ما ذُكِّرُوا بِهِ أَنْجَیْنَا الَّذینَ یَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ وَ أَخَذْنَا الَّذینَ ظَلَمُوا بِعَذابٍ بَئیسٍ بِما كانُوا یَفْسُقُون‏».[4]

آیه شریفه دلالت مى‏كند بر یك سنت عمومى الهى و آن این است كه جلوگیرى نكردن از ستم ستمگران و موعظه نكردن ایشان در صورت امكان، و قطع نكردن رابطه با ایشان در صورت عدم امكان موعظه، شركت در ظلم است، و عذابى كه از طرف پروردگار در كمین ستمگران است ، در كمین شركاى ایشان نیز خواهد بود.[5]

اگر آدمی قدر نعماتی را که خداوند سبحان در اختیار او قرار داده است بداند و شکر گزار او باشد و هرگز با ناسپاسی و کفر آنان را ضایع نمی‌سازد. در نتیجه آن نعمات بر او تداوم خواهند داشت و عذاب الهی از او دور می‌گردد

3 ـ از دست ندادن استعداد درونی نعمت:

«ذلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ لَمْ یَكُ مُغَیِّراً نِعْمَةً أَنْعَمَها عَلى‏ قَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ وَ أَنَّ اللَّهَ سَمیعٌ عَلیمٌ».[6]

عقابى كه خداوند معاقبین را با آن عذاب مى‏كند ، همیشه به دنبال نعمت الهى ‏اى است كه خداوند قبل از آن عقاب ارزانى داشته، به این طریق كه نعمت را برداشته عذاب را به جایش مى‏گذارد و هیچ نعمتى از نعمت‏هاى الهى به نقمت و عذاب مبدل نمى‏شود مگر بعد از تبدل محلش كه همان نفوس انسانى است، پس نعمتى كه خداوند آن را بر قومى ارزانى داشته وقتى به آن قوم افاضه مى‏شود كه در نفوسشان استعداد آن را پیدا كنند و وقتى از ایشان سلب گشته و مبدل به نقمت و عقاب مى‏شود كه استعداد درونیشان را از دست داده و نفوسشان مستعد عقاب شده باشد.[7]

4 ـ دوری از عبادت غیر خدا:

«أَنْ لا تَعْبُدُوا إِلاَّ اللَّهَ إِنِّی أَخافُ عَلَیْكُمْ عَذابَ یَوْمٍ أَلیم‏».[8]

این آیه انذاری است که حضرت نوح(ع) به قوم خویش داشته‌اند و حاکی از آن خواهد بود که عبادت نمودن غیر خدا یکی از علل نزول عذاب الهی بر مردمان بوده و هست و انسان‌ها برای دوری از این گونه مصائب باید تنها خدا را پرستیده و از او پیروی نمایند.

5ـ استغفار از گناهان:

«وَ یا قَوْمِ لا یَجْرِمَنَّكُمْ شِقاقی‏ أَنْ یُصیبَكُمْ مِثْلُ ما أَصابَ قَوْمَ نُوحٍ أَوْ قَوْمَ هُودٍ أَوْ قَوْمَ صالِحٍ وَ ما قَوْمُ لُوطٍ مِنْكُمْ بِبَعیدٍ*وَ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ إِنَّ رَبِّی رَحِیمٌ وَدُود».[9]

در این نقل قرآنی، حضرت شعیب(ع) از قوم خویش می‌خواهند به منظور دوری از عذاب الهی ، استغفار کرده و از گناهان سابق خویش ابراز پشیمانی نمایند تا ابواب رحمت الهی دوباره به روی آنان گشوده شود و این قاعده‌ای کلی برای تمامی اقوال و ملل می‌باشد.

نتیجه :

انسان مومن با یقین به اینکه خداوند متعال حافظ و نگهدار او در هر زمان و مکانی خواهد بود ، در برابر اخبار شایع شده دامن از کف نداده و با ترس و توهمات بی‌جا ، افکار خود و دیگران را پریشان نمی‌سازد. بلکه به فکر چاره بوده و با انجام عبادت، استغفار، ترک گناه، امر به معروف، نهی از منکر، صدقه دادن و ... نشان می‌دهد استعداد داشتن نعمت را همچنان دارد و از خداوند متعال می‌خواهد عذاب خویش را از او و سایر مردم جهان دور سازد.

پی نوشت ها:

[1]. «بگو اى محمد! خدا قادر است بر اینكه برانگیزد بر شما عذابى از بالاى سرتان و یا از زیر پایتان ... »؛ (الأنعام/65)

[2]. «و اگر سپاس دارید افزونتان دهم، و اگر كفران كنید عذاب من بسیار سخت است». (ابراهیم/7)

[3]. «اگر سپاس دارید و مۆمن باشید خدا را با عذاب شما چه كار». (نساء/147)

[4]. «پس هنگامى كه آنچه را بدان تذكّر داده شده بودند، از یاد بردند، كسانى را كه از [كار] بد باز مى‏داشتند نجات دادیم و كسانى را كه ستم كردند، به سزاى آنكه نافرمانى مى‏كردند، به عذابى شدید گرفتار كردیم». (الأعراف/165)

[5]. ترجمه المیزان، ج‏ 8، ص 386.

[6]. «این [كیفر] بدان سبب است كه خداوند نعمتى را كه بر قومى ارزانى داشته تغییر نمى‏دهد، مگر آنكه آنان آنچه را در دل دارند تغییر دهند، و خدا شنواى داناست». (الأنفال/53)

[7]. ترجمه المیزان، ج ‏9، ص 133.

[8]. «كه جز خدا را نپرستید، زیرا من از عذاب روزى سهمگین بر شما بیمناكم». (هود/26)

[9]. «و اى قوم من، زنهار تا مخالفت شما با من، شما را بدانجا نكشاند كه [بلایى‏] مانند آنچه به قوم نوح یا قوم هود یا قوم صالح رسید، به شما [نیز] برسد، و قوم لوط از شما چندان دور نیست.*و از پروردگار خود آمرزش بخواهید، سپس به درگاه او توبه كنید كه پروردگار من مهربان و دوستدار [بندگان‏] است». (هود/90)

منبع: جام نیوز

212009