خصلتی که انسان را در جرگه صدیقین و شیعیان می‌آورد

عقیق:خصلت تواضع، از صفاتی است که همواره مورد توجه انبیاء و اولیای الهی و در رأس آنها اهل‌بیت عصمت و طهارت (ع) قرار دارد؛ همنشینان پیامبر(ص) اولین خصیصه‌ای که از آن حضرت برایشان جلب توجه می‌کرد، صفت تواضع بود؛ ضمن آنکه خداوند متعال در آیه‌ای از قرآن خطاب به آن حضرت فرمود «وَ اخْفِضْ‏ جَناحَکَ لِمَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُؤْمِنینَ؛ و پر و بال [فروتنى و تواضع ] خود را براى مؤمنانى که از تو پیروى مى‏‌کنند بگستر» (215 شعراء) و یا بر اساس نقلی، برخى شیعیان خواستند به احترام امام صادق علیه‌السلام حمام را خلوت و به اصطلاح قُرق کنند؛ حضرت اجازه نداد و فرمود: «لَا حَاجَةَ لِی فِی ذَلِکَ الْمُؤْمِنُ أَخَفُ‏ مِنْ‏ ذَلِکَ‏؛ نیازى به این کار نیست، زندگى مؤمن ساده‌‏تر از این تشریفات است‏» (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏6، ص503) و امام هادی علیه‌السلام در روایتی تواضع را اینچنین تعریف می‌کند «تواضع آن است که با مردم چنان کنی که دوست داری با تو چنان باشند؛ أَلتواضُعُ أَنْ تعطِی الناسَ ما تحِبُّ أَنْ تعْطاهُ» (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏2، ص124)

خداوند متعال نیز در آیاتی از قرآن به اهمیت مسئله تواضع اشاره کرده است؛ به عنوان مثال در آیه 63 سوره فرقان می‎فرماید: «وَ عِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَ إِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا؛ و بندگان خداى رحمان کسانى‏‌اند که روى زمین به نرمى گام برمى‎دارند و چون نادانان ایشان را طرف خطاب قرار بدهند به ملایمت پاسخ مى‏‌دهند.»

کسانی که با پیامبر(ص) در تعامل بودند، اولین خصیصه‌ای که برایشان جلب توجه می‌کرد، همین صفت تواضع بود؛ ضمن آنکه این دستوری بود که خداوند متعال به آن حضرت ارائه داد و فرمود: «وَ اخْفِضْ‏ جَناحَکَ لِمَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُؤْمِنینَ؛ و پر و بال [ فروتنى و تواضع ] خود را براى مؤمنانى که از تو پیروى مى‏‌کنند بگستر»  (215 شعراء)

امام هادی علیه‌السلام در اهمیت اینگونه تواضع نسبت به اطرافیان فرمود «کسی که در معاشرت با برادران دینی خود تواضع کند، به راستی چنین کسی نزد خدا از صدیقین و از شیعیان علی ابن ابی طالب خواهد بود؛ مَن تَواضَعَ فِِی الدُّنیا لِاخوانِهِ فَهُوَ عِندَ اللهِ مِنَ الصِّدّیقینَ وَ مِن شیعَةِ عَلِیِّ ابنِ أَبِی طالبٍ† حَقّاً» (احتجاج، ج1، ص 460)

بنابراین با توجه به آنچه درباره تواضع در آیات قرآن و روایات عترت علیهم‌السلام می‌خوانیم، می‌توان گفت این خصلت همان است که از آن با اصطلاح «افتادگی» یاد می‌کنیم؛ یعنی فردی که در نهایت ادب و حیا و خضوع و خشوع در قبال همنوعان خود رفتار کند و هیچگاه خود را بالاتر از دیگران نبیند. امام صادق(ع) درباره برخی مصادیق تواضع فرمودند: «إِنَّ مِنَ التَّوَاضُعِ أَنْ یَرْضَى الرَّجُلُ بِالْمَجْلِسِ دُونَ الْمَجْلِسِ وَ أَنْ یُسَلِّمَ عَلَى مَنْ یَلْقَى وَ أَنْ یَتْرُکَ الْمِرَاءَ وَ إِنْ کَانَ مُحِقّاً وَ لَا یُحِبَّ أَنْ یُحْمَدَ عَلَى التَّقْوَى؛ از تواضع است که انسان به پایین مجلس رضایت دهد، به هرکس بر مى‎خورد سلام کند، مجادله را رها کند اگر چه حق با او باشد و دوست نداشته باشد که او را به پرهیزکارى بستایند.» (معانی الأخبار، النص، ص381)

منبع:تسنیم