عقیق:وقتی اسلام به زیمبابوه که در جنوب قاره آفریقا قرار دارد، رسید، دین سنتی آفریقا با آن وارد گفت‌وگویی مقابله‌ای شد و بنابراین، عقاید و آداب مسلمانان با عناصر بومی آفریقا درهم آمیخت. می‌توان گفت که اسلام و آیین سنتی آفریقا مدت‌ها است که در زیمبابوه با هم تعامل دارند. البته در زیمبابوه مسلمانان ۳٪ از جمعیت را تشکیل می‌دهند، ۲۲٪ آن‌ها سنت‌گرا و ۷۵٪ مسیحی هستند.

اکثر شهرهای بزرگ دارای مسجد بوده و در هراره پایتخت زیمبابوه تعداد ۱۸ مسجد، در بولاوایو (دومین شهر زیمبابوه) ۸ مسجد و تعدادی مسجد نیز در روستاهای کشور فعالیت دارند. دولت آزادی دینی را در قانون اساسی دارد و به تمام ادیان احترام گذاشته می‌شود. 

ساختار مسلمانان زیمبابوه پس از آفریقای جنوبی بهترین شرایط را در میان کشورهای واقع در جنوب آفریقا دارد.  حدود ۶۰ مسجد، مدرسه و مرکز اسلامی در زیمبابوه فعالیت دارند. هم اکنون سازمان‌های نظیر مجلس العلما، شورای عالی امور اسلامی، سازمان جوانان مسلمان، سازمان زنان مسلمان الزهرا (س)، به طور رسمی و دیگر مراکز همانند: مرکز اسلامی موتاره، مجتمع امام خمینی (ره) کادوما، آژانس مسلمانان آفریقا، صندوق خیریه ذکات و... به صورت غیررسمی فعالیت دارند.(برای اطلاعات بیش‌تر درباره این کشور از اینجا اقدام کنید که پیش‌تر در خبرگزاری فارس منتشر شده است)

اجداد مسلمانان زیمبابوه‌ای

تاریخ اسلام در زیمبابوه به قرن شانزدهم برمی‌گردد که مسلمانان به عنوان بازرگان به امپراتوری مونوموتاپا در این کشور آمدند. امروز، اسلام یکی از مذاهب است که دارای قدرت عددی غیرقابل انکار در زیمبابوه و در همه زمینه‌ها از جمله سیاست تأثیرگذار است.

امروز ۳ جامعه اصلی مسلمان در زیمبابوه شامل هندی ـ پاکستانی‌ها، مسلمانان آفریقایی از مهاجران مالاویایی‌تبار و وارمباهای بومی وجود دارد. اولین مهاجران هندی به رودزیای جنوبی در زمان استعمار وارد شدند. بعضی از آن‌ها بخشی از ستون  پیشگامان بودند و در آفریقای جنوبی به عنوان آشپز و خدمتکار استخدام می‌شدند و برخی دیگر به عنوان ماجراجویان فردی از آفریقای جنوبی به این کشور آمدند.

ویرانه‌های باستانی زیمبابوه بزرگ

بیشتر هندی ـ پاکستانی‌ها که پس از ۱۹۲۰ به زیمبابوه آمدند، از استان گجرات در هند بودند. آن‌ها بدون همسر و خانواده، با کشتی از بمبئی به موزامبیک و با قطار از بیرا به سمت اومتالی (موتاره کنونی) آمده و بعداً به هم می‌پیوستند. در همین ارتباط حدود ۲ هزار نفر از هندی‌ها در پاسخ به فرصت‌های اقتصادی ایجاد شده در اثر فعالیت‌های عمرانی اروپاییان، کشور خود را به مقصد سایر سرزمین‌های تحت کنترل انگلیس ترک کردند که مهم‌ترین آن‌ها بقا و پیشرفت اقتصادی است. 

نمایی از یک مسجد در شهر بولاوایو

جامعه مسلمان دیگر در زیمبابوه شامل آفریقایی‌های مالاویایی‌تبار است و این بزرگ‌ترین گروه همگن مهاجرت‌کننده به زیمبابوه است. کمی بعد از سال ۱۸۹۰ و آغاز استعمار زیمبابوه توسط انگلیسی‌ها، تعداد زیادی از مالاویایی‌های جویای کار شروع به آمدن به زیمبابوه کردند. از جمله بسیاری از عوامل که باعث شد مالاویایی‌ها به دنبال شغل در زیمبابوه باشند، وجود برخی عوامل اجتماعی ـ اقتصادی و سیاسی در کشور خودشان مالاوی بود.

مالاوی تبارهایی که هنگام مهاجرت به زیمبابوه مسلمان بودند، در اصل از بخش‌هایی از مالاوی که دارای پیشینه قوی اسلامی بودند؛ همچون کوتاکوتا، ماچینگا، مانگوشی، ددزا و چیرادزولو به زیمبابوه آمده و به طور خاص در معادن و مزارع متمرکز شده بودند. آن‌ها همچنان مسلمان ماندند و فرزندان خود را نیز به عنوان مسلمان پرورش دادند. امروزه بیشتر مالاویایی‌ها در زیمبابوه مسلمان هستند.

