امام زمان(عج) در هیئت‌ها فراموش نشده اما برخی مداحان جوان کم‌توجهند!

عقیق:امیرحسین کسائی: در ایام منتهی به سالروز میلاد امام زمان (عج) هستیم. حضرت حجت (عج) در ۱۵ شعبان ۲۵۵ هـ.ق به دنیا آمدند و امسال در سال ۱۴۴۳ قمری دارای ۱۱۸۹ ساله هستند. روز میلاد ایشان یکی از بزرگترین اعیاد ما شیعیان است که هرساله مجالس جشن و شادی در این ایام در کشور برگزار می‌شود. امام زمان (عج) امام حی و حاضر روزگار ما هستند که در این دوران غیبت، دور از نگاه‌های ما هستند. بسیاری معتقدند در مجالس دینی و مذهبی ما به خصوص در میان اشعار و نوحه‌های مداحان به ایشان کم‌توجهی می‌شود و اساساً در مجلس جشن میلاد این حضرت و یا دیگر اعیاد، اشعار شادی خوانده نمی‌شود. برای ارزیابی این موضوع با هادی جانفدا شاعر و قائم مقام مجمع شاعران اهل بیت (ع) گفت‌وگویی کردیم که ماحصل آن به شرح زیر است:هادی جانفدا شاعر و قائم مقام مجمع شاعران اهل بیت (ع)

تا قرن پنجم، اثری از امام زمان (عج) در اشعار نداریم

سابقه سرودن شعر و نوحه مهدوی به چه تاریخی برمی‌گردد؟

وجود امام زمان(عج) براساس آموزه‌های مکتب معارفی تشیع بسیار مهم است و اعتقاد به ایشان مشابه اعتقاد به پیامبر (ص)، امیرالمومنین (ع) و دیگر ائمه است اما شاید به این دلیل که حضرت حجت، سالیان سال در پشت پرده غیبت حضور دارند و عده‌ای شیعیان را به این دلیل مورد طعنه قرار می‌دهند، برخی از شیعیان از ایشان غافل شده‌اند. در روایت هم داریم که زمان ظهور امام زمان (عج) در برهه‌ای است که انکار ایشان به اوج خود رسیده باشد و مردم بسیاری بگویند اعتقاد به وجود ایشان خرافات است.

تا قرن پنجم در شعر فارسی، اثری از وجود امام زمان (عج) نداریم و بعد از سقوط حکومت عباسی و روی کار آمدن حکومت شیعی در ایران، افرادی مانند عنصری، سنایی و ... رخ می‌نمایند و به عنوان نماد حکومت الهی و عدل در اشعار خود به ایشان در برابر حکومت دجال می‌پردازند. شعر گفتن در خصوص ایشان به قدری مهم است که امام رضا (ع) زمانی که دو بیت به اشعار دعبل خزاعی اضافه می‌کند، یک بیت آن مربوط به امام زمان (عج) و بیت دیگر درباره شهادت خود ایشان است.

توجه مداحان مشهور به امام زمان (عج) در هیأت‌ها

بسیاری انتقاد دارند که توجه به اشعار مهدوی در هیأت‌ها و میان مداحان کم‌رنگ شده است، این انتقادات را می‌پذیرید؟

در ایام منتهی به انقلاب و پرشورتر بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، در اشعار فارسی رویکرد بسیار خوبی نسبت به امام زمان (عج) داریم و از ابتدای پیروزی انقلاب خوشبختانه مداحان مشهور و سرشناس، جلسات خود را با شعرها و غزل‌هایی برای امام زمان (عج) آغاز می‌کردند به عنوان حاج منصور ارضی و حاج محمدرضا طاهری و ... جلسه خود را با شعر امام زمان (عج) آغاز می‌کردند.

این روند هم‌اکنون هم در هیأت‌های ما وجود دارد اما نسل جدید مداحان نسبت به این موضوع کم توجه نیستند. بنابراین موضوع این نیست که شعر امام زمانی کم داریم یا کمتر پرداخته می‌شود بلکه بسیاری از مداحان و هیأت‌ها توجه دارند اما جوان‌ترها کمتر توجه دارند. این به معنای فراموش شدن امام زمان نیست شاید در وجود عموم مردم این فراموشی باشد و این ذات غیبت است اما در هیأت فراموش نشده است.

البته قبول دارم با نقطه مطلوب در هیأت‌ها فاصله دارم اما بازهم در همین هیأت‌ها و جلسات است که ذکر خیر حضرت بیش از جاهای دیگر وجود دارد.

