۰۲ آذر ۱۴۰۳ ۲۱ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۰۲ : ۲۲
اختلافات مذهبی را چگونه از بین ببریم؟
تشکیل امت واحده و رسیدن به وحدت اسلامی در سرتاسر جهان یکی از مهمترین و راهبردی‌ترین مسائلی است که ضرورت و اهمیت آن به خوبی از آیات و روایات قابل مشاهده است. آیات متعددی اهمیت این موضوع را برای جامعه اسلامی تبیین و تشریح کرده است.
عقیق: تشکیل امت واحده و رسیدن به وحدت اسلامی در سرتاسر جهان یکی از مهمترین و راهبردی‌ترین مسائلی است که ضرورت و اهمیت آن به خوبی از آیات و روایات قابل مشاهده است، آیات متعددی اهمیت این موضوع را برای جامعه اسلامی تبیین و تشریح کرده است، «وَ إِنَّ هذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ أَنَا رَبُّکُمْ فَاتَّقُونِ؛[۱] و این امّت شما امّت واحدى است و من پروردگار شما هستم، پس از مخالفت فرمان من بپرهیزید!» از این رو جای هیچگونه تردیدی و شبهه‌ای در خصوص تشکیل وحدت وجود ندارد. ولی با این وجود شاهد هستیم که جوامع اسلامی آن چنان که شایسته است شاخصه‌های تسهیل‌کننده این موضوع را رعایت نمی‌کنند.
قبول حکمیت و محوریت قرآن کریم
اولین و مهمترین مسأله‌ای که برای دست‌یابی به وحدت اسلامی و تشکیل امت واحده باید مورد توجه و اهتمام جدی فریقین قرار گیرد، حکمیت قرار دادن قرآن کریم و پایبندی به اصول و آموزه‌های رفتاری، اخلاقی، اعتقادی قرآن کریم است. در اهمیت پاس داشت آموزه‌های قرآنی و درمان بیماری‌های روحی و اجتماعی در منابع روایی از پیامبر گرامی (ص) نقل شده است: «عَلَیْکُمْ بِالْقُرْآنِ فَإِنَّهُ الشِّفَاءُ النَّافِعُ، وَ الدَّوَاءُ الْمُبَارَکُ [وَ] عِصْمَةٌ لِمَنْ تَمَسَّکَ بِهِ، وَ نَجَاةٌ لِمَنْ [اتَّبَعَهُ] تَبِعَهُ؛[۲] به قرآن، چنگ زنید؛ چراکه شفابخشى سودمند و دارویى خجسته است، و نگهدار کسى است که بدان چنگ زند، و نجات بخشِ کسى است که از آن، پیروى کند.» همین قرآن کریم امت اسلامی و پیروان پیامبر اکرم (ص) را این چنین توصیف کرده و خواستار رأفت اسلامی در بین پیروان رسول اکرم (ص) شده است: «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ تَراهُمْ رُکَّعاً سُجَّداً یَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللَّهِ وَ رِضْواناً سیماهُمْ فی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُود؛[۳] محمّد (ص) فرستاده خداست؛ و کسانى که با او هستند در برابر کفّار سرسخت و شدید، و در میان خود مهربانند؛ پیوسته آنها را در حال رکوع و سجود مىبینى.»
اتحاد حول اصول مشترک دینی
کسانی که قرآن کریم را محور و حکمیت آن پذیرفته‌اند راهکارهایی که فرهنگ قرآن در پیش روی آنها قرار می‌دهد را تمکین می‌کنند. در یک راهکار بسیار زیبا شاهد هستیم که خدای متعال سایر ادیان توحیدی را با رعایت مشترکات دینی که همان توحید است به وحدت دعوت می‌کند: «قُلْ یا أَهْلَ الْکِتابِ تَعالَوْا إِلى کَلِمَةٍ سَواءٍ بَیْنَنا وَ بَیْنَکُمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللَّهَ وَ لا نُشْرِکَ بِهِ شَیْئاً وَ لا یَتَّخِذَ بَعْضُنا بَعْضاً أَرْباباً مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ؛[۴] بگو: «اى اهل کتاب! بیایید به سوى سخنى که میان ما و شما یکسان است؛ که جز خداوند یگانه را نپرستیم و چیزى را همتاى او قرار ندهیم؛ و بعضى از ما، بعضى دیگر را غیر از خداى یگانه به خدایى نپذیرد.» هرگاه (از این دعوت) سرباز زنند، بگویید: «گواه باشید که ما مسلمانیم!»
«در واقع قرآن با این طرز استدلال به ما مىآموزد، اگر کسانى حاضر نبودند در تمام اهداف مقدس با شما همکارى کنند بکوشید لا اقل در اهداف مهم مشترک همکارى آنها را جلب کنید و آن را پایهاى براى پیشبرد اهداف مقدستان قرار دهید. آیه فوق یک نداى وحدت است در برابر تمام مذاهب آسمانى»[۵] در واقع از این آیه شریفه در تقریب مذاهب اسلامی به خوبی می‌توان استفاده راهبردی داشت، وقتی خدای متعال ادیان توحیدی را دعوت به وحدت حول مشترکات مذهبی می‌نماید، به طریق اولی مذاهب اسلامی نیازمندتر به رعایت این پیشنهاد قرآنی هستند. مذاهب اسلامی هر چند در برخی از مسائل با یکدیگر اختلاف دارند ولی مشترکات اصولی در بین این مذاهب بهترین مستمسک برای تشکیل وحدت اسلامی است، اعتقاد به وحدانیت خدای متعال، باور به نبوّت و حیات ابدی، اصول روشن اعتقادی است، که می تواند مذاهب اسلامی را حول آن مسائل متحد و جمع نماید.
رعایت اصول اخلاقی و همزیستی مسالمت آمیز
گروهی که حکمیت قرآن کریم را پذیرفته‌اند باید رفتار و منش خود را منطبق بر آموزه‌های وحیانی تطبیق نمایند، خدای متعال در قرآن کریم رعایت عدالت و همزیستی مسالمت‌آمیز را با سایر ادیان توحیدی که از در سازش بر کیان اسلامی وارد شده اند، لازم شمرده است هر چند اختلاف بنیادی بین این ادیان و آیین مقدس اسلام وجود دارد، ولی با این وجود باری تعالی در این خصوص می فرماید: «لا یَنْهاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذینَ لَمْ یُقاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَ لَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطینَ؛[۶] خدا شما را از نیکى کردن و رعایت عدالت نسبت به کسانى که در راه دین با شما پیکار نکردند و از خانه و دیارتان بیرون نراندند نهى نمى‌کند؛ چرا که خداوند عدالت پیشگان را دوست دارد.» فراتر از مطالب بیان شده از کلام برخی از مفسرین این چنین استفاده می‌شود که آیه ناظر به رعایت عدالت حتی نسبت به کفار است، که اختلاف ریشه‌ای با مسلمانان دارند،[۷] خدای متعال در آیه بعد یکی از شاخصه‌های برائت و دشمنی را مشخص کرده و می‌فرماید: «إِنَّما یَنْهاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ قاتَلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَ أَخْرَجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ وَ ظاهَرُوا عَلى إِخْراجِکُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ؛[۸] تنها شما را از دوستى و رابطه با کسانى نهى مىکند که در امر دین با شما پیکار کردند و شما را از خانه‌هایتان بیرون راندند یا به بیرونراندن شما کمک کردند و هر کس با آنان رابطه دوستى داشته باشد ظالم و ستمگر است!»
رعایت عدالت و تقوا نسبت به همکیشان
وقتی در منطق قرآن کریم جامعه اسلامی باید نسبت به غیر همکیشان و حتی کفار غیر حربی رابطه مسالمت آمیز و عادلانه داشته باشد، آیا نباید نسبت به همکیشان که تنها در برخی از آموزه‌های دینی اختلاف نظری و فرعی دارند رفتاری مسالمت‌آمیز همراه با رعایت اصول اخلاقی و پرهیز از خطوط قرمز داشته باشد؟!
علی بیرانوند
پی نوشت ها
[۱]. سوره مومنون، آیه ۵۲.
[۲]. التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری علیه السلام، ص۱۴.
[۳]. سوره فتح، آیه ۲۹.
[۴]. سوره آل عمران، آیه ۶۴.
[۵]. تفسیر نمونه، ج۲، ص.۵۹۴ .
[۶]. سوره ممتحنه آیه ۸.
[۷]. ترجمه تفسیر مجمع البیان، ج۲۴، ص۳۶۹؛ ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۳۹۹.
[۸]. سوره ممتحنه ،آیه ۹.
منبع:فارس
گزارش خطا