گروه سوم مسلمانان در زیمبابوه، مردم وارمبا هستند. منشأ آن‌ها با اطمینان قابل اثبات نیست. هیچ شکی نیست که برخی از ساکنان آفریقا که توسط مسلمانان عرب، مسلمان شده‌اند، سواحیلی، یا شونا و یا اهل سنا بودند. بنابراین ممکن است که برخی از این ۳ گروه قومی از ساحل آفریقای شرقی قبل از سال ۱۵۰۰ میلادی به منطقه اطراف ویرانه‌های زیمبابوه بزرگ آمده باشند. در نتیجه حضور هر یک از این گروه‌های تاجران مسلمان در این منطقه، آداب و رسوم و عادت‌های اجتماعی قبایل بومی تحت تأثیر قرار گرفت. به نظر می‌رسد با روی کار آمدن تجار مسلمان، کل منطقه تا حد زیادی تحت تأثیر فرهنگ اسلامی قرار گرفته است. این افراد بومی امروزه با نام وارمبا شناخته می‌شوند. از این رو می‌توان نتیجه گرفت این مسلمانان سواحیلی، سنایی یا شونا، اجداد وارمباها هستند.

برگزاری نماز عید سعید فطر در محل مدرسه مجلس العلما در هراره

امروزه قوم وارمبا به عنوان واموینی نیز شناخته شده و در منطقه اطراف ویرانه‌های زیمبابوه بزرگ ساکن هستند. خود وارمبا از سنا به عنوان محل تولد خود یاد می‌کنند و یا اجداد آن‌ها از تبار اعراب مسلمانان بوده و یا حداقل ارتباط مستقیمی با آن‌ها داشتند. نه تنها ادعای نسب عربی آنها، بلکه عادات و آداب و رسوم قبیله‌ای‌شان نیز نشان از نفوذ فرهنگ اسلامی دارد. به عنوان مثال، افراد قبایل آنها دارای اسامی عربی مانند علی، سعیدی و حسنی هستند؛ پسرانشان ختنه می‌شوند؛ حیوانات گوشتی را ذبح می‌کنند و مصرف خون و گوشت حیوانات گوشتخوار را منع می‌کنند.

تعامل بین دین سنتی آفریقا و اسلام 

تعامل بین دین سنتی آفریقا و اسلام در زیمبابوه تا حد زیادی بر اساس همزیستی، شکیبایی و توافق تعریف شده است. اسلام، اعتقادات و آداب و رسوم سنتی آفریقا را تا زمانی که اصل اساسی اسلام ـ یعنی «هیچ خدایی جز خداوند یکتا(الله) نیست» ـ را نفی نکنند، برتابیده و پذیرفته است. یک آفریقایی برای اینکه مسلمان شود نیازی به انکار هویت پیشین خود ندارد. این امر باعث می‌شود که اسلام جاذبه گسترده‌تری در میان مردم بومی زیمبابوه داشته باشد.

مردم شونا در حال برگزاری مراسم آئینی

در مقابل، مسیحیت دین و آداب و رسوم سنتی آفریقایی را متعلق به تاریکی می‌داند که باید زیمبابوه از آن بیرون بیاید. مبلغین مسیحی اصرار داشتند که مردمان بومی باید از آنچه که در میراث فرهنگی و دینی آن‌ها نهادینه شده بود، کاملاً دست کشیده و یا از آن چشم‌پوشی کنند. اعتقادات و باورهای بومی آفریقا مانند تعدد زوجات، ادای احترام به ارواح نیاکان، اعتقاد به طلسم و جادوگری افکاری کاملاً شیطانی در نظر گرفته می‌شود. در باور مسیحیت، مسیحی شدن، انتقال از زندگی قدیمی فرد به زندگی مسیحی جدید و «تولدی دوباره» محسوب می‌شود.

روایتی از مراسم ازدواج در زیمبابوه

در ازدواج، بین پیروان آیین سنتی و مسلمانان، توافقات متنوعی وجود دارد. قبل از هر چیز، ازدواج بر هر زن و مردی چه در اسلام و چه در آیین سنتی آفریقا واجب است و مسلمانان در زیمبابوه شیوه ازدواج اسلامی را با الزامات آیین سنتی‌شان تطبیق می‌دهند. به عنوان مثال در اسلام عروس مهریه را دریافت می‌کند و در آیین سنتی لوبولا (مهریه که در واقع اینجا همان شیربها است) به والدین عروس داده می‌شود. از سویی دیگر، مسلمانان در زیمبابوه به راحتی مراسم اسلامی مخصوص خود یعنی والیما (ولیمه) ویژه جشن عروسی را برگزار و آن را با موتیمبا (جشن سنتی عروسی) ترکیب می‌کنند.

گروهی از بانوان در مرکز سازمان زنان مسلمان فاطمه زهرا (س)

لباس زنان زیمبابوه‌ای 

در اسلام و مذهب سنتی آفریقایی، زنان انتظار می‌رود لباسی بپوشند که توجه دیگران را به خود جلب نکند. در اسلام زنان لباس‌هایی دارند که به جز صورت، دست و پا کل بدن را می‌پوشانند. در دین سنتی آفریقا مفهوم اونهو وجود دارد که یک سیستم فلسفی چند وجهی است که شامل منطق، معرفت‌شناسی متافیزیک و اخلاق است و زنان را به پوشیدن لباس‌هایی که کل بدن و جوارح را می‌پوشاند، ترغیب می‌کند.

یک زن از قوم اندبله

چالش‌های پیش‌روی مسلمانان زیمبابوه 

با این وجود امروزه مسلمانان زیمبابوه با چالش مهمی چون فقر آموزش‌های اسلامی، فقر مالی و نبود رهبری ساختاری در سطح سازمانی اسلامی روبرو هستند. هر چند علاقه‌مندی مسلمانان به گسترش این دین وجود دارد، اما مشکلات فراوان اقتصادی آن‌ها را از اقدام بهینه در این راستا باز می‌دارد. 

منبع:فارس