تولید شعر مهدوی کم است اما برهوت نیست

راهکار جبران این کم‌توجهی چیست؟ آیا برگزاری کنگره شعر برای امام زمان (عج) برای تولید بیشتر در این عرصه اثرگذار است؟

از لحاظ تولید شعر مهدوی باید بگوییم، تولید کم است البته برهوت نیست و شاعران جوان و قدیمی در این سده اخیر آثار برای امام زمان (عج) دارند و افراد می‌توانند آنان را در جلسات بخوانند اما باید تلاش کرد با این کنگره‌ها و جشنواره‌ها، با همه انتقادات موجود، میزان تولیدات را افزایش داد.

حمایت دولتی و حکومتی در این عرصه مهم است. منظورم این نیست که مستقیماً کمک کنند بلکه باید مجموعه‌های مردم‌نهاد را کمک کنند تا آنان در عرصه مهدویت تلاش کنند. پرداختن قشر دانشگاهی که در عرصه ادبیات فارسی فعال هستند باید تلاش کنند. تمام این همکاری‌ها و هم‌افزایی‌ها موجب افزایش کمی و کیفی شعر مهدوی خواهد شد.

شعر قدرتمندترین سلاح در تبیین اعتقادات و معارف شیعه است

در خصوص مهدویت پرسش‌ها و شبهات بسیاری وجود دارد باتوجه به تاکید مقام معظم رهبری بر جهاد تبیین که بار اصلی آن بردوش شاعران است، در این عرصه چه باری را می‌توانند به دوش بگیرند؟

در تبیین اعتقادات و معارف شیعه، سلاحی قدرتمندتر از شعر نداشتیم. از زمان اهل بیت (ع) تا زمان کنونی، شعر یک هنر متعالی است که رهبری هم به آن تاکید دارند و می‌فرمایند اگر مفهومی با زبان هنر بیان نشود، ماندگار نمی‌شود. اگر اهل بیت (ع) این میزان به شعر توجه دارند و رهبری هم تاکید دارند به دلیل جایگاه اثرگذار و اهمیت آن به عنوان یک سلاح برای جبهه باطل است. هیچ بیان و هنری به اندازه شعر با جبهه باطل مبارزه نکرده‌ است.

در زمان امیرالمومنین (ع) علویان برای حمایت از ایشان شعر می‌سرودند و امویان برای حمایت از معاویه شعر می‌گفتند و این دو جبهه اشعار خود را برای هم می‌فرستادند. در جهاد تبیین مهمترین سنگر، شعر است زیرا صحبت کردن با بیان هنری است. یعنی هم صحبت کردن برای بیان صحیح و هم تفسیر و تحلیل و هم بیان هنری است. 

شعر تفاوتی با خطابه و منبر دارد که از آن توقع بیان هنری دارند، توقع شعار و خطابه ندارند، یعنی مردم انتظار ندارند که در شعر همانطور که یک منبری از امام زمان (عج) سخن می‌گوید، حرف بزنیم. شعر بیان هنری معارف و اعتقادات است که در جان مردم می‌نشیند و در غیر اینصورت مردم با آن احساس قرابت نمی‌کنند. ممکن است مردم شعر را متوجه نشوند اما چون بیان هنری دارد با آن احساس نزدیکی می‌کنند.

یکی از سنت‌های ایرانی ما در شب یلدا، فال حافظ گرفتن است، آیا همه مردم ظرایف هنری شعر حافظ را می‌فهمند اما اجمالاً می‌بینند این هنر است و با آن ارتباط برقرار می‌کنند. ما در عرصه شعر مهدوی و در عرصه پاسخگویی به شبهات، نیازمند بیان هنری است و اگر شاعر مانند منبری خطابه کند که این چنین باید باشد و این نباید باشد، اثرگذاری لازم را ندارد. در این عرصه نیازمند سرود، تصنیف و نوحه هستیم و این تلاقی کلام و موسیقی بسیار مهم است که موجب تاثیرپذیری می‌شود. برای نوجوانان و جوانان که در معرض خطر هستند، نیازمند شعر و سرود هستیم که هم‌نشین با موسیقی شود تا برای این قشر ورد زبان شود.

زمانی که ما با کودک و نوجوان و حتی عموم مردم کار می‌کنیم، نباید با عقل و برهان با آنان صحبت کنیم بلکه باید روی عواطف آن‌ها اثرگذار باشیم. با قشر طلبه، دانشگاهی و فرهیخته باید با برهان صحبت کرد باقی جامعه را باید عاطفه‌شان را نسبت به امام زمان تقویت کرد که در این صورت اعتقاد آنان هم تقویت خواهد شد که این را با شعر، سرود و ترانه هم می‌توان انجام داد.

در جشن میلاد امام زمان (عج) از فراق دوری ایشان گریه می‌کنیم

در خصوص امام زمان (عج) و اعیاد ولادت دیگر امامان، بسیاری نقد دارند که اشعار و لحن‌ها شاد نیست، این اشکال به شاعران وارد است؟

ذات شعر به اعتقاد من دارای یک غم است، شاید فرد دیگری نظر من را نقض کند اما ۴۰ سال است در این عرصه فعالیت دارم و معتقدم ذات شعر غمگین است و غم دوست داشتنی دارد و این ذات شعر فارسی است که دارای یک گمشده و دورافتادگی از محبوب است. حال این ذات شعر را به غم دوری از حضرت حجت (عج) پیوند بزنید.

موضوع مهدویت دارای یک غم است که امام زمان (عج) حجت خدا از ترس اینکه او را نکشند پشت پرده غیبت می‌رود درحالی که او را باید روی چشم بگذارند. سنایی وقتی از حضرت می‌گوید از حسرت دوری از ایشان می‌سراید و عطار هم اینگونه است. این رسم بزرگان ادبیات است و این ناگزیر است. بچه هیأتی‌ها دوست ندارند همیشه غصه بخورند اما این فضا می‌طلبد.

زمانی از امام سجاد (ع) پرسیدند که ۴۰ سال گذشت چرا هنوز گریه می‌کنید، ایشان پاسخ دادند یعقوب به علم نبوت می‌دانست که یوسف زنده است اما دوری از یوسف موجب شد که آنقدر گریه کند تا چشمانش کور شود؛ حال من چطور گریه نکنم درحالی‌که ۱۸ نفر از برادران و اهل بیتم را که از یوسف بهتر بودند، دربرابر چشمان من به شهادت رساندند. در مجلس اهل بیت (ع) هم اینگونه است و غم می‌چربد و این ذات این مطلب است.

زمانی که پدر شما به یک سفر طولانی رفته باشد و ندانید چه زمانی برمی‌گردد، در شب تولدش در کنار خانواده، جشن می‌گیرید، کیک هم می‌خورید اما شب گریه می‌کنی و می‌گویی: «بابا جایت خالیست و تو کجا هستی؟» نمی‌توان به او ایراد گرفت که چرا گریه می‌کنی زیرا از پدرش دور است. حال این نکته را هم باید در نظر گرفت که براساس کلام معصوم (ع) امامان از پدر هم برای ما بالاتر هستند بنابراین چطور می‌توان گلایه کرد که چرا گریه می‌کنی؟

کسانی که این ایرادات را می‌گیرند کم توجه هستند و اگر دقت و توجه بیشتری کنند خواهند دید که  شیعیان در دنیا تحت فشار و ظلم هستند بنابراین نمی‌توان مانع شد که این غم‌های عالم بر دل شیعیان اثرگذار نباشد. البته باید جشن‌ها را باشکوه بزرگ کرد و از جشن به عنوان یک ابزار تبلیغی برای انس و الفت بیشتر با اهل بیت (ع) و امام زمان (ع)، مردمی که با این مفاهیم فاصله بیشتری دارند، استفاده کنیم. جشن ابزار دقیق و اثرگذاری برای جذب است.

از این ابزار ما دُرست استفاده می‌کنیم؟

ما در طراحی مدل شادی کردن، دچار مشکل هستیم و نمی‌دانیم چگونه باید شادی کرد؟ در این شهر کرج محل زندگی ما، برگزاری کنسرت ممنوع است البته اگر کنسرت هم برگزار شود، من نمی‌روم؛ اما چرا برگزار نمی‌شود؟ چه ایرادی دارد فردی شعر خوب برای امام زمان (عج) بگوید و خواننده معروفی هم بخواند و کنسرتی با حضور ۲۰ هزار نفر برگزار کند؟ اسپانسری پای کار بیاید و ۵ خواننده مشهور اشعار امام زمانی تولید کنند تا مراسم جشن و شادی به مناسبت میلاد امام زمان (عج) در استادیوم ۱۰۰ هزار نفری آزادی برگزار شود، این چه ایرادی دارد؟ در این مراسم هر فردی هم با هر عقیده‌ای حضور پیدا می‌کند.

این‌ها شادی کردن است و اگر این مجالس باشد توقع نامتعارف از مجالس اهل بیت (ع) نخواهد داشت. برخی از علما در خصوص این مجالس معتقدند که نباید در آن دست زد، دلیلش هم شأن بالای این جلسات است و برخی از مراجع می‌گویند اگر صلوات فرستاده شود، بهتر است. می‌توان ظرفیت‌های دیگری را برای شادی مردم در این فراهم کرد. برخی گلایه می‌کنند مردم شادی بلد نیستند، چرا شادی بلد هستند اما جای آن شادی در هیأت نیست.

منبع:فارس