ویژگی‌ بهشت سابقون

عقیق:ما از مرحله انقلاب عبور کرده‌ایم. عبور از مرحله انقلاب مثل عبور از یک ایستگاه اتوبوس نیست که بگذرد و تمام شود. بلکه از هر مرحله‌ای که عبور می‌کنیم، هویت آن مرحله در وجود ما اثری می‌گذارد و ما را صاحب آن مرحله می‌کند. امروز ما هویت انقلابی داریم. یعنی چی؟ در یک کلمه یعنی هویت حرکت به سمت آرمان‌ها.

مردمی که هویت انقلابی دارند، نمی‌ایستند و دائم تغییر می‌کنند 

به تعبیر حضرت امام، یقظه یا بیداری و قیام لله. به تعبیر رهبری انقلاب همان بعثت و خیزش اجتماعی است. مردمی که هویت انقلابی دارند وضعیت موجود خود را همواره با آرمان‌ها می‌سنجند و بر اساس آرمان‌ها خودشان را نقد می‌کنند. این مردم نمی‌ایستند و دائم تغییر می‌کنند. شاید در نقد کردن اشتباه کنند و به قول معروف صغریات انتقاداتشان اشتباه باشد اما کبریات را درست تشخیص می‌دهند. کبریات را آرمان‌هایی مثل استقلال و آزادی و کرامت و عزتشان و ایمان و دینشان شکل می‌دهد.

در حرکت و سلوک جامعه به سمت خدا ۲ نکته را باید مورد توجه قرار داد، یکی مراحل و منازل حرکت و دوم راهبردها و سیاست‌های کلی حرکت. هر منزل برای دیگر منازل حکم سیاست و خط مشی کلی را دارد. به عنوان مثال اگر قیام لله یا انقلاب و بعثت جامعه قدم و منزل اول حرکت است. همین نکته راهبرد و سیاست کل مسیر هم هست. یعنی در همه مسیر ویژگی انقلابی بودن حضور دارد.

تفاوتش این است که در قدم اول این سیاست و راهبرد بیش از دیگر مراحل خود را به تماشا می‌کشد. مراحل نهایی هم اگر چه هنوز دوران بروز و ظهورشان نرسیده است اما در مراحل ابتدایی به صورت یک سیاست و راهبرد وجود دارند. مثلاً جامعه اسلامی اگر چه مرحله‌ای است که محقق نشده است، اما امروز به عنوان یک سیاست و خط مشی مهم در حرکت جامعه باید حضور داشته باشد.

حرکت به سمت آرمان‌ها یعنی حرکت به سمت وجه الله

مراحل ابتدایی حرکت تأمین‌کننده اصل حرکتند و مراحل نهایی حرکت تأمین‌کننده سرعت حرکتند. به عنوان مثال اگر اخلاص را در مراحل نهایی حرکت مورد توجه قرار دهیم، همین اخلاص وجودش در مراحل ابتدایی باعث سرعت بیشتر حرکت خواهد بود و تأمین‌کننده سبقت یک جامعه از جوامع دیگر می‌باشد. حرکت به سمت آرمان‌ها یعنی حرکت به سمت وجه الله یعنی همان که در روایات بیان شده به معنای تخلقوا باخلاق الله.

اثر این نکته در ساختار اجتماعی این خواهد بود که نخبگان و خواص اجتماعی در حرکت به سمت آرمان‌ها یعنی حرکت به سمت وجه الله کسانی هستند که اخلاص بیشتری دارند. اینها باعث سرعت جامعه به سمت حضرت حق می‌شود. حالا اگر هویت این نخبگان در کل جامعه سرایت بیشتری کند، آن جامعه با سرعت بیشتری حرکت خواهد کرد. مثلاً اگر همه جامعه تلاش کنند رهبر باشند و خود را در جایگاهی که امام جامعه قرار می‌دهد، قرار دهند جامعه هویت «کلکم راع و کلکم مسوول عن رعیته» پیدا می‌کند و این سرعت جامعه را رشد می‌دهد.

دستور سبقت گرفتن خطاب به کل جامعه اسلامی است 

با این حساب باید توجه کرد که دستوراتی مثل «فاستبقوا الخیرات» که به کل جامعه اسلامی دستور سبقت گرفتن را به سمت آرمان‌ها و وجه الله می‌دهد، با ویژگی‌هایی که مثلاً درباره «السابقون السابقون» شمرده می‌شود با هم ببیینم. «سابقون» همان نخبگان و خواص حرکت جبهه حق به سمت وجه الله یا مکارم اخلاق هستند و ویژگی‌های آن‌ها اگر در همه جامعه سر ریز شود، کل جامعه به سمت خدای متعال با سرعت بیشتری حرکت خواهد کرد.

روشن است که آنچه جامعه الهی و سالک به سمت خدا به آن نیاز دارد، تعجیل فرج است؛ یعنی سرعت بخشیدن به فرآیند ظهور حضرت حق در جامعه. فلذا این دعا که «و اجعنا من المسارعین فی قضاء حوائجه» یک دعای کلیدی است. به این دلیل است که جلودارهای جامعه هستند که ظهور و فرج را نزدیک می‌یابند «و انهم یرونه بعیدا و نراه قریبا». اینها به ظهور و فرج نزدیکترند.

 مراد از اصحاب یمین چیست؟

آیات سوره واقعه ویژگی‌های سابقون و اصحاب یمین را بر می‌شمرد. شهید مطهری توضیح می‌دهد که مراد از اصحاب یمین عموم مردم و اکثر مردم هستند که ولو خطاهایی دارند ولی خوبی‌هایشان بر بدی‌هایشان می‌چربد. حضرت امام (ره) نیز در تقریرات فلسفه‌اش توضیح می‌دهد که اکثر مردم از جهنم نجات می‌یابند.

در آیات سوره واقعه که اتفاقا جزو سوره‌هایی است که مورد اهتمام رزمندگان بوده، بهشت سابقون و بهشت اصحاب یمین ترسیم می‌شود. باید دقت کنیم که بهشت، حقیقتی نیست که در همین دنیا وجود نداشته باشد. بهشت انسان‌ها همین الان هم وجود دارد و در قیامت و بعد از قیامت، فقط چشم‌ها بینا می‌شود «فبصرک الیوم حدید» رخ می‌دهد. لذا وقتی خدای متعال بهشت را توصیف می‌کند، در واقع در حال توصیف هویت و حقیقت آن طایفه خاص از بهشتیان است.

ویژگی‌های بهشت سابقون و بهشت اصحاب یمین

یکی از ویژگی‌های بهشت سابقون و بهشت اصحاب یمین این است که در هر دو حقایق و موجوداتی به نام حور العین وجود دارند. اینها «جزاء بما کانوا یعملون» هستند. یعنی هویت عمل صالح انسان‌ها در آن دنیا همین موجودات لطیف و زیبا هستند. تزویج اینها در آن دنیا نیز اشاره به ارتباط متقابل اینها با انسان‌ها دارد؛ یعنی اشاره به یک تزویج حقیقی دارد نه اعتباری.

اینها از انسان‌ها استفاده می‌کنند و انسان‌ها نیز از این اعمال استفاده می‌کنند. حور العین مرتبه‌ای پایین‌تر از انسان‌های نیکوکار دارند. لذا زنان و مردان بهشتی برتر از زنان و مردان از جنس حور العین هستند.

اما نکته جالبی که در تفاوت بهشت سابقون و بهشت اصحاب یمین وجود دارد، این است که این موجودات زیبا در اطراف تخت‌های عزت سابقون طواف می‌کنند. حول آن‌ها هستند. اما سابقون متوجه یکدیگرند و متوجه خدای متعالند. اما اصحاب یمین در حال ارتباط با حور العین هستند. یعنی اصحاب یمین به خود اعمال خوشند و در بهشت اعمالند. اما سابقون از بهشت اعمال می‌گذرند و عبور می‌کنند بهشت اعمال را دارند در اطرافشان، ولی مشغول امر دیگری هستند. این هویت «اخلاص» است.

بروز اخلاص در جبهه حق این است که برخی از فواید عمل خود استفاده می‌کنند. مثلاً اگر کالای تولید داخل را نماد و بروز اعتماد به نفس و اعتماد به ایمان و مبارزه و جهاد بدانیم، عده‌ای از عائدات کالای تولید داخل استفاده می‌کنند، اما عده‌ای هر چند این عائدات نصیبشان می‌شود، ولی در واقع درگیر مبارزه برای وجه الله و کمک به ولی خدا هستند. اگر این هویت در میان خواص و نخبگان و سابقون در کل جامعه سرریز شود، سرعت این حرکت بیشتر می‌شود.

یادم می‌آید همسر یک پاسدار با اینکه بچه‌های کوچک داشت، اما در زیرزمین خانه‌اش برای خانم‌های خانه‌دار کالای ایرانی می‌آورد و می‌فروخت، می‌گفت: نه به پولش نیاز دارم و نه چیز دیگری. فقط وقتی می‌بینم حضرت آقا چیزی را می‌خواهد و کسی کاری نمی‌کند، دلم آتش می‌گیرد، احساس می‌کنم باید کاری کنم. این خصوصیت سابقون است. این بروز اخلاص است در زمین یعنی مبارزه با دشمن و کمک به ولی خدا.

یکی از راه‌های رشد و سرعت سلوک در جامعه

اینکه قرآن کریم ویژگی‌های بهشت سابقون را برای همه انسان‌ها ذکر می‌کند، به این دلیل است که انسان‌ها تلاش کنند آن حقایق را در زندگی خود ایجاد کنند و تا حدودی به سمت آن حرکت کنند و به این ترتیب سرعت سلوکشان بیشتر شود.

اما نکته کلیدی‌تر این است که اگر جامعه تلاش کند با سابقون ارتباط و اتصال بیشتری پیدا کند و یک هویت مشترک با سابقون پیدا کند، سرعت حرکتش رشد می‌کند. یکی از راه‌های رشد و سرعت سلوک در جامعه ایجاد ارتباط و اتصال و ولایت بین عموم مردم با خواص و نخبگان و سابقون است.

هر چقدر این ارتباط قوی‌تر شود، ویژگی‌هایی که سرعت سلوک را بیشتر می‌کند، در کل هویت جامعه بیشتر بروز و ظهور پیدا می‌کند. باید کاری کنیم سابقون یا اهل اخلاص و اهل سبقت و رشد و حرکت نمادها و الگوهایی باشند که مردم از پیوستن و انسجام با آن‌ها احساس آرامش و لذت می‌کنند. هر نوع ایجاد گسل بین خوبان و عموم جامعه باعث کند شدن حرکت جامعه خواهد شد.

علی مهدیان

منبع:فارس