بهترین عمل مستحبی چیست؟!

عقیق:قرآن کریم روابط عاطفی بین مؤمنین را بسیار نزدیک شمرده و آنان را همانند برادران یکدیگر دانسته و می‌فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَة؛ [۱] در حقیقت مؤمنان با هم برادرند.» جامعه ایمانی در دین اسلام، همانند حلقه‌های زنجیری هستند که هر تکانه‌ای، بر همه آنها تأثیر می‌گذارد و نسبت به هم بی تفاوت نیستند. یکی از مسئولیت‌های مهم مؤمنان، برطرف کردن غم و اندوه و گرفتاری یکدیگر است.

این کار، از پاداش بزرگی برخوردار می‌باشد که در کلام امام رضا علیه السلام بیان شده است. اکنون برخی از روایات امام رضا علیه السلام درباره این تعامل مسئولانه جامعه دینی را بررسی می‌کنیم.

معامله با اندوه روز قیامت

امام رضا علیه السلام در مورد پاداش اخروی گشایش از گرفتاری و غم یک مؤمن می‌فرمایند: «مَنْ فَرَّجَ عَنْ مُؤْمِنٍ فَرَّجَ اللَّهُ عَنْ قَلْبِهِ یَوْمَ الْقِیَامَة؛ [۲] هر کس اندوه مؤمنی را بزداید، خداوند در روز قیامت، غم از دلش می ‏زداید.» شاید سنگین‌ترین عذاب در قیامت، اندوه و هول و هراس از مواجهه با نتیجه اعمال است.

یکی از اندوه‌های بزرگ گناهکاران و مجرمان، هنگام مشاهده نامه اعمالشان در قیامت است که قرآن کریم درباره آن می‌فرماید: «وَ وُضِعَ الْکِتابُ فَتَرَى الْمُجْرِمینَ مُشْفِقینَ مِمَّا فیهِ وَ یَقُولُونَ یا وَیْلَتَنا ما لِهذَا الْکِتابِ لا یُغادِرُ صَغیرَةً وَ لا کَبیرَةً إِلاَّ أَحْصاها؛ [۳] و کارنامه [عمل شما در میان‏] نهاده مى‌‏شود، آن گاه بزهکاران را از آنچه در آن است بیمناک مى‏‌بینى، و مى‏‌گویند: اى واى بر ما، این چه نامه‌‏اى است که هیچ [کار] کوچک و بزرگى را فرو نگذاشته، جز اینکه همه را به حساب آورده است.»

زدوده شدن غم‌ها و گرفتاری‌های قیامت در قبال زدودن غم و گرفتاری مؤمن در دنیا، نشان دهنده جایگاه ویژه مؤمنان و توجه خاص خداوند متعال نسبت به گرفتاری و دغدغه مؤمنان در دنیاست. این مطلب، ناشی از ارزش قلب مؤمن در نزد خدای متعال است. چرا که مؤمن، نهال ایمان به خدا را در قلب خویش پرورانده است و به همین واسطه، قلب او احترام ویژه‌ای یافته است. امام صادق علیه السلام قلب را حرم الهی دانسته و می‌فرمایند: «الْقَلْبُ حَرَمُ اللَّه فَلَا تُسْکِنْ حَرَمَ اللَّهِ غَیْرَ اللَّه‌‏؛ [۴] قلب، حرم خداست پس در حرم خدا غیر خدا را جای نده.» و مؤمن، همین کار را کرده است.

شادی بدون گناه

ایجاد شادی و نشاط در جامعه دینی نمی‌تواند بهانه‌ای برای استفاده از هر ابزاری چه بسا گناه‌آلود شود. بلکه شادی و نشاطی ارزش و پاداش دارد که به دور از انجام گناه باشد. از امام حسین علیه السّلام روایت شده که فرمودند: این سخن از پیامبر خدا نزد من صحیح است که فرمود: «أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ بَعْدَ الصَّلَاةِ إِدْخَالُ السُّرُورِ فِی قَلْبِ الْمُؤْمِنِ بِمَا لَا إِثْمَ فِیه‏؛ [۵] بعد از نماز بهترین اعمال نزد خدا این است که انسان بدون معصیت در قلب مؤمن سرور ایجاد کند.»

بهترین عمل مستحب

امام رضا علیه السلام در روایت دیگری می‌فرمایند: «لَیْسَ شَیْ‏ءٌ مِنَ الْأَعْمَالِ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بَعْدَ الْفَرَائِضِ أَفْضَلَ مِنْ إِدْخَالِ السُّرُورِ عَلَى الْمُؤْمِن‏؛ [۶] بعد از انجام واجبات، کارى بهتر از ایجاد خوشحالى براى مؤمن، نزد خداوند بزرگ نیست.» این مسأله، نشان دهنده لطافت فوق العاده دین اسلام در مورد ارتباط مؤمنان با یکدیگر است.

ایجاد شادی با کمترین هزینه

همیشه برای شاد ساختن مؤمنان هزینه زیادی لازم نیست بلکه گاهی با کمترین هزینه می‌توان شادی را به ارمغان آورده و از پاداش فراوان آن بهره برد. حتی گاهی با یک تبسم! همان گونه که امام رضا علیه السلام می‌فرمایند: «مَنْ تَبَسَّمَ فِی وَجْهِ أَخِیهِ الْمُؤْمِنِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ حَسَنَةً وَ مَنْ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ حَسَنَةً لَمْ یُعَذِّبْه‏؛ [۷] هرکه به روى برادر مؤمن خود لبخند بزند، خداوند برایش ثوابى خواهد نوشت و هر که خداوند برایش ثوابى بنویسد، او را عذاب نخواهد داد.»

تجارت با سود یک میلیون برابری

نکته مهم در پاداش‌های اخروی آن است که، چند صد یا چند هزار برابری پاداش کارهای نیک، نباید برای ما عجیب باشد زیرا مهربانی و فضل خدای متعال بی انتهاست. در جمعی، امام صادق علیه السلام پرسیدند: ثواب کسى که شادى براى مؤمن آورد چقدر است؟ راوی می‌گوید، من گفتم: ده حسنه. امام صادق علیه السلام فرمودند: «إِی وَ اللَّهِ وَ أَلْفُ أَلْفِ حَسَنَة؛ [۸] آرى به خدا و هزار هزار(یک میلیون) حسنه.»

با کمی تأمل متوجه خواهیم شد که چه بسیار فرصت‌های نابی برای به دست آوردن بهشت و پاداش‌های فوق العاده آن در اطراف ما وجود دارد و چه بسا، بسیاری از آنها را از دست داده‌ایم. آری! می‌توانیم با زدودن غم از دل‌های یکدیگر، هم دنیای یکدیگر را بهشتی و پر از سرور کنیم و هم با یکدیگر قدم در بهشت و رضوان الهی گذاریم. این درسی است که از امام رئوف، ضامن آهو، حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام می‌آموزیم.

محسن رفیعی

‌پی‌نوشت
[۱] سوره حجرات، آیه ۱۰.
[۲] ‏محمد بن یعقوب کلینی، الکافی (اسلامیه) (دار الکتب الإسلامیة: تهران، ۱۳۶۳)، ج ۲, ۲۰۰.
[۳] سوره کهف، آیه ۴۹.
[۴] ‏محمد بن محمد شعیری، جامع الأخبار (المطبعة الحیدریة: نجف اشرف، بی‌تا)، ۱۸۵.
[۵] ‏محمد بن علی ابن‌شهرآشوب، المناقب (ابن شهر آشوب) (علامه: قم، بی‌تا)، ج ۴, ۴۵.
[۶] ‏امام هشتم علی بن موسی (ع) و امام هشتم علی بن موسی ‎(ع)، الفقه المنسوب للإمام الرضا علیه السلام و المشتهر بفقه الرضا (موسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث: قم، ۱۴۰۶)، ۳۳۹; محمد تقی مصباح یزدی و محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بحار الأنوار (دار إحیاء التراث العربی: بیروت، ۱۳۶۸)، ج ۷۵, ۳۴۷.
[۷] ‏محمد بن علی ابن‌بابویه، مصادقة الإخوان (مکتبة الإمام صاحب الزمان العامة: کاظمین، ۱۴۰۲)، ۵۲; محمد بن حسن حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة (موسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث: قم، ۱۴۱۶)، ج ۱۲, ۱۲۰.
[۸] ‏کلینی، الکافی (اسلامیه)، ج ۲، ۱۹۲.

منبع:فارس