عقیق:مراکش در شمال غربی آفریقا واقع است. در این میان «اَسفی»، از شهرهای این کشور، در کرانه اقیانوس اطلس و نزدیک به شهر «کازابلانکا» قرار دارد و سالانه میزبان گردشگران زیادی از سراسر جهان است، زیرا آثار تاریخی و فرهنگی بسیاری در آن هست؛ از جمله قرآن بسیار کوچک و نادری که مجموعه‌داری به نام سعید الجدیانی آن را نگهداری می‌کند.
در همین راستا، پایگاه خبری «الجزیره نت»، در گزارشی با عنوان «من مصر إلى مكة ثم فرنسا... رحلة مصحف نادر تحول إلى مزار في المغرب» (از مصر تا مکه سپس فرانسه... سفر قرآن نادری که تبدیل به محل بازدید در مراکش شد) حکایت این نسخه خطی قرآن کوچک و کمیاب را روایت کرده است.
براساس این گزارش، این نسخه خطی بسیار کوچک قرآن از مصر به مکه و سپس به فرانسه برده شده و سرانجام با پیگیری فعالان و مسئولان مراکشی بار دیگر به این کشور برگردانده شد. اکنون یک مجموعه‌دار در شهر اسفی به نام سعید الجدیانی، رئیس باشگاه نسخ خطی و مسکوکات مراکش، این نسخه قرآن و مجموعه‌ای از نسخ خطی و آثار هنری را نگهداری می‌کند. او معتقد است که کار کردن در بین نسخه‌های خطی تاریخی و باستانی و پژوهش و تحقیق درباره تاریخ و منابع آنها باعث آرامش و الهام‌بخش انسان در مسیر علم و کار است.
وی در اسفی، که در کرانه اقیانوس اطلس جای گرفته و صنعتگران ماهری دارد، به ساخت سرامیک‌های فاخر و جمع‌آوری قطعات و آثار تاریخی مشغول است و بیش از ۳ هزار اثر هنری را در اختیار دارد. در مجموعه شخصی او کتاب‌های بسیاری در قطع‌ها و موضوعات مختلف دیده می‌شود که بیش از ۷۰ کتاب قرآن قدیمی و کتاب‌هایی با موضوعات پزشکی، نجوم، زبان، شعر، نورشناسی و علم منطق است که قدمت بعضی به سه قرن می‌رسد.
سعید الجدیانی که به اشتیاقش برای جمع‌آوری آثار تاریخی معروف است، در این باره می‌گوید: از دوره کودکی به جمع‌آوری سکه‌های قدیمی و اسکناس‌های تاریخی و تمبر علاقه داشم؛ زیرا در این کار لذت زیادی را تجربه می‌کنم که جنبه درخشان تاریخ انسانیت را برایم نمایان می‌کند.
این مجموعه‌دار مراکشی با افتخار و علاقه از مجموعه آثارش صحبت می‌کند و درباره این قرآن کوچک می‌گوید: این نسخه خطی قرآن بسیار کوچک و نادر را از برادر کوچکترم هدیه گرفته‌ام که خطوط آن با ذره‌بین قابل خواندن است و خطاط آن واقعاً مبتکر بوده است.
این مجموعه‌دار بیان می‌کند: بنا بر روایت‌های شفاهی، یکی از اهالی منطقه «صعید» مصر در سفر خود به قصد حج این قرآن را به یک حاجی مراکشی هدیه می‌کند، زیرا مسلمانان در اماکن مقدس هدایایی به یکدیگر می‌دهند و دوست دارند که باارزش‌ترین هدیه باشد. این قرآن در دهه بیست قرن گذشته به مراکش رسید. پس از جنگ جهانی دوم، همراه با نسخ خطی بسیاری به فرانسه برده شد و در موزه‌ای در پارچه حریری قرمزرنگی قرار داشت، اما طولی نکشید که به مراکش بازگشت. این قرآن جلدی به رنگ بنفش و طلاکاری شده دارد.
محمد البندوری، کارشناس انواع خط، نیز در همین باره می‌گوید: تعدادی از نسخه‌های خطی نفیس مراکش، از جمله قرآن‌هایی که پادشاهان مراکشی آنها را نوشته‌اند، اکنون در موزه‌های فرانسه و اسپانیا نگهداری می‌شود و مراکش همچنان برای بازپس‌گیری آنها در حال مذاکره است.
سعید الجدیانی، رئیس باشگاه نسخ خطی و مسکوکات مراکش
این مجموعه‌دار مراکشی در ادامه به تلاش برخی فعالان و میهن‌دوستان این کشور برای بازپس‌گیری کتاب‌های نفیس متعلق به این کشور پس از استقلال مراکش اشاره کرد و گفت: یکی از کتاب‌های ارزشمند پس گرفته شده همین قرآن خطی کوچک است که در سال ۱۹۶۸ به مراکش بازگردانده شد.
وی بسیار علاقه‌مند است که این قرآن دست‌نویس و بسیار کوچک را در کنار یک نسخه خطی کمیاب دیگر با عنوان «کتاب دلیل الخیرات»، که به زبان ترکی و با دو رنگ سیاه و قرمز نوشته شده، در مجموعه خود نگه دارد.
عبدالحفیظ نیار، محقق میراث اسلامی، درباره شیوه‌های کتابت قرآن‌های قدیمی بیان کرد: خطاط‌های مسلمان در کتابت قرآن در اندازه‌های مختلف هنرنمایی می‌کردند و در آراستن و تزیین نیز با یکدیگر رقابت داشتند. برای کتابت چنین قرآن‌هایی از سوزن و ذره‌بین استفاده می‌شد.
عبدالحفیظ نیار، محقق مراکشی
محمد البندوری، پژوهشگر و خطاط، نیز در همین مورد ابراز کرد: خوشنویسان در کتابت قرآن و کتاب‌های دیگر معمولاً از یک نوع خط استفاده نمی‌کردند و اشتیاق زیادی داشتند تا از انواع خط استفاده کنند تا یک اثر هنری منحصر به فردی را تولید کنند.
وی با بررسی خطاطی این قرآنِ خطی کوچک و جزئیات آن، اظهار کرد: این قرآن با خط‌های مختلف عربی نوشته شده است که به آن خط ترکیبی می‌گویند. بررسی و تأمل در شکل تهذیب‌ها و نوع کاغذ و مرکب استفاده شده در این قرآن نشان می‌دهد که احتمالاً این اثر متعلق به صدر اسلام یا قرن‌های بعدی است.
محمد البندوری، پژوهشگر مراکشی
منبع:ایکنا